Қазақ поэзиясын сүйсініп оқыған дарынды оқушымның кейбір аудармаларын сіздердің назарларыңызға ұсынамын.
учебно-методический материал (11 класс) на тему

                                                               Нұрғожина Г.М.

                                                                                          Солтүстік Қазақстан облысының

                                                                            Петропавл қаласындағы

                                                               Бірінші қалалық

                                                                                    жалпы білім беретін лицейдің

                                                                          қазақ тілі мен әдебиеті

                                                                пәнінің мұғалімі.

Барабаш Надежда –Петропавл қаласындағы Бірінші қалалық жалпы білім беретін лицейдің 11 сынып оқушысы.  Сегізінші сыныптан бері  ұлы қазақ ақындарының өлеңдерін орыс тіліне аударуға құштар. Қазақ поэзиясын сүйсініп оқыған дарынды оқушымның кейбір аудармаларын сіздердің назарларыңызға ұсынамын.

Абай «Әсемпаз болма әрнеге» өлеңі.

Әсемпаз болма әрнеге,

Өнерпаз болсаң, арқалан.

Сен де-бір кірпіш дүниеге,

Кетігін тап та, бар, қалаң!

Қайрат пен ақыл жол табар,

Қашқанға да қуғанға.

Әділет, шапқат, кімде бар,-

Сол жарасар туғанға.

Бастапқы екеу соңғысыз

Біте қалса қазаққа,

Алдың - жалын, артың - мұз,

Барар едің қай жаққа?

Пайданы көрсең, бас ұрып,

Мақтанды іздеп, қайғы алма.

Мініңді ұрлап жасырып,

Майданға түспей бәйгі алма.

Өзіңде бармен көз ұрып,

Артылам деме өзгеден.

Күндестігін қоздырып,

Азапқа қалма езбеден.

Ақырын жүріп, анық бас,

Еңбегің кетпес далаға.

Ұстаздық қылған жалықпас

Үйретуден балаға.

Абай . «Әсемпаз болма әрнеге» өлеңінің аудармасы.

Не упивайся праздной красотой,

Не жди, что чудо свалится с небес,

Используй ум и дар от Бога свой,

Для мира представляя интерес.

Найдя в дороге честь свою и силу,

Надежд своих напрасно не теряй,

И ум других для тебя будет стимул,

В себе плохое всё искореняй.

Так пусть любовь и вера в твоем сердце

Огонь для лучшей жизни разожгут,

Хоть от проблем уж никуда не деться,

Нет никого, лишь лёд и пламя тут.

Что делать и куда идти, теперь реши,

Путь не прокладывай по трупам к славе,

Похвал за мужество и смелость не проси,

Эта награда гордостью не станет.

Цени то, что имеешь и что было,

Однако, ты об этом не кричи.

С глупцами в споры не вступая,

Не унижай своей души.

Пусть впереди еще дорога длинная,

Дорога пред тобой длиною в жизнь,

Дела твои не могут быть забытыми,

Ты только к ним с душою отнесись.

Абайдың «Ескендір»  дастаны туралы.

Подобно тому, как лоно ясного неба

Грозы пронзают и рушат в безлюдной ночи,

Так поднял главу царь царей и царь всего света,

Любивший одни лишь облитые кровью мечи.

И, руки раскинув на дальних земель километры,

Властитель зашёл в неизвестный доныне предел,

Была смерть близка, но его ручей незаметный

Водой напоил и голод его одолел.

Но в странствиях новых нашёл Александр преграду:

Златые врата отворить не под силу ему.

Пытался не раз подойти к нерушимому граду,

Но в дар получил вместо гор золотых кость одну.

Сомнительный дар не принёс царю утешенья,

Лишь страсть и запал разогревший сильнее его,

Но мудрый философ нашёл для подарка решенье,

Когда на весах перевесила кость серебро.

Царь понял тогда, что был всю жизнь опьяненным,

Что душу его не насытит злато и власть.

