Сэргэ тогтоолго. Сценарий
методическая разработка (10 класс)

Сэргэ тогтоолго

Хабаадагшад:

Эсэгэ - Ширапов Бата

Хүбүүнэй  эхэ - Санжимитыпова Эржена

Хүбүүн - Семенов Булат

Бүмбэ баригша - Цыбенов Коля

Абга - Цыденов Цыбан

Нагасабгай - Балдоржиева Арюна

Дүү хүбүүн - Дугаров Мунко

Зон

Ябаса:

1. Угай магтаал

2. Сэргэ тогтоолго

3. Ёохор

1. Эсэгэ тэнгэри мэдэлтэй,

Эхэ газар холбоотой,

Хун шубуун гарбалтай,

Хуһан модон сэргэтэй,

Хореодой Мэргэнhээ таһарһан

Хори буряад угсаатан.

2.(Үргэн талын дунда һэеы гэр. Зунай үглөөнэй наранаар хүхы шубуунай донгодоон, уһа голой урдаха абяан  дуулдана)

Эсэгэ сэржэм үргэнэ:

Эхэ эсэгын  буянгаар,

Элдин дэлхэйн үргэмжөөр

Бурхан гурба эрдэнидээ,

Орон дэлхэйдээ зальбаржа,

Ан бунхан, эбтэй эетэй

Ажаһуухатнай болтогой!

(Энэ үедэ гэрэй эзэн сэргэ табихын газар тэмдэглэнэ. Бүмбэ бариһан хүн хажуудань дүтэлнэ)

Бүмбэ баригша:

Зай, иигээд сэргынгээ бүмбэ нюуял даа!

Эртэ урдын заншалаарнай сэргын бүмбэ нюухада 9 зүйл ородог юм даа:

орооһон, алтан, мүнгэн, зэд, түмэр, шүрэ, номин, хуба, тана.

(Залуу хүбүүн сэргэеэ абаад, бодхоохоео дүтэлнэ. Хойноһоонь һубарилдан зон дүтэлнэ)

Эсэгэ:  

Хүбүүмни, мүнөөдэр ехэ удхатай, дэмбэрэлтэй үйлэ хэрэг боложо байна гээшэ.  Алтан дэлхэйн табисуураар  гэр бүлэ боложо байхадаш булта түрэлхид сугларжа, шиниингээ сэргэ бодхоожо байнабди.

Хүбүүнэй эхэ:         

Агта мориной жолоо дааха сэргэ тухай хэлэһэн үгыем һонорхон сээжэдээ хадуужа абаарай. Айл бүлэ болобош даа. Эсэгынгээ угынь залгаха, эсэгын сэргэ бодхоохо - нангин шинии уялга.

Сэргэ хадаа буряад зоной нангин һүлдэ.Хори буряад зон сэргэеэ  хуһаар, шэнэһээр хэдэг гээшэ. Сэргэ дээрээ оройтой, хэршэлээ 3 табсантай байдаг. Дээдэ хэршэлээдэнь тэнгэриин морид тогтодог.  Дунда табсандань гэрэй эзэн, үндэр наһатайшуул мориео уядаг. Доодо табсанда залуушуул, бага хүбууд моринойнгоо жолоо торгоодог.  Сэргын нюсэгэн бэедэ эхэнэрнүүд уядаг гуримтай. Эжынгээ хэлэгшэ эдэ үгэнүүды ухаандаа хадуужа абаарай. Хожомынь дамжуулха сагтаа ухаалдижа дабтаарай!

Абга:

Эрэ хүн эсэгэ болоходоо

Энээхэн уялгаа мэдэхэ ёһотой.

Үрегээ һургажа, морин болгоорой,

Үхибүүгээ һургажа, эсэгэ болгоорой!

(Хүбүүндээ мүнгэн бэлэг барина)

Мүнгэндэл мүнхэ,  

Ута харгытай,

Утаһан жолоотой ябаарай!

Нагаса абгай:

Урдын зоной һургаалые

Үри бэедээ дамжуулаарай!

Зээ хүбүүн, шамдаа

Зуун толгой хони бэлэглэнэб!

Дэгэлэйтнай  хормойе

хони ямаад гэшхэг!

Тэрлигэйтнай хормойе

адууһа малтнай гэшхэг!

Дүү хүбүүн (хадаг барижа):

Хун шубуун гарбалтай

Хори буряад угсаатанай

Элинсэг  эсэгын заяаһан

Хуһан модон сэргэ

Замайтнай Алтан гадаһан боложо,

Унашагүй батаар  зогсог лэ!

