Орээл чечектери
план-конспект занятия по окружающему миру (старшая группа)

№

Кичээлдин кезектеринин аттары

Кичээлдин тургузуу

Башкынын кууседир ужурлуг ажыл-чорудулгазы

Уругларнын кууседир ужурлуг ажыл-чорудулгазы

 Кичээлдин

 уези

1.

Организастыг кезээ.

Психологтуг белеткел

Уругларны кичээлге белеткээр, хей-адын кодурер.

Уруг-чаштар, бичии тѳлдер

угаанныг бооп, эрес болзун!

 Кичээнгейлиг дыннап алгаш,

кичээлинге харыылазын!

Словарлыг ажыл:

Чечек ажаар кижилер   дээрге - чечекти тарып, ажаап остуруп турар кижилерни ынчадеп адаар бис.

-Даштын чылдын кайы уези аалдап чедип келгенил уруглар?

Орээливиске кандыг ажыл кылыр бис?

-Чечек дугайында шулук кым чугаалаптарыл, уруглар?

Болуувусте Чечек деп аттыг  эживис бар бе?

-Уруглар Начын  чунун дугайында шулук чугаалады?

-Уруглар, кижилер часкы уеде чуну  канчаарыл?

 - Кижилер часкы уеде, часкы тарылга ажылдарынга белеткенип

 эгелээр, кыштаан чечектернин хорзунун солуур чаа дазылдыг чечектерни савага чара олуртур.                                                                                                                                                                            - Часкы куш-ажыл, чечек тарылга  дугайында шулук кым билирил?

-Уруглар, Севил    чунун дугайында шулук чугаалады?    

-Мен силерге тывызык салыйн , кым кончуг орлан эвес, тывынарам.    

Шивегейлээр бурулуг бол

Балыглап даа шыдавас

Хуннун бисти эмнеп турар

Элдеп чараш чечек бар ийин

Чуу деп чечегил ол уруглар? (алоэ)

Чуу- дур, тывынарам?

-Уруглар, богунгу кичээлде Орээл чечектеринин кижилерге ажык-дузазынындугайында таныжып, билип ооренир бис

Ажылдаар олудун хынаар,белеткээр.

-Чылдын часкы уези.

-Орээливиске чечектер олуртур бис

Начын:                              

Тарып алган чечектерим

Таан даа чараш саглан саглан

Салгын хатка сергектерим

Чайганы бээр холбен-холбен

-Ийе бар

- Чечек дугайында шулук чугалаан

Айдаш:                                                                                                      -Чазын орээл чнечектеринин хорзунун солуур тарылга ажылдарынга белеткел ажылдары эгелээр.  

Севил

- Чазык чазы дужуп келди

Чараш чечек тарыылынар

Орээливис сонгазынга

Оорлештир тарып аалыыл

-Чечектерни тарыырынын дугайында шулук чугалаан.

-Чечек дугайында тывызык.

-Алоэ

2.

II.Киирилде кезээ

Билигнин онза-чугулазын тодарадыры

 Чечектер-биле ажыл

Чурук-биле ажыл

Башкы уругларга  ийи ангы чечектерни тайылбырлавышаан, коргузуп турар.

-Бо корунер даан, бис чечекти тарып каарывыска озуп келген. Баштай сыпта ногаан дазылы унер.  Бо савада дазылдандырып каан чулер дир?

-Бо чечектин адын алоэ дээр,чинге ногаан узун бурулерлиг

-А бо чечекти адын чуу дээр бис уруглар?

- А бо чечектин адын герань дээр. Гераннын бурузу борбак хевирлиг болур

- Бо чечектин адын чуу дээр болдувус уруглар?

- Чечектернин  хевирлери ангы-ангы. Бо чурукче корээлинерем, чечектин  тургузуун  адаптынарам, уруглар?                                                                                                                                                                                                                          

-Ийи ангы чечек

Чечектер

-Алоэ дээр

- Герань дээр

-Дазылы, сывы, бурулери,чечээ.

-Гераннын бурузу борбак хевирлиг ,а алоэнин бурузу шойбек тенниг болур

3.

Харыылаары берге айтырыгны тургузары

- Чечекти  тарыырынын мурнунда чуну канчаарыл?

-Сугга чечекти дазылдандырар,рассадалап  чечектерни олуртур,хорзуну  болгаш чечек олуртур савзын белеткээр

4.

Ооредиглиг сорулгазын салыры

Словарьлыг ажыл:

 Хорзуну чымча-

дыр, хоюглаар  хуурекчигеш биле, кадыг довуракты чымчадыыр, улдурертир.

 Ажыктыг    дээрге чечектен хой ле эмнерни, арынга чаар кремнерни, баш чуур шампуньарны кылып турар.

Оон ынай орээлдин агаарын арыглап турар.

-Баштай чечекти дазылдандырар, оон  савага олуртур, тарыыр.

(чурукту коргузер)                                                                                                                                                                                                                                           - Чечекти хорзунге тарып кааш суггарарга, ол унуп кээр . Чечек чечип озуп кээрге чараш чечээ коступ унуп кээр.Чечекти суггарарда лейканы ору кодуруп болбас,куду бадырып савага дээртип алгаш суггарар. Бурулернин доозунун ол пос биле аштап чулгуур, арыглаарТускай чаштырар херексел биле бурулерни чаштырар.

5.

II.Практиктиг кезээ

Чаа билиглернин ажыдыышкыны

Салаа-биле оюн

- Чечектин  озуп унеринге, чечектелиринге  чулер кончуг ажыктыг, хереглетинерил?

