Памятка для воспитателей
материал (старшая, подготовительная группа) на тему

Уус-Алдан ул. Уус-Күелэ бөһүөлэк

10 N-дээх «Чуораанчык» МБДОУ

«Калейдоскоп»

 киинэ студията

Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи улахан саастаах оҕолору киинэҕэ устуу түһүмэхтэрэ:

   сүбэлэр уонна ньымалар.

I түһүмэх.Айымньыны талыы.

-Ханнык баҕарар айымньы сүрүн санаалаах буолар, ону кытта айымньы төрүөттээх буолар. Туохтан эрэ сиэттэрэн өйгөр-санааҕар идеята киллэр, киинэ оӊорор дьон тылынан «первоисточник».

-Эбэтэр оҕолоргун олус интэриэһиргэппит, бу кэмнээҕи туруктарыгар сөп түбэһэр иитэр-уерэтэр сыаллаах литературнай айымньыны тал.

-Бэйэҕэр сүрүн сыалла туруорун- үлэбин тиһэҕэр тиэрдэбин диэн

  II түһүмэх. Сценарий суруйуу.

-Сценарий суруйаргар артыыстарыӊ бэйэӊ иитиллээччилэриӊ, онон оруоллары кинилэргэ туһаай, диалогтары кинилэри хараххар көрөн олорор курдук суруй.

-Сценарий хас да варианын суруй, дьоӊӊо көрдөрөн саамай табыллыбытын быьаартар.

-Сценарий ымпыгар-чымпыгар (детальноһыгар)  болҕомтону уур.

-Ремарка, мизансцена кылгас уонна чуолкай буолуон наада.

-Сценарийы киинэҕэ устарга сөптөөх гына тус-туспа көстүүлэргэ (эпизодтарга) араар.  

-Хас        биирдии эпизоду хайдах устуохха сөбун толкуйдаа, туох сыаллаах бу эпизод уһулларый- көрөөччүлэри соһутуохтаах дуу, күллэриэхтээх дуу, куттуохтаах дуу (синусоиды зрит. внимания).

-Сценарийга тус-туспа колонкаларда киллэр: эпизод ханна уьулларын; туох тыас-уус, музыка туруоруллуон сөбун; монтажка хас мүнүүтэ буоларын; ханнык номердаах кадр табыллыбытын бэлиэтииргэ .

-Бииргэ үлэлиир дьоӊӊун (хамаандаҕын) тал. Биир сүбэнэн үлэлээн, сценарийы  чочуйуӊ, уһуллар миэстэни, реквизити, декорацияны быһаарыӊ.

III түһүмэх. Төрөппуттэри, оҕолору кытта түмсүү.

-Сценарийы кэпсээн, төрөппүттэри, оҕолору интэриэһиргэт.

-Оруоллары куолаан үллэриӊ.   Тэрээһин боппуруостарын быһаарсыӊ: харчы, үлэ графига, реквизит,  сиргэ устуу күүтэр буоллаҕына – өйүө. Төрөппүттэр оҕолоругар оруолларын тылын  үөрэтэллэригэр , киинэҕэ уһуллар көстүүмнэрин бэлэмнииллэригэр угуйуӊ.

IV түһүмэх.Репетиция

.-Репликалары, диалогтары, интонацияны көстүүлэринэн тус-туспа үөрэтии саҕаланар. Оҕолор буккуллубаттарын курдук, бастакы күннэргэ көстүүлэри уочаратынан репетициялыыр ордук. Оҕо интэриэhэ, сонуна сүппэтин курдук репетиция  уһаабата ордук.

-Араас ньыманы тутун:  камераҕа устан, бэйэлэрин көрдөрөн, уопсай ырытыы; төрөппүттэри репетицияҕа ыӊырыы..

-Хара маӊнайгыттан камераны көрбөтү, репликаны режиссер хамаанда биэрдэҕинэ эрэ саҕалыыры быһаар. Бу быраабылалары тутуспатахха, киинэ хайдах буоларын устан көрдөрөн, кыракый артыыстары  устуу иннинэ эрдэ бэлэмнээ (сигналлары туьан).

-«Киноляп» диэн тугун, быһа тардыыны көрдөрөн, киинэни буортулуурун быһаар, устуу саҕаланнаҕына бары  сэрэнэллэрин ситис.

-Биллиилээх артыыстар уһуллубут киинэлэриттэн көрдөрөн, бу кадрга артыыс хайдах бэлэмнэммитэ буолуон сөбүн бииргэ көмөлөөн таайан көрүү оҕолору олус интэриэһиргэтэр, оҕо бэйэтэ боруобаланан көрүөн баҕатын көбүтэр.

-Эмоцияны, информацияны истээччигэ сөпкө тиэрдэр араас ньымалары (интонация,  мимика, пантомимика, хамсаныылар) баһылыырга театрализованнай оонньуулары тутун,  картотека, хомуурунньук оностор туһалаах

-Сигнальнай карточкалар  этюдтары айан толорорго эбии режиссер хамаандатын истэргэ  көмөлөһөллөр.

-Сценарийга репликалар кылгас буоллахтарына, оҕо өйгө хатыыра дөбөӊ. Ол эрэн сорох реплика уһуон  сеп, оччотугар өйгө хатыырга көмөлөһөр    ньымалары тутун:  уруһуй, схема, реплика ис хоһоонун хамсаныыларынан көрдөрүү.

-Оҕоҕо киинэҕэ уһулларыгар көннөрү сылдьарынааҕар быдан улаханнык, чуолкайдык , дорҕоонноохтук саӊарара наадатын өйдөтен туран,  артикуляционнай гимнастиканан эрчийэр, тылы имитэр-хомутар  оонньуулары оонньотор  туһалаах.

