Занятия "Хуулгаазын кажыктар"
план-конспект занятия на тему

Солдуп Анай-Хаак Алексеевна

Занятия "Хуулгаазын кажыктар"

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл Занятия "Хуулгаазын кажыктар"24.71 КБ

Предварительный просмотр:

Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение детский сад общеразвивающего вида с приоритетным осуществлением интеллектуального развития воспитанников «Теремок» с. Арыг-Узюнскиймуниципального района

«Улуг-Хемский кожуун Республики Тыва»

Занятия по теме в старшей группе

 «Хуулгаазын кажыктарым»

Музыкальный руководитель: Солдуп А-Х.А.

Тема занятия: «Хуулгаазын кажыктарым»

Актуальность:

      В нашем многонациональном обществе особое значение приобретает воспитание у маленького гражданина интереса к национальной культуре, народным традициям, фольклору, приобщение его к духовно-нравственным ценностям.

В наше время дети с малых лет увлечены компьютерными играми, мультиками и т.д. И родители часто не уделяют должного внимания к интеллектуальному развитию ребенка. Я часто задумываюсь над тем, какими хотела бы видеть своих воспитанников – конечно, здоровыми, умными, добрыми, справедливыми.

Поэтому хочется через забытые национальные игры воспитать всесторонне развитого человека. Ведь раньше тувинцы воспитывали своих детей при помощи устного народного творчества – скороговорок, загадок, сказок, игр, пословиц, песен.

Например, играя в игру «Кажык» у ребенка развивается мышление, речь, мелкая моторика рук, воспитывает любовь к домашним животным

Задачи.

  1. Образовательная. Развитие речи детей через устное народное творчество тувинцев: поговорки пословицы, загадки. Познакомить с тувинской национальной игрой «Кажык».

Ооредири. Тыва чоннун кажыктар – биле канчаар ойнап чораанын уругларга таныштырар. Тыва улустун аас-чогаалынга ундезилээн оюннарга уругларнын сонуургалын куштелтирер.

  1. Развивающая. Развивать речь, мышление, мелкую моторику рук у детей.

Сайзырадыры. Уругларнын чугаазын, угаанын база салаалаларынын шимченгирин сайзырадыр.

  1. Воспитательная. Воспитывать коллективизм, патриотизм, нравственные качества у детей.

Кижизидери. Уругларнын кады демниг болурун, торээн чуртка ынакшылын улустун аас-чогаалын дамчыштыр кижизидер.

Интеграция ОО: «Коммуникация» (развитие речи), «Познание» (Формирование целостной картины мира, расширение кругазора), «Социализация», «Чтение художественной литературы», «Здоровье», «Безопасность».

Материалы: костяшки, рисунки домашних животных, кукла в национальном костюме.

Методические приемы: художественное слово, беседа, вопросы к детям, игры.

               Кичээлдин чоргузуу. Ход занятия.

Башкы. Уруглар, бохун бистин кичээливисте ойнаар-кыс  аалдап келген.

Чарашпай. Экии, уруглар!   Мени Чарашпай дээр. Орук ара силерже чоруп оргаш черден мындыг чуул тып алдым, билир боор силер менээ айтып беринерем, чуу-дур бо? (холунда кажык тудуп алган).

Уруглар. Кажык-дыр ол, Чарашпай.

Чарашпай. Кажык-биле чуну канчаар чувел уруглар?

Уруглар. Ойнаар деп билир бис.

Башкы. Бо уруглар база чедир билбес-тир Чарашпай. Бээр олуруп алгаш дыннаар сен (ойнаар-кысты башкы сандайга олуртуп каар).

Башкы. Уруглар, мен силерге тывызык ыдайн тывынарам.

Тывызык- дорбелчин боттуг,

                                           Дорт чузун  малдыг.

Уруглар. Кажык-тыр ол, башкы.

Башкы. Чуге дорт чузун малдыг дээнин дараазында шулуктерден дыннап, билип алыр бис, уруглар.

