"Амылыг болгаш амылыг эвес бойдус"
методическая разработка по окружающему миру (старшая группа) на тему

Амылыг болгаш амылыг эвес бойдус.

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл 2_kicheel_amylyg_bolgash_amylyg_eves_boydus.docx34.43 КБ

Предварительный просмотр:

Долгандыр турар чуулдер-биле таныштырылга кичээли

Ооредиглиг болук: билип алыышкын сайзырадылгазы

Тема: «Амылыг болгаш амылыг эвес бойдус»

Сорулгалары:

  1. Сайзырадыглыг:

-угаанын, бодап тыварын, харылзаалыг чугаазын сайзырадыр;

-сос курлавырын чаа состер-биле байыдар;

  1. Ооредиглиг:

-уругларга амылыг болгаш амылыг эвес бойдус дугайында билиндирер;

  1. Кижизидиглиг: 

-уругларны торээн чурттунун каас-чаражын унелеп, оон бойдус байлаанга ынак болуп, чажындан биче сеткилдиг кээргээчел чорукка, бойдусту камгалап, кадагалаарынга кижизидер.

Ажыглаан аргалары: оюн коргузуглуг, айтырыг-харыы, беседа, тайылбыр,

Словарлыг ажыл: амылыг бойдус, амылыг эвес бойдус, байлак чер

Херек чуулдери: глобус, экран, компьютер, чуруктар.

Кичээлдин чорудуу

I.Организастыг кезээ

-Башкы: Экии, уруглар! Мен силернин биле солун кичээл эртиреринге ооруп тур мен.

Мендилежири. Мээн соом-биле катаптаар силер, уруглар!

-Экии алдын хунчугежим!

-Экии ак-кок, аяс  дээрим!

-Экии хостуг салгынчыгаш!

-Эки хуннун мендизи-биле

Эргим чаштар, байлак черим!  

Мен богун силерге «Амылыг болгаш амылыг эвес бойдус» деп солун кичээлди силер-биле кады ойнап, хоглеп эрттирер дээш чедип келдим.  

-Уруглар, бо  чуу-дур? Кым билирил? (глобусту коргузер)

-Бо дээрге бистин чурттап турар бомбурзээвис, черивис-дир. Ол хунну долганып турар. Хунну долгандыр черден оске Юпитер, Марс, Венера, Сатурн  дээш оон-даа оске планеталар бар, ынчалза-даа ол планеталарда кижилер болгаш дириг амытанар, унуштер аймаа ында чок болуп турар.Чуге дизе оске планеталарда  агаар, суг чок.

Чер-шупту кижилернин, куштарнын, дириг амытаннарнын, унуштернин, балыктарнын, курт-кымыскаяктарнын кайгамчыктыг бажыны. Бис чернин агаар-бойдузун камгалап, карактаар ужурлуг бис. Агаарывысты, сугларывысты арыг болуру-биле кайы-хамаан чок хирлендирип болбас. Унуштер болгаш дириг амытаннарны озуп-ковудедиринге кижилер улуг-дузалыг.

-Ынчангаш бо хун кичээлде силер бойдус камгалакчылары болур силер бе, уруглар?. А бир эвес бойдус камгалакчылары болур дизе бойдус дугайында хойну билир ужурлуг бис.

II. Кол кезээ

Оюн: «Уш сос»

-Мен бир болуктун ниити адын адаарымга силер ында чулер кирип турарыл тывар силер. (Башкы чувелернин ниити адын адаарга уруглар ында чулер кирип турарыл оон уш состу адаар)

  1. Ногаа аймаа (огурец, помидор, морковь)
  2. Чимис аймаа (яблок, банан, апельсин)
  3. Азырал дириг амытаннар (инек, аът, хой)
  4. Черлик дириг амытаннар (бору, дилги, койгун)
  5. Кыштаар куштар (бора-хокпеш, коге-буга. каарган)

-Эр хейлер уруглар! Олар шупту дириг бойдуска хамааржыр Шуптузун шын харыыладынар.

