Открытое занятие "Сарлык малым"
план-конспект занятия по окружающему миру (подготовительная группа)

Салчак Сайлыкмаа Николеавна

конспект НОД

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл sarlyk_malym.docx32.34 КБ

Предварительный просмотр:

 Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение детский сад «Белек » села Тээли муниципального района

 «Бай-Тайгинского кожууна Республики Тыва»

НОД в подготовительной группе

Тема: «Сарлык малым онзагай сен»

                                                   

                                                   

                                                                     

                                                                        Выполнила: воспитатель МБДОУ

                                                                       детского сада «Белек»

                                                                       Салчак Сайлыкмаа Николаевна

с.Тээли-2018

Тема: «Сарлык малым онзагай сен»

Сорулгазы: 

1. Уругларны торээн черинин ховар, онзагай малы — сарлык дугайында билиин калбартыры.Оон кижиге ажык — дузазын билиндирип, суттен кылган чемнерни, кежинден, дугунден кылган херекселдерни коргузуп ооредири. 

2. Угаан –медерелин, чугаа-домаан сайзырадыры, сос курлавырын байыдары. 

3. Бойдуска, дириг амытаннарга ынак, оларны камнап ,камгалаарынга кижизидери.

Херек  чуулдер: икт, ак-чемнернин дээжизи,  сарлык дугунден кылган чадыг, уктар,  чулар, чуген.

Словарлыг ажыл: Чадыг, чулар.

Арга методу: беседа, дуржулга, салаалар-биле оюн, сам — ритмиктиг шимчээшкиннер.

Кичээлдин чорудуу:

Башкы- Экии , уруглар! Богун  бисти кадарчы кырган-ава аалынче чалаан-дыр. Кырган- аванын аалынга баргаш, бистин чурумалдыг, чараш чурттувустун онзагай, ховар малы- сарлыктын кижиге ажык-дузазын  билип алыр бис. Кандыг азырал дириг амытаннар барыл? Адап корунерем. 

Уруглар — хой, инек, ошку, аът ,сарлык. 

Башкы- Кырган-аванын аалынче барда,«Хуулгаазын хевиске» олуруп алгаштын,  ужуп  чоруптаалынар. 

(Аялганы салыптарга уруглар карактарын шиип алгаш олуруп алыр. 

Башкы аржыылды шарып алгаш кырган-ава апаар.)

Кырган-ава- Мендээ, уругларым!

Уруглар- Мендээ, кырган — авай! 

Кырган-ава – Дорже саадап эртинер, уругларым. Аалдап келген уругларымга, бичии тургаш, ойнап чораан салаалар- биле «Сарлыкчы алышкылар» деп, оюнну мээн — биле кады ойнаптаалынар. 

Оюн « Сарлыкчы алышкылар» 

Сорулгазы: Уругларнын чугаа домаан, салааларын сайзырадыр. 

Матпаадыр — сарлыктаар

Бажы – Курлуг- бызаалаар 

Ортаа —  Мерген — сарлык саар

Уваа — Шээжен — сут хайындырар 

Биче —  Боовей — сут ижер 

Кылбас тутпас ажылы чок,

Кежээпейлер алышкылар. 

Кырган-ава-Эр – хейлер! Ам  тывызыктан ыдайн, силер кичээнгейлиг боданып тургаш, тывар силер: 

Кончуг семдер,

Хоюг дуккур. 

Кужур семдер,

Кузун суткур.     (Сарлык)

Уруглар: Сарлык 

Кырган-ава- Шын-дыр. Сарлык деп канчап билип калдынар уруглар?                                        

 Ам ховар чараш малывыс ,сарлыктын дугайында  чугаалап берейн: Сарлык  даглыг  чернин онзагай, ховар  малы. Сарлык  изиг  черге  таарышпас, сериин  тайгаларга  оъттаар, ховар мал. Шаг – шаанда сарлык черлик дириг амытан  чораан, ол улуг, харлыг  тайгаларга чурттап  турган. Ону «юбкалыг сарлык» -  деп адап турган. Чоорту кижилер чаажыктырып, азырап алган. (Слайд 1-4)

Слайдылар корулдези. (Слайд 4-8)

                                                          Даглыг черим эртинези

                                                          Сарлык малым онзагай сен! 

