Конспект "Алтай - торолис бистин"
план-конспект занятия по аппликации, лепке (старшая группа)

Тузаланар эп  - аргалар

Болчомдор ло таскадаачыныҥ jӧмӧ ижи

Ӱлгер кычырар

Ӱлгер аайынча сурактар

Jурукла иш

Темага кирери

Иштиҥ ӧдӧрин jартаар

Кӧргӱзӱ

Сабарларла  ойнооры

Кыймыктанары

Кӱӱ ойнодор

Тӱп шӱӱлте

Таскадаачы балдарды jанына кычырып, эбиреде  тургузып, сӧстӧр айдат:

- Jакшы ба мениҥ колдорым

Jакшы ба мениҥ кӧстӧрим

Jакшы ба мениҥ нӧкӧрим

Jакшы ба мениҥ тӧрӧлим!

- Балдар, а тӧрӧлим – ол не дегени?

-  Мен слерге эмди ӱлгер кычырып берейин. Слер мени угуп, jазап сананыгар, ол не керегинде  ӱлгер болотон. Не керегинде ондо  айдылат.

Тӧрӧлим, сен кайда?

Мен бу буттарыҥныҥ алдында кара jер,

Кату таштар. Кучакка батпас кату чӧлдӧр…

Тӧрӧлим, база ла айт, сен кайда?

Мен бу – сениҥ ӱстиҥде кӧк теҥери,

Оноҥ кӱс ле кыштыҥ, jас ла  jайдыҥ кебери.

Тӧрӧлим, сениҥ ӱниҥди угайын деп?

Мен бу  - шоркырап аккан тирӱ суучак,

Талай, теҥис, jаҥмыр ла карычак.

Тӧрӧлим, сениҥ кеендигиҥ кайда?

Мен бу – чырмайып чыккан  кӧк ӧлӧҥ,

Аштар,  агаштар ла jымжак кӧбӧҥ

А база… база сен кайда, Тӧрӧлим?

Мен бу – Алтайыҥда ӧскӧн  jажыл мӧш.

Керек дезе  мен – кедери арткан бир тӧҥӧш…

Санааркап, кӱскиде ӱстиҥе тӱжетен сары jалбырак..

- Балдар, мен слерге  не керегинде ӱлгер кычырдым?

- Эйе чын. Тӧрӧл jер керегинде.

- Тӧрӧли – ол кижиниҥ ӧскӧн – чыккан jери. Ол бистиҥ Алтайыс.

- Ӱлгерде автор биске,  тӧрӧлис – ол не деп jартайт?

- Чып ла чын. Тӧрӧлис, бистиҥ ӱзе эбиреде. Ол кажы ла ташта, суучакта, кырларда ла агашта.

- Эмди бу jуруктарды  база катап лаптап  кӧрӱп ийектер. Бу  jуруктарда слер нени  кӧрӱп туругар?

- Jуруктарда Алтай jеристиҥ ар – бӱткени jуралган. Алтайда бийик туулар, агын суулар, тереҥ кӧлдӧр кӧп.Алтайда эҥ бийик тууныҥ ады не эди?

- Чып  ла чын. Алтайда эҥ бийик ле байлу туу ол – Ӱч- Сӱмер. Кандый кӧлдӧр бар бисте, аттарын билерер бе?

- Бӱгӱн  мен слерди Алтайыстыҥ jаражын чӱмдеп jарандырарына кычырып турум. Слер мениле кожо иштенерер бе?

- Ондый болзо бери jууктагар. Канай эдерин мен слерге jартап берейин.

- Алтайыстыҥ туулары кандый геометриялык фигураларга тӱҥей?

- Бу  ӧҥдӱ ле ак чаазаннаҥ слер  ӱчтолуктар кезип, кырлар чӱмдегер.

- Кисточканыҥ болужыла картонго алдынаҥ ӧрӧ, jелимле агаш jурайдыс. Агашты кӱреҥ ӧҥлӧ будылган тӱкле саладыс. Буудактардыҥ ортозын jелимле уймап, ол jерди  jажыл ӧҥдӱ тӱкле саладыс. Бу бистиҥ jалбырактар болор. Эмди кисточканыҥ болужыла  кырлардыҥ ӱстинде jерди уймап ийер керек. Бу jерди чаҥкыр ӧҥлӧ салып  ийигер.  Бу бистиҥ теҥери.

-  Алдында jерге кӧк ӧҥдӱ чаазынды алып, кӧл болор эттирте чӱмдегер.

- Мынайып бисте Алтай jеристиҥ чӱмдеп jарандырган jуругы  jазалар.

- Слер оҥдодор   бо?

-Андый болзо, колдорысты, сабарларысты ишке   белетеп ийектер.

- Алтайыста арайынаҥ jааш jайт

Сабарларыныҥ баштарын бой  - бойына араай табарыштырып турар.

Ээзин араай согот

Jалбырактарга табарат

Алакандарын араайынаҥ сыймап турар

Салкын тыҥыйт

Агаштар шуулайт

Колдорло ары – бери jайкап, оосло кейди чыгара ӱӱрер

Аҥдар jааштаҥ jажынат

Балдар эбиреде jӱгӱрет

- Сӱрекей jакшы. Меге  ойын jарады, слерге jарады ба?

-  Эмди отургыштарга отурып jуруктарады чӱмдеп jарандырып ийегер. Кайчыла, jелимле тузаланатан ээжилерди ундыбагар.  

-  Слерге болуш керек болзо айдып ийегер.

- Jуруктарар  белен болзо, бу jерге jууп ийектер.

- Кӧрзӧр кандый  jараш  слердиҥ jуруктарар.

- Слерге бӱгӱн эткен jуруктарар  jарайт па?

- Бистиҥ Тӧрӧлистиҥ jаражыла мен оморкойдым. Слер сананзар кандый?

- Бистиҥ Тӧрӧлис сӱрекей jараш, байлу. Кажы  ла кижи эбиреде ар – бӱткенди кичеер учурлу. Ол тушта бистиҥ Тӧрӧлис ӧҥжир, jаранар.