Презентация по ФЭМП «Биһиги доҕотторбут, суол бэлиэлэрэ»
презентация к уроку по математике (старшая группа)

Ахсаан дьайымалын конспега

Колтовская Людмила Ильинична,

воспитатель МБДОУ № 51 «Кэскил» им. Е.Г. Корниловой

Республика Саха (Якутия), г. Якутск

Бөлөх: улахан «Боотур» бөлөх

Дьарык аата: «Биһиги доҕотторбут, суол бэлиэлэрэ»

Сыала: бэрээдэгинэн 1-тэн 7-ҕэ диэри ааҕарга үөрэтии.

Соруктар:

Сайыннарар: толкуйдуур дьоҕуру, өйгө тутууну, болҕомтону айар дьоҕуру салгыы сайыннарыы.

Иитэр: оҕолор икки ардыларыгар үтүө сыһыаны үөскэтии, бэйэ-бэйэҕэ көмөлөһөр үтүө быһыыга угуйуу, оҕо көмөтө суох сорудахтары бэйэтэ оҥорорун, толорорун ситиһии.

Үөрэтэр:

- Дьыл кэмин, нэдиэлэ күнүн сөпкө ааттыыры ситиһии, геометрия быһыыларын тустарынан оҕолор билиилэрин чиҥэтии, чыыһыла натуральнай эрээтин сыысхала суох өрө-таҥнары ааҕар үөрүйэхтэрин тупсарыы, салгыы уҥа - хаҥас хайысханы чиҥэтии, хоруйу биэрэр дьоҕуру бөҕөргөтөргө үөрэтии.

Туттар тэрил:

- ТСО, экраҥҥа уулуссса ойуута, суол быраабылатын бэлиэлэрэ, быһыллыбыт геометрия быһыылара, 1-7 дылы сыыппаралар,  ыраас илиис, харанадаас, кыптый, үс араас кэриҥнээх сурааһыннар.

I. Көҕүлээһин, тэрийии түһүмэҕэ:

-Үтүө күнүнэн, оҕолор! (төгүрүччү турабыт)

- Бүгүн саҥа күн үүннэ. Бүгүн биһиэхэ ыалдьыттар кэллилэр. Дорооболоһуоххайыҥ эрэ оҕолор! Ыалдьыттарбытыгар уонна бэйэ-бэйэбитигэр сылаас мичээрдэ бэлэхтиэҕин!

- Тохтоло суох куоракка

Массыыналлар айанныыллар,

Светофордар күнүс,түүн

Араас өҥүнэн тыгаллар.

Тротуарынан сэрэнэн хаам,

халтыраан

Болҕомтолоох буол! Өйдөө!

Уулуссаны туоруургар

Анал сиринэн туораа!

- Оҕолор,  мин эһиэхэ билигин таабырын таайтарыам!

Үс төгүрүктэр,

Үс араас өҥүнэн тыгаллар,

Суол быраабылатын

Сүрүн бэлиэ

Биирдэстэринэн ааҕыллар.

Ол тугуй?

- Оҕолор: Светофор  (1 слайд холбонор)

- Олус үчүгэй, светофор! Оҕолоор, светофор биһигиттэн көмө көрдүүр.

II. Сүрүн түһүмэх.

Куораппыт биир уулуссатыгар, дьикти түбэлтэ буолбут, суол быраабылаларын бэлиэлэрэ сүтэн хаалбыттар. Суол быраабылаларын бэлиэлэрэ суох буоллахтарына уулуссаҕа туох быһылаан буолуон сөбүй? (О: Оһоллор, дьоннор массыынаҕа киирэн биэриэхтэрин сөп!) Саамай сөп!

- Светофорбутугар көмөлөһөбүт дуо, оҕолоор? (Көмөлөһөбүт)

Бу соругу, ахсаан дьарыгын сөбүлээн дьарыктанар эрэ оҕолор кыайаллар. Эһиги ахсаан дьарыгын сөбүлүүгүт дуо? (О: Сөбүлүүбүт)

Ахсаан дьарыгар биһиги тугу гынабытый? (о: суоттуубут, сорудах толоробут, геометрическай быһыылары араара, билэ үөрэнэбит). Саамай сөп!