                                                          Тевении дег могенниг, 

                                                          Эдери шуут хаван ышкаш, 

                                                          Узун сырый дуктерлиг,

                                                          Улуг делгем мыйыстыг.

                                                          Сериин чернин ховар малы сен.   Урансай

Таныштырылга:

Кырган-ава: эр- хей кызым. Сарлык  - деп онзагай малывыстын ажык дузазын чугаалап беринерем. Биске Тогус-оол Байыр сарлыктарынын дугайында таныштырып бээр.

                                       (Уругнун  харыызы)

Мээн даайым сарлыктар  азырап турар. Сарлык улуг мага- боттуг, ооргазынын кырында тевении дег могениг. Сарлык мыйыстыг, мыйыс чок  донгур -даа боор. Сарлыктын эдери хаван ышкаш. Кудуруу сырый, узун дуктуг. Аъттын кудуруунга домей. Саанчыны сарлыктар  чыдындан билир. Сарлыкты кадагалаар, камгалаар.

 Кырган-ава: Эр-хей, оглум! Сарлыктын чаптанчыг оглун- бызаа дээр. (Слайд 9) Иезинин аа — судун ээпкен соонда, соокту – даа, хатты – даа тоовас ан – биле домей. Шарыны- ажыл – агыйга ажыглаар, чуък чудурер, мунар сарлык – дыр. Шарыны бичии турда чаажыктырып, ооредип аар.(Слайд 10)

Кырган-ава-  (Слайд 11-12-13) Эр сарлыктарны — буга, шары- дээр  адаптаалынарам  уруглар. Бызаанын авазын кыс сарлык дээр. (Уругларга буга , шары , бызаа- деп ададыр). Сарлыктарнын он чузуну: ак, калчан — кара, ала-шокар болур.  (ададыр)

Кырган-ава – Ак чемнерден адап корээлинерем. 

Уруглар - ааржы, курут, сут, хойтпак, быштак , кадык, чокпек….. 

Кырган-ава - Сарлыктын судунден кылган ак чемнер дыка  хой. Бис чугле  сут,  корээлинер.

(Сутту оттур коступ тура шилдерге кудуп алыр.) 

1.      Бо кандыг ак чем-дир? (сут) 

2.      Суттун онну кандыг-дыр? (сут ак оннуг) 

3.      Суттен кандыг чемнер кылып болур? (суттуг шай…)

 Сарлыктын судунден кылган ак чемнер бистин кадыкшылывыска ажык дузалыг. Сут, быштак, курут бистин диштеривиске дузалыг. (Слайд 14)

Кырган – ава: Сарлыктын кежи база биске ажыктыг. Кежи – биле борт, идиктер даарап кедип турар. Сарлык кежин шалага хевис кылдыр чадар.

Аът кадарчылары – чылгычыларга  херек: аргамчы (коргузер), чулар – чуген дээш, оон – даа хой. Дыка ажык – дузазы улуг. (Слайд 15)

Сарлыктын  хоюг  дугунден  ук  аргып аарга  чылыг (коргузер).  Анчылар  ХЕМ  кежеринин мурнунда  идиин  ужулгаш, сарлык дугунден аргаан угу- биле хемни  сузуп кеже бээр. Хемни  кешкен соонда  уктарын ужулгаш  суун силгиптерге кургаг болур.

 «Сарлык оглу» деп ырынын  аялгазы-биле сула шимчээшкин. 

Кырган-ава-  « юбкалыг сарлыктарны» оттунуп ойнаалынар. 

1.Холдары мурнунда, долгандыр кылаштаар, чоргаар кылдыр. 

      2. Чангыс черге «идик дурбээн» ышкаш долганыр.

      3.«Узер»,бир будун хере баскаш , оске будун чанынга салыр. Бурунгаар 4 базар. 