Как можно не быть безнадёжным и обреченным,

Надеясь на счастье, упиваясь муками всласть?

Мағжан Жұмабаев «Сен сұлу».

Бiлем анық: жанға жайлы Май сұлу,

Жарқ-жарқ еткен майда найзағай сұлу.

Қызықты орман, көңiлдi еркiн кең дала,

Күмiс табақ көкте жүзген Ай сұлу.

Кешкi ескен жiбек, жылы жел сұлу,

Хош иiстi түрлi-түстi гүл сұлу.

Әдемi аспан – төбедегi көк шатыр,

Асқар тауы, дариясымен жер сұлу.

Сылқ-сылқ күлiп сылдыр қаққан су сұлу,

Көлге қонып қаңқылдаған қу сұлу.

Бейне айнадай жарқыраған айдыннан

Күн шығарда көтерiлген бу сұлу.

Шаңқай түсте өткiр, алтын Күн сұлу,

Жымыңдаған жұлдыздармен түн сұлу.

Толып жатыр түрлi сұлу дүниеде,

Бәрiнен де маған, сәулем, сен сұлу!

Мағжан Жұмабаев. «Сен сұлу» өлеңінің аудармасы.

Ты для души моей приятна, ты красива,

Как молния сверкаешь для меня,

Как весел лес и степь в разгаре дня,

Как лист серебряный, как полная луна, красива.

И как вечерний теплый ветерок, красива,

Как запах никогда невиданных цветов,

Как небо голубое, что без берегов,

Как неприступная гора, красива.

Как звонкогласая вода в ручье, красива,

Как белокрылый лебедь на пруду,

Как образ, отражающий луну,

Как утренний туман, красива.

Как ясный летний день, красива,

Как мириады звезд, как ночь,

Как жизнь, что не в силах превозмочь,

Ты лучшая, ты, лучик мой, красива.

Жамбыл Жабаев «Артықша туған азамат»

Жігіттіктің кезінде

Жігерлі болса, ер болар.

Тұрмаса жігіт сөзінде,

Нәсілі оның кем болар.

Қажырлы болса майданда,

Халыққа сөзі ем болар.

Ел үшін туған ерлердің,

Алды-арты дария кең болар.

Бірлігі кетсе ағайын,

Әркімдерге жем болар.

Білімсіз болса жолдасың,

Қылған қайырың сел болар.

Артықта туған азамат,

Халыққа үлкен бел болар.

  «Артықша туған азамат» өлеңінің аудармасы.

 «Рождение особенного гражданина»

Ты молод, упорен,

А значит- герой.

Но если нечестен

Твой ум молодой,

То будет потомство,

Все семь колен,

Славу дурную

Носить по земле.

Но если  отважен,

Как гласила молва,

Для народа лекарством

Твои будут слова.

Если с родными

Ты в русле одном,

Будет достаток

В доме твоем.

Но если ты глуп

И друзья неумны,

Счастья не будет

У твоей стороны.

Если родится

Достойный герой,

Будет опорой

Народа большой.

Әл-Фараби «Бұл ғұмырда құрыштай бол төзімді...» өлеңі

Бұл ғұмырда құрыштай бол төзімді,

Сан мәртебе алдаса да ол өзіңді.

Тағдырыңды еш уақытта жазғырма,

Тіпті кейде болса әзәзіл азғырған.

Өрге жүзген өнегелі ісімен,

Таңда адал дос өз теңіңің ішінен.

Жүргендер көп достық атын малданып,

Алайда тек қалма оған алданып.

«Бұл ғұмырда құрыштай бол төзімді...» өлеңінің  аудармасы.

Будь в этой жизни вынослив, как сталь,

Не обижайся на судеб мораль,

Судьбу не вини, как  ни была бы зла,

Сколько бы раз не обманула она.

Средь равных честного друга найди,

Много ты встретишь лжецов на пути.