Хүбүүн (хадагынь сэргэдээ уяна):

Ара тэнгэриин тэг дунда

Алишье сагта хүдэлхэгүй,

Хойто тэнгэриин голые зааһан

Хэтэ мүнхэ Алтан гадаһан сэргэмнай!

Булта зон:

Алтан гадаһан сэргэмнай!

Сугларһан зон сэргын дуу дуулана:

Мүнгэн сагаан сэргыетнай

Морин хүлэг бэхижүүлэг.

Алтан шара сэргыетнай

Агта хүлэг бэхижүүлэг.

Алтан һайхан  сэргыетнай

Адуунай жолоо элээжэ байг,

Мүнгэн һайхан  сэргыетнай

Мориной жолоо элээжэ байг!

 Бүмбэ нюугша: 

3. Хэрэгнай бүтөө! Залуушуул, баярай зугаа дэлгэе, еохор наадаа эхилэе!

Сэргэ түрэ хуримай һүүлдэ хоер хоноһон хойно  тогтоодог еһо бии.

Сэргэ шииг нойто абахадаа улам хатуужадаг шэнэһэн модоор, хуһаар хайжа хэдэг. Эндэһээ: "Хун шубуун гарбалтай, хуһан  модон сэргэтэй" гэжэ хори буряад зон уряатай.

Сэргын дээдэ хэршэлээдэ гэрэй эзэн, наһатай үбгэд, хүндэтэй айлшад мориео уядаг, дорохидонь - залуу хүбүүд. Хэршэлээнүүдэй доро эхэнэр зон морео дүнгэдэг.

Сэргэ тогтооходоо хониной үбсүү  сэргынгээ нүхэн соо хэлсэдэг.

Үреэлшэ үбгэн:

"Унтаршагүй галтай, унашагүй сэргэтэй айл боложо һуугты!" гэжэ үреэдэг.

        Алтан сэргэ бодхожо,

        Агтын жолоо торгоеы,

        Үрэ бэеэ холбожо,

        ураг худанар болоеы!

        Хуһан сэргэ тогтоожо,

        Хүлэгэй жолоо дүнгэеы,

        хүбүү басагаа холбожо,

        худа урагууд  болоеы!

Сагаан Убгэн:

Амар мэндэ, арад зон!

Хун шубуун:

Амар сайн, нютагаархин!

Сагаан Убгэн:

Турэл арадаймнай hайндэрөөр -

Сагаа hараар, Сагаалганаар!

Хун шубуун:

Шилсаана хада дэнзэтэй,

Худан, Хэжэнгэ энгэртэй,

Холо ойро суурхаhан

Хүбүүд, басагад олонтой,

Сагаан Убгэн:

Хэбэд номхон Хэжэнгын

Виктор Мункинай нэрэмжэтэ

Лицейн багшанар, һурагшадһаа

Сугтаа:

Сагаа һарын сарюун мэндэ!

Хонин: Үнгэрһэн жэлдэ туйлаһан

Үрэ дүнгүүдээ зарим тэды дурдажа,

Хүндэтэйхэн үүргэеэ

Хурдан габшагай бишэн жэлдэ

дамжуулхымни зүбшөөгты!

Бишэн: Арад зоноо харалсажа,

Алдар нэрынь суурхуулжа,

Үндэр хэмжээндэ ябаһан

Хонин жэл, тандаа

шударгы хэрэгытнай

саашань үргэлжэлүүлхэб гэжэ найдуулнаб!

Хун шубуун:

Сагаан һараяа сагаан сэдьхэлээр,

сагаан хэрэгээрээ золгое!

Сагаан Убгэн:

Джарун Хашорай субаргаар

Дэнзэ хэһэн Хэжэнгэдэм,

Хүжэ ногоон тайгаараа

Хүбөө хэһэн нютагтам

Айлшаар бууһан зониие

Айраг сагаан эдеэгээр,

Үреэлэй һайхан үгэнүүдээр

Угтан, хүлеэн байхалди!

Хун шубуун:

В дни праздника Белого Месяца

по обычаям предков,

гостей будем ждать,

Чтоб белою пищей

друзей привечать,

И добрых уреэлов

слова передать!

Сагаан Убгэн:

Бишэн жэлдэ хэшэгтэй,

Бууhан жэлдэ буянтай,

Альгаараа дүүрэн ажал бадаруулжа,

Гэрээрээ дүүрэн гэрэл бадаруулжа,

Аза талаантай, жаргалтай

Ажаhуухамнай болтогой!

Хун шубуун:

 Пусть год обезьяны

успех принесет,

Счастье, удачу

в семью приведет.

И сказочный, щедрый

изобилия рай,

да прибудет в родимый,

в благодатный наш край!

Дуун