Сорудахтарбытын биһиги хаама сылдьаммыт толоруохпут, ол иһин биһиги “пешеход” буолан хаалыахпытын наада. Оҕолор, пешеходтар диэн кимнээҕи ааттыылларый? (О: сатыы сылдьаачылары) Саамай сөп!

Аны билигин боппуруостарга эппиэттиибит. Ким миэхэ этиэй?

- Сылга хас ый баарый?

- Дьыл ханнык кэмэй, билигин?

- Нэдиэлэҕэ хас күн баарый?

- Бүгүн нэдиэлэ ханнык күнэй?

- Нэдиэлэ бастакы күнэ?

-Ортото?  (Оҕолор эппиэттэрэ)

Болҕомтоҕо боппуруостарга эппиэттээтибит, “Пешеход” аатын ыллыбыт. Чэ эрэ айаммытыгар, туруннубут. (2 слайд)

-  Көрүҥ эрэ. Бу уулуссаҕа биир даҕаны суол быраабылатын бэлиэлэрэ суох. Биһиги сорудахтары сөпкө толордохпутуна, суолбут бэлиэлэрэ биирдэ баар буолаллар. Чэ эрэ саҕалаатыбыт.

1 сорудах.

Элбэх дьону сиринэн таһар, ханнык тимир көлө массыыналары билэҕитий? (Автобус, поезд) Саамай сөп! Билигин, эһиги конверт иһиттэн  геометрия быһыыларын ылаҥҥыт, дьону тиэйэр көлө массыына оҥорон таһаарыахтааххыт.

- Ханнык геометрия быһыыларынан оҥордугут? (Оҕолор эппиэттэрэ)

 Оҕолоор, миэхэ көрдөрүҥ эрэ,  биир да муннуга, токура суох хаптаҕай быһыылаах бөгүүрэни? (Төгүрүк)

-Түөрт өрүттээх, түөрт муннуктаах хаптаҕай быһыылаах геометрия бөгүүрэни?

- Үс муннуктаах, үс өрүттээх хаптаҕай быһыылаах геометрия бөгүүрэтин?

- Төгүрүккэ майгынныыр эрээри уһаты тардыллыбыт хаптаҕай быһыылаах бөгүүрэни?

Маладьыастар! Бастакы сорудахпытын толордубут! Көрүҥ эрэ оҕолор, уулуссабытыгар ханнык суол бэлиэтэ баар буола түстэ? Бу бэлиэ суолтата туох диэний? (О: пешеход бэлиэтэ, бу сиринэн суолу туоруубут) Саамай сөп! Сатыы сылдьар дьон суолу туоруур бэлиэтэ.

2 сорудах.

Эһиги иннигитигэр карточкалар сыталлар, биирдии карточканы ыллыбыт. Көрүҥ эрэ, туох ойуулаҕый? (О: чыыһыла).

Болҕойон истэбит, муусука тыаһыыр бириэмэтигэр оргууйдук сүүрэкэлиигит, муусука тохтоото да, 1-7 диэри, бэрээдэгинэн тура охсуохтааххыт! ( оҕолор 1-7 диэри бэрээдэгинэн тураллар). Чыыһылалары, бэрээдэгинэн  аахтыбыт эрэ. Олус үчүгэй! Оонньуубутун өссө биирдэ хатыылыыбыт дуо, оҕолор? Аны билигин, муусука тохтоотоҕуна 7-1 диэри төттөрүтүн туруохтааххыт. (сорудаҕынан тураллар).

Иккис сорудахпытын толордубут. Көрүҥ эрэ оҕолор, уулуссабытыгар ханнык суол бэлиэтэ эбии баар буола түстэ? Бу бэлиэ суолтата туох диэний?

(О: велосипед көлөлөөх дьоннор айанныыр суоллара).  Саамай сөп, велосипед көлөлөөх дьоннор айанныыр суолларын бэлиэтэ.

3 сорудах.  Оҕолор, эһигини остуолга ыҥырабын. Эһиги иннигитигэр илиис, харандаас, кыптый сытар. Болҕойон истэбит!