         Аткаар чоргаар кылаштаар.   

      4. Бурунгаар маннаар,холдары бажынын кырында.Аткаар маннаар. 

Кырган-ава- Кайы хире сактып билип алган эвес дээш, сарлыктардан чуруп бээр силер бе?

Кырган-ава- Эр-хейлер!

 Садигинерге баргаш ижер кылдыр суттен, хойтпактан берип каайн. Аалдап келгенинер дээш четтирдим, эки чедип алыр силер, байырлыг!

Уруглар: Четтирдивис, байырлыг! (башкы аржыылын уштуп кааптар).

Башкы: «Хуулгаазын хевизивиске» олурупкаш, садигивисче чаныптаалынар. (Аялганы салыптарга уруглар карактарын шиип алгаш олуруп алыр).

Туннел:

Сорулгазы: Сарлык малдын ажык — дузазын чурук дузазы- биле быжыглаары. 

Башкы- Каяа чордувус, уруглар ? Кандыг дириг амытанны билип алдывыс? (Сарлык, кырган-авазынын аалыга) (Слайд 16)

  1. Сарлык кандыг дириг амытан чувел? (азырал, чурукту азар)

2.Чуге азырал дириг амытан деп турарыл? (кижинин чанында чурттап турар, огнун чуруун азар.(Слайд 17) 

      3.Сарлык каяа оъттаар? (сериин тайгаларга, чуруун азар (Слайд 18-19) 

      4.Сарлык кандыг ак чемнер бээрил? (Сут, хойтпак…чуруун азар) (Слайд 20) 

      5.Сарлыктын кежинден чуну кылыр? (борт, идиктер,аргамчы, чулар…) 

6.Дугунден чуну аргып алырыл? (уктар) 

  1. Ынчангаш сарлыкты озуп ковудезин дизе чуну канчаарыл? (азыраар, камнаар, кадагалаар)

      8. Сарлыктын кижиге ажык дузазы чул? (харыы) (Слайд 21) 

Башкы: Кичээлге шупту кызымак ажылдаан  эр – хейлер, четтирдим! Дыштанып алынар. 

Литература. 

  1. С.Майнак Монгун-Тайга —монге чуртум. Кызыл-2001ч.
  2. Т. Гризик Познаю мир. М; 2003г.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Сценарий спортивного праздника "Открытие малых Олимпийских Игр"

Цели:повысить интерес детей к физической культуре;в игровой форме развивать основные физические качества: силу, ловкость, быстроту, выносливость, координацию движений, гибкость;формировать мышечно-дви...

Сценарий открытия и закрытия I малых зимних Олимпийских игр

Традиционным мероприятием в нашем ДОУ является проведение малых зимних и летних Олимпийских игр....

Конспект совместной деятельности по развитию речи через малые формы фольклора. Открытое мероприятие.

Конспект совместной деятельности по развитию речи через малые формы фольклора. Работа по развитию речи через малые формы фольклора построена на основании авторской Программы по развитию речи дете...

«Открытие Малых Олимпийских игр, посвященных открытию ХХII Зимних Олимпийских игр «Сочи 2014».

Цели и задачи: популяризация зимних видов спорта среди детей дошкольного возраста, привлечение детей к занятиям спортом, воспитание чувства патриотизма.Время и место проведения: 7 февраля 2014, спорти...

открытие зимних малых олимпийских игр в детском саду.

Как можно торжественно, спортивно открыть малые олимпийские игры в детском саду? Немного истории возникновения олимпийских игр и увлекательное путешествие в современный спорт....

Досуг в средней группе на дне "Открытых дверей" . Открытое занятие с участием родителей. "Физическая культура на малом пространстве"

На данном занятии была поставлена цель -познакомить родителей  воспитанников с доступными видами двигательной активности в условиях квартиры, дачного участка, разучить упражнения для совмес...

Конспект открытого занятия «Малая Родина и достопримечательности города Кемерово» в средней группе

Конспект открытого занятия «Малая Родина и достопримечательности города Кемерово» в средней группе...