Лживость обрядет в одежды правдивые плут,

Не обманись, развелось что-то много их тут.  

Мұқағали Мақатаев «Өмір сүрейік алмасып»

Жапырақ-жүрек, жас қайын!

Жанымды айырбастайын.

Сен адам бола бастасаң,

Мен қайын бола бастайын,

Келісесің бе, жас қайын?

Көрінер, мүмкін, кімге ерсі,

Өміріңді маған бір берші!

Дүрбелең мына дүниені

Адам көзімен бір көрші.

Қайың боп мен де бағайын,

Орманнан орын табайын.

Беймәлім маған өмірге

Қайын көзімен қарайын.

Сен-дағы жерден нәр алдың,

Мен-дағы жерден нәр алдым.

Біреуден сен де жаратылдың,

Біреуден мен де жаратылдым.

Тілің жоқ, жанды қайың сен,

Айырмашылығым-Адаммын.

Мендегі бір жүрек,

Біріпті жүрек саған мың.

Сондықтан ұзақ жасайсың-

Құрдасы келер заманның.

Бір жоғы менде бір жүрек,

Ол өлсе мәңгі кеткенім.

Сендегі семсе мың жүрек,

Келгенде жасыл көктемің,

Тірілер қайта дүркіреп.

Жапырақ-жүрек, жас қайын!

Жанымызды айырбастайық!

Адам боп жүрсең қасқайып,

Қайың боп тұрам қасқайып,

Тәукел, айырбастайық!

Өмірге өмір жалғасып,

Анамыз жерге жармасып,

Бірде адам, бірде қайың боп,

Сүрейік өмір алмасып...

«Өмір сүрейік алмасып» өлеңінің  аудармасы.

Молодая и сердцелистная!

Березка, поменяемся жизнями!

Бери, забирай мою душу навек

И вот, я – березка, а ты – человек.

Бери, мне не жалко, я ее отдаю,

Листву только дай примерить свою

И позволь, я твоими глазами

На мир, что вокруг, посмотрю.

Давай я займу твое место?

Душе в моем теле так тесно!

Бери, забирай мою душу навек,

Вокруг посмотри так, как я, человек.

Ты и я, мы с землей не расстанемся,

Она даст нам и пищу, и кров.

То, что создали мы, ведь останется,

Если выдержит толщу веков.

И пускай ты, березка, безмолвна,

Верю я, что душа есть внутри,

Мы с тобою такие похожие,

Нет различий, как ни смотри.

Я сердечко имею одно,

У тебя их, как листиков, много.

Проживешь ты, березка, жизнь долгую,

Только мне жить осталось недолго.

У меня есть листочек один,

И его потеряв, я умру.

У тебя много листьев, их тысячи.

Ах, как жаль, я так мало живу!

Придет зеленая весна,

Березка, расцветешь опять.

Рискнешь ли ты, подруга,

Мне жизнь свою отдать?

И жизнь моя твою продолжит,

Земля -  обоим мать.

Мы жизни поменяем,

Позволь березкой стать!

Мұқағали Мақатаев «Туған жерге» өлеңі

Таныс өлке,

Таныс аймақ,

Таныс маң;

Анау жерде-құрбылармен алысқам,

Анау жерде-құрбы жанмен табысқам.

Алба-жұлба ақша бұлттар жарысқан,

Таулар, әне, ұйықтап кеткен данышпан,

Жолдар анау, шұбатылып шаңы ұшқан,

Таныс өлке,таныс аймақ,таныс маң...

«Туған жерге» өлеңінің аудармасы:

Родной край, родной край, родной край.

Отчий дом, где я дрался с друзьями,

Отчий дом, где я был молодой,

А подравшись, мы снова мирились,

Как приятно вернуться домой!

Помню, как я лохматый, изодранный

Вслед за облаком к дому бежал,

За мной горы, пыль стелется по полю,

Я на Родину снова попал.

Родной край, родной край, родной край!