Олар кандыг бойдуска хамааржырыл, уруглар?

(Уруглар салаалары-биле коргузуп ойнаарлар).

- Аляна  чунун дугайында шулук чугаалады?

– Орээл чечектерин остурерге айыран чараш, агаар арыг болур, хирлиг агаарны бодунче синирип алгаш, арыг агаарны ундуруп турар, герань деп чечекти суггарыптарга, оон чыды орээл иштинде микроптарны арыглап кааптар, кадыкшылды быжыктырар болур унуш.

Суг,хун, чырык, хорзун, чылыг, удобрение.

Шуру

-Чечек амылыг бойдуска хамааржыр

«Чечектерни соннээйн»

 Таня эжим аалдап кээрге

Чараш чечек сунуп бердим

Оляга кактусту.

Орлан оолга фиалканы

Галяга -геранны

Авайымга - розаны

Арбыдадыр остургештин, Эштеримге-оорлеримге белек кылдыр соннээйн.

Дамырак

- Аляна  чечек  дугайында шулук  чугаалаан.

Сула шимчээшкиннер:  

Сонгаларым караанда             Солангылыг  гераннарым               Оннеринин аайы-биле              Окпен, кызыл, розовый, ак         Оорлежип чыскаалыпкан                 Ону чараш чечектерим!

6.

Эге быжыглаашкын

Чаа билигни туннеп чугаалаары

Словарьлыг ажыл

«Тараан чечектер амырап турар, а чечек чокта сагыш сеткил оорувес чараш чуулдер эвээш болур

- Чечек тарып алгаш ырлап даа болур, белекке-даа берип  болур дээрге чуу дээни ол уруглар?                                                                            

- Чечек дугайында  тывызык кым билирил, уруглар?

- Аким тывызык салыр -дыр,уруглар орлан кижи тывар

Чуу деп чечек-тир  ол уруглар?

- Ам чечектер дугайында, улегер домактардан чугаалап корээлинерем уруглар?                                                        

-Эр-хейлер!

- Ам дурген чугаалардан чугаалаптаалынарам, уруглар?

-Уруглар, ам ырывыс ырлашпышаан, чараштыр самнаптаалынарам шупту!                              

- Амырап,  кижилернин иштики сагыш сеткили ооруп турары-дыр

Аким-Бажынывыс сонгазында

 Чараа-чечен чурттай берген

Холу,буду арны бажы

Чече коруп шыдавас сен?

( Кактус)

Уруглар:

Чечек черде

Чечен менде.

Дарина

Ойнаар шолум чечек шыпсын

Чечектерге  ховаганнар ужуп ойназын.

НачынСеткил чаражы - эп

Чечек чаражы - шенне

Валерия

Орээливис чечектери,

Оон-даа ковей озер болзун!

Идегел

Чергелештир

Челээштелдир

Чечектерни

Чемишидээл

Виталий

Чараш чечек

Частып унзун

Чаагай  чыды

Чатылзын

Дарина

Алоенин

Аажызы

Аажок берге

Аартыптар

Уруглар,ырлап тургаш танцылаар

Роза, шенне, мак, василек

Рома, Мерген, Долума

Ийи будун ийи денге

Будун солу оору шура

7.

Чаа теманы быжыглаары, бот ажыл

Словарьлыг ажыл:

Чечектернин аттары ,оннери,чыдышупту ангы ангы болур.

Логиктиг оюн:

чурук-биле

Оюн аялга аайы-биле уруглар ойнаар.

-Уруглар, бистин хоорайывыста

орээл чечектери садып турар садыглар бар бе?

-Чечекти канчаар ужурлуг бис?                                                                                                                          

- Чечек хой озе бээрге канчаарыл?                                                                                            

-

 Орээл чечектерин ажаарынга кандыг херекселдер херегил, тывынарам?

 Чечектернин бурулерин танып тып»

Уруглар шала кырында чечектер бурулери чажып каан, силер  герань биле алоэнин бурулерин танып тывар силер.Кым эн не хой чечек бурузун шын тып чыып алган болдур ол кижи тиилекчи болур.

-Бар, садыглар хой.  

- Орээл чечектеринге ынак, камныг-хумагалыг остурер чараштыр ажаар, сугарар, октап,сып, кургатпас .

 - Дазылдандыргаш чара олурткаш, рассадалааш  хойну тарыыр остурер белекке берип болур. Бажын иштинге орээл чечектерин остурерге агаар арыг болгаш аян шинчилиг болур.

Эркин

Лейка,хуурек,тряпка, бурулеринче чаштырар херексел,чинге ыяш, фартук,резин хол-хап.

-Орээл чечектери колдуу эм унуштер, кижилернин кадыкшылын эмнеп экиртип турарлар. Ынчангаш орээл унуштерин ажаап остурерге кижи кадык шыырак база болур.

8.

III. Тончу кезээ

Кичээлди туннээри

-  Ынчангаш биске ажыктыг чечектеривисти орээливис долдур остурер бистин хулээлгевис . Бичии чажывыстан тура куш-ажылга ынак,эрес-кежээ, шыдамык болур ужурлуг бис.

9.

Кичээлдин быжыглаашкыны

Бо  чечектен кылган чаагай, чыттыг  холга чаар кремнерни  силерге улеп бээйн, чаагай чыдын чыттап корээлинерем.

Дыка чаагай,  кремни чаап аарывыска холдарывыс хоюг,чымчак болур. Шупту эр-хейлер, кичээлге кончуг идепкейлиг харыылаан. Кичээливис тонген!