-Маӊнай сөпкө тыынарга эрчий: сарыны өрө таһаарбакка, тыаһа суох муннунан эҕирийии, онтон бытааннык, биир тэӊник туруупка устун салгыны таһаарыы. Туруупка5а кумааҕы лоскуйун тутан, ким кумааҕыта уһуннук хамсыырыгар  курэхтэһиэххэ сөп.

-Салгыы дикцияҕа, куолас күүһүгэр, түргэнигэр болҕомто ууруллар. Сигнальнай карточкаларгын эмиэ тутун. Аһаҕас дорҕооннору сигналы көрөн сибигинэйэн этэртэн саҕалаан улаатыннаран, онтон төттөрү куолаһы аччатан этиттэрии. Дорҕооннору, сүһүөхтэри, тыллары, этиилэри тургэнник,  бытааннык этии. Чуолкайдык саӊарарга былыр-былыргыттан туттуллар олус учугэй ньыма баар – ручканы ытыран саӊарыы (туруупка).

-Хамсаныылары, үӊкүүнү  үөрэтэргэ, аӊардас тылынан этэн, көрдөрбүтү үтүгүннэрэн эрэ буолбакка, оҕону хайа диэки хамсыырын, ханнык илиитинэн, атаҕынан саҕалыырын бэйэӊ    массажтаан өйдөт, бэйэтигэр биллэр гына ыбылы туттар  (тактильнай ньымалар)

  V түһүмэх. Операторга сценарийы билиһиннэрии.

Операторга үлэ «фронун» хайаан да билиһиннэр, көстүүлэр уһуллууларын, миэстэлэрин,  реквизит баарын, наадатын, декорацияны быһаарыс. Устууга мэһэй буолуон сөбү (артыыс ыарыйдаҕына тохтобулу, солбугу, таһырдьа устар буоллахха- тыалы, былыты, тымныыны)  хайдах гынан тумнуохха сөбүн, кыаллыбатын  быһаарыс

 VI түһүмэх. Киинэни  устуу.

-Уста сылдьан операторгын кытта сүбэлэһэс, сонун кадр тахсан кэлиэн сөп. Хамаандаӊ, төрөппүттэр сүбэлэрин иһит.

-Постановочнай сыаналар оҕолору сылаппат, уһун бириэмэни ылбат буолуохтарын наада

-Тэрээһин түгэннэри  толкуйдаа:

эбиэт, сынньалан, өрөбүл кэнниттэн устуу ыарахан…

-Устарга саамай оҕоҕо сылаалаах түгэн - уһун диалогтар. Диалогу кылгатар табыллыбат  буоллаҕына, араас ньымалары тутун: постановочнай сыананы кадрдарга араар, биир кадр иьигэр кэпсэтэр оруоллары кэккэлэһиннэрэ олорт, устуу быыһыгар сынньалаӊ биллэрэн  театрализованнай оонньуулары, ситуациялары туһан (снятие напряжения, смена деятельности)

 VII түһүмэх. Монтаж   

Монтажеры кытта бииргэ олорон улэлэс: эпизодтар уочараттарын эн бэйэӊ эрэ билэҕин. Тыаһы-ууһу, музыканы бэйэӊ булбуккун эбэтэр наадыйаргын быһааран, талан туруортар. Сүбэни иһит.

Монтаж худуоһунньук уруһуйдуурун, композитор музыка айарын курдук кистэлэңнээх дьикти үлэ . Кадрдар  таңыллан, хартыыналар тиһиктэнэн тахсыылара, музыка, тыас-уус холбоноро  көрөргө ураты эриэккэс . Мээнэ көрөн олорума, таарыйа үөрэнэ сатаа.

VIII түһумэх. Киинэ презентацията.

Презентацияны оҕолорго бырааһынньык курдук тэрий.  «Биһиги кыайдыбыт, биһиги оңордубут»,- диэн дуоһуйар санааны оҕолоргор, төрөппүттэргэ күөдьүт. Артыыстаргар киинэлэрин диискэтин, «гонорардарын»- бэлэхтэ биэр. Оҕолоруӊ бэйэлэрин үрдүктүк, үчүгэйдик   санаммыттарын көрөн бэйэӊ үөрүөӊ.

Сынньаныма. Сыал-сорук туруорун: араас конкурстарга кытын, телеканалга таһаартарарга үлэлэс уо.д.а.

Кунду иитээччи !

Умнума, киинэ хаачыстыбатыгар төһө кыалларынан кыһаллабыт эрээри, бэйэ киинэтин устабыт, сyрун сыалбыт-сорукпут: оҕолорбутун сайыннарыы.  Бэйэ киинэтин устуу, иитээччилэр, төрөппүттэр, оҕолор холбоһуктаах дьайымалларын быһыытынан, оҕолорбут иитии-үөрэтии бары хайысхаларынан сайдалларыгар, ис кыахтарын, дьоҕурдарын арыйалларыгар, информацияны сөпкө ылына, истээччигэ тиэрдэ, бэйэ-бэйэлэрин кытта бодоруһа, атын дьону кытта алтыһа үөрэнэллэригэр, биир коллектив буолан туруоруммут сыалы ситиһэргэ дьулуьууну үөскэтэр төһүү күүс, умсугутуулаах ньыма буолар эбит.

Киинэ искусствотыгар оҕолорун сыһыарыан баҕалаах иитээччилэргэ сүбэ: кыбыстымаӊ, саҕалаан, үлэҕитин тиһэҕэр тиэрдин. Ситиһиини!

              Студия салайааччыта Бурнашева О.И.