(кушкаш уну эдип эгелээр)

- Ой, уруглар! Ол чуу ышкаш-дыр. Бора-хокпеш мыжыртытып эдип олур. Бора-Хокпеш чагаажыгаш эккелген-дир. Номчуп берейн уруглар.

«Бойдус камгалакчыларынга даалга оюн». Ийи стол кырында  чуруктар салып кааан)

-Уруглар,  бис ийи болукке уступ алгаш чагаада чоргузуп каан оюнну кууседиптер бис бе? Бо хун бис ийи ангы болукте бичии бойдус камгалакчыларынын амылыг болгаш амылыг эвес бойдустун дугайында, амылыг бойдуска чулер хамааржырыл, а амылыг эвес бойдуска чулер хамааржырыл сонуургап коор бис бе, уруглар?

Кижи бурузу бир чурукту тудуп алгаш коргузер.. 1-ги болук амылыг бойдустун чуруктарын шилип алыр. 2-ги болук амылыг эвес бойдустун чуруктарын шилип алыр.

-1-ги болук. Амылыг бойдустун делегейи – мында унуштер, дириг амытаннар, куштар, балыктар, курт-кымыскаяктар кирип турар. (чуруктарын коргузер). База кижилер, бугу-ле амылыг мага-боттуг дириг амытаннар агаар чокта, суг чокта, хун чокта, чем чокта чурттап шыдавас. Амылыг бойдус – дээрге шупту-ла озуп-ковудеп, тынып, чемненип турар болур.

2-ги болук. Амылыг эвес бойдус – дээрге оспейн турар, дириг эвес бойдустун делегейи. Олар дээрге бисти долгандыр турар сылдыстар, ай, хун, даглар, суглар, даштар, агаар болгаш оон-даа оске. (чуруктарын коргузер). А кижилер болгаш дириг мага-бот бо бугу чокта чурттап шыдавас. (уруглар олуттарын ээлептер)

-Эр хейлер, уруглар! Бора-Хокпеш даалгазын кууседипкенингеооруп олур боор.

-Агаар чокта чурттап шыдаар бис бе? Чок

-Хун чокта чурттап шыдаар бис бе?

-Суг чокта чурттап шыдаар бис бе?

-Эр хейлер! Шупту долгандыр туруптаалынарам шылай берген боор силер. Ойнаптаалынар.

Сула шимчээшкин

Дангаар эртен херелденген хун-даа унуп,

Херелдери чернин кырын чайыннаан (холдарын ору кодуруп, херлир)

Хенертен хат куштуг хадып (холдарын ору чайып, куду чайып)

Булуттарны боле шаапкан (холдары-биле арыннарын дуглап алыр)

Кезек дамды дымырадып

Кедерезе чаашкын болуп дынзый берген (чангыс черге маннаар)

Хун-даа дужуп орайтаан (холдарын бурунгаар донгаяр)

Херии даглар артын орта

Херелдерин чажырыпкан (холдарын ооргазынын артынче чажырып алыр)

Оюн: «Домакты тондур»

-Уруглар, амылыг эвес бойдус – деп чул? Анаа чулер кирип турарыл? (сылдыстар, ай, хат, суг, агаар оон-даа оске)

-Амылыг бойдус – (унуштер, дириг амытаннар, курт-кымыскаяктар оон-даа оске)

-Шупту амылыг бойдус чуу чокта чурттап шыдавазыл? (амылыг эвес бойдус) чокта чурттап шыдавас. Бугу-ле дириг бойдустун озулдезинге чылыг, чемиш, суг болгаш агаар херек. (слайд коргузер).

- Башкы: Уруглар, унуштер ымылыг бе азы амылыг эвес бе? Унуштер дээрге (оъс-сиген, ыяштар, чечектер, чадан-ыяштар) унуштер амылыг.