Кажык деп чул, билир сен бе,

Кайы хире ойнаар сен че?

Тываларнын

Тыпазы чок, билбези чок.

Бурун шагдан тура алзы

Бужар кажык ойнаар чон-дур.

Кажык бо-дур, топтап кор даан,

Каш-каш янзы хевирлиг-дир?

Тура душсе, аъдын ол-дур,

Турбас, арбас Оялан-дыр.

Ойта душсе, инээн ол-дур,

Оъттап чору-чаражын кор даан.

Дашкаар душсе, ошкун ол-дур,

Даштар кырлап турарын кор.

Ишкээр душсе, хой ол-дур,

Ийи дадай семизин кор.

Узун дургаар тудуп алгаш,

Улам эки шинчиле даан.

Бажын оору тудуптар сен.

Маажым теве сагындырар.

Бажын куду тудуптар сен.

Бардам сарлык хертейип кээр.

Корбес сен бе, хензиг кажык

Ковей янзы – алды чузун.

Малывысты дурзуленген –

Магалыг аа, хуулгаазын аа?

Башкы. Кажыкты тыва чон догерип чиген шээр малынын даванындан ап, чыып ап чораан. Узун кышкы кежээлерде аал ишти шупту кажыктап ойнаар турганнар.

Башкы. Ам кузелдиг кижи туруп келгеш, бир кажыкты алгаш стол кырынга чууй октаптар. Кажык канчаар дужер-дир душкен хевири кандыг малды коргузуп турарын тайылбырлаар. (дорт хире уругну чангыстап тургузуп ооредир).

Башкы. Ам «Амытаны отун» деп оюнну ойнаар бис уруглар. Мында азырал дириг амытаннар чуруу бар. Уруглар чуруктарны аялга аайы-биле долгандыр халчыыр, аялга тоне бээрге кым кандыг дириг амытан дужунда турар-дыр ону отунуп эдер (оюнну ийи катап ойнадыр).

Башкы. Уруглар, Тыва чон тывызыктажып,тоолдажып,улегер домактар чугаалаарынга ынак чораан.Кым дириг амытаннар дугайында тывызык билирил?

1-ги уруг – Долганып-догланып топ диди, чуу-дур ол?

Уруглар – Ыт – дыр.

2-ги уруг – Хаваа калбак,кара сыгыр,кулаа докпак,кудуруу чолдак.Тывынарам?

Уруглар – Адыг-ла дыр.

3-ку уруг – Чурту шулурааш, чучаа кыланнааш.

Уруглар – Балык –ла дыр.

Башкы.Тывызыкка кончуг-дур оо,тыва тырттып каарлар-дыр.Ам кым улегер домак билирил, уруглар?

1-ги уруг – Чанчылдарнын чаражы эки,

                     Сагыштын агы эки.

2-ги уруг – Дээр-адам,чер-ием.

3-ку уруг – Эки аътка ээ хой,

                     Эки кижээ эш хой.

Башкы. Уруглар,кажык-биле ойнаар оюннар хой янзы. Богун мен силерге  чангызын таныштырайн.

Оюннун ады «Дорт берге».

Дорт кажыкты холга алгаш «дорт берге» дужурер.Бир эвес «дорт берге» дужер болза азы дорт домей мал дужер болза, оюнну  ол дужурген кижи эгелээр;

Дорт берге – дорт кажыкты дужурерге, дорт  чузун мал денге дужер ужурлуг.

Бир эвес «дорт берге» душпээн, дорт домей мал база душпээн болза, кымда хой аът душкенин коор;

«дорт берге», дорт домей мал душпес болза, кымда хой хой душкенин коор;

Эгелээр кижи тодараттына бергенде, дараазында ойнакчылар «хунгээр» (хун аайы-биле) ойнап эгелээр.

 Башкы .«Кажык» деп ырыга ритмиктиг шимчээшкиннерден кыдыптаалынарам , уруглар.

Ритмиктиг шимчээшкиннер