- Илиис үөһээ, уҥа өттүгэр төгүрүк уруһуйдуубут.

- Илиис аллараа, уҥа өттүгэр түөрт муннук уруһуйдуубут.

- Илиис үөһэ, хаҥас өттүгэр үс муннук уруһуйдуубут.

- Илиис аллараа, хаҥас өттүгэр ньолбоһох уруһуйдуубут.

Маладьыастар!

Олус үчүгэй, бу сорудахпытын эмиэ ситиһиилээхтик толордубут. Оҕолор, уулуссабытыгар ханнык суол бэлиэтэ эбии баар буола түстэ? (О: автобус тохтобулун бэлиэтэ). Саамай сөп, автобус тохтобулун бэлиэтэ.

- Оҕолор, эһиги билэҕит дуо? Суол быраабылата тутуһулларын көрөр-истэр, массыыналар айаннарын, хайысхаларын ыйан-кэрдэн, көрдөрөн биэрэр идэлээх үлэһити, ким диэн ааттыыбытый? (О: ПДД инспектора, гаи.) Саамай сөп!

Билигин сынньана таарыйа, ырыа ыллаан, хамсанан ылыахпыт.

4 сорудах.  Көрүҥ эрэ оҕолор, биһигини тула, туох маҕан  сурааһыннара ыһылла сыталларый? Туох дии саныыгытый? Суол быраабылатын тутуһуутугар, бу маҕан сурааһыннар туох оруолун толоруохтарын сөбүй? (О: пешеходтар суоллара, зебра)

- Бу сурааһыннар бары тэҥнэр дуо?

- Туох  уратылаахтарый? (Кэтиттэринэн). Саамай сөп!

Бу сурааһыннартан эһиги болҕомтолоохтук, ыксаабакка, кэриҥнэринэн көрөҥҥүт, үс араас кэтиттээх,  дьон суолу туоруур бэлиэтин оҥорон таһаарыҥ. ( Оҕолор үс дьон суолу туоруур бэлиэтин оҥорон таһаараллар).

- Олус үчүгэй! Көрдүбүт эрэ уулуссабытын? Ханнык бэлиэ тахсан кэллэй?

( О: «Көлөлөөх дьон киириитэ көҥүлэммэт”) Саамай сөп! Көлөлөөх дьон киириитэ көҥүлэммэт.

5 сорудах. Салгыы бардыбыт, сынньана таарыйа оонньоон ылыаххайын оонньуубут аата «Утарытын эт».

Улахан-кыра,

Уһун-кылгас,

Кэтит-синньигэс,

Уҥа-хаҥас,

Ыарахан-чэпчэки,

Түргэн-бытаан,

Уһун-кылгас,

Ыраах-чугас,

Кэтит-синньигэс. Маладьыастар!

 - Көрдүбүт эрэ оҕолор, эһиги иннигитигэр ханнык түөрт өрүттээх, түөрт муннуктаах  хаптаҕай быһыы сытарый? (О: түөрт муннук) Саамай сөп! Сорудах! Болҕойон истэбит!

Хайдах гынаммыт бу улахан түөрт муннуктан, өссө кыра  түөрт ахсааннаах  түөрт муннук быһыыны таһаарыахпытын сөбүй? ( о: бүк тутан баран). Саамай сөп,  иккитэ бүк тутан бараммыт, бүк тутуллубут сурааһыннарынан кыптыйан кырыйабыт.

Маладьыастар, оҕолор! Дьэ, эрэ! Көрүҥ эрэ оҕолоор, уулуссабытыгар ханнык бэлиэ баар буол түстэ (О: Светофор!) Светофор, саамай сөп!

- Оҕолоор, светофорбут уоттара үлэлиир буолбуттар. Уулуссабытыгар суолбут бэлиэлэрэ бары баар буоланнар - суоппардар, сатыы дьоннор  суол быраабылатын кэспэккэ, ситимнээхтик кэлэллэр-бараллар!

IV. Түмүктүүр түһүмэх.

- Оҕолоор, оонньуулары, түһүмэхтэри сөбүлээтигит дуо? Бары сөпкө сорудахтары толордугут, маладьыастар!