-Унуштер чуге амылыг бойдуска хамааржырыл? (Олар озуп ковудеп, тынып, чемиштелип, онуп турар). Унуштер дириг амытаннар ышкаш чемненмес. Олар хуннун херелдеринден  болгаш агаардан тынып ап турар. Унуштерге суг чугула херек. А хой унуштерлиг чернин агаары арыг болур. Унуштерни сыкпас. Оларны карактап камгалаар.

-Унуштер агаарны арыглап турар. Арыг агаар бугу-ле амылыг бойдуска улуг ажыктыг.

Психогимнастика: «Урезинчигештер» (оожум хогжум ойнаар)

Башкы: Ам силер шупту бичии чечектин урезиннери болур силер. Карактарынар шиип алынар. Боттарынарны бичии урезин дег бодап алыр силер. Силер чернин ханы иштинде олурар силер. Карангы. Хенертен чылыг апаар.(чоорту оожум туруп келир) Урезинден чечектин уну , оон бурурели озуп унуп келир. Хунчугештин чылыг херелдери силерни бурулеринерни чылыдып турар. Хунчугеш бодунун херелдери-биле силерни ору тыртып турар-биле домей. Силернин бурулеринер немежип озуп-ле олурар силер. Хенертен чаъс дымырадып келген. Чаъстын суун ижип бурулеринер кончуг чараш онгур болуп озуп келген. Силернин карактарынар частып кончуг чараш онгур чечектер частып келгилээн. Силерге эки, чуге дизе бо чер кырынга чараш онгур чечек болуп, арыг агаар тынып, чаъстын арыг суун ижип, хуннун чылыг херелинге чассыыры болур. Ынчангаш бичии урезинчигештен шак мындыг чараш чечек частып озуп келген. Шупту карактарын коруп келир. (вазада олурткан чечекти коргузер)

-Уруглар, дириг урезин болуру силерге солун болду бе?  Чараш чечектеривисти унуштерни сыкпайн, оларны ажаап-карактаар болзувусса оон онгур чечектер частып унуп  чернин кырын каастаар. (слайды коргузер чечектер)

III.Туннел кезээ

-Бо хун кичээл солун болду бе?

-Бис чуу деп бомбурзекте чурттап турар бис?

-Амылыг бойдуска чулер хамааржырыл? (кижи, дириг амытаннар, унуштер, курт-кымыскаяктар)

-Амылыг эвес бойдуска чулер хамааржырал? (даглар, суглар, ай, хун, сылдыстар оон-даа оске)

-Кичээлге эки киришкенинер дээш четтирдим, уруглар.

-База катап ужурашкыже – 1,2,3,4,5. (часкап санаар, байырлажыр).


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

кышкы бойдус

Кичээл: ЧурулгаТема: Кышкы бойдус.Сорулгазы: Уругларнын кыш дугайында билиин бедидер. Бойдуска ынак болгай анаа ынак болурунга ооредир. Салаа сайгылын сайзырадып,  чурулгага ынак болурунга кижизи...

Тыва улустун аас чогаалында тыва дылдын ажык болгаш ажык эвес уннери

«А» деп унге         Дурген чугааАалашса аалашсынАнай хураган аалашсынАнай хураган аалааштынАваларын тып эмзин...

Долгандыр турар бойдус - биле таныжылга кичээли. Темазы: Торээн черим даштары – амыдыралда, каасталгада.

Сорулгазы:1.     Уругларга долгандыр бойдуста даштарын дугайында тайылбырлап билиндирер, улусчу чанчылдар дугайында эге билиглерни хевирлээр.2.     Уругларга да...

Долгандыр турар чуулдер-биле таныштырылга улуг болуктун уругларынга «Бойдус дугайында чугаалажыыл» (экология хевиринге)

Кичээлдин темазы: «Бойдус  дугайында чугаалажыыл»Ооредилгенин кол адыры:Ооредилгенинин оске адырлары – биле харылзаазы: «Чугаа сайзырадылгазы», «Эстетиктиг ура...

Тыва улустун аас чогаалында тыва дылдын ажык болгаш ажык эвес уннери

Тыва улустун аас чогаалында тыва дылдын ажык болгаш ажык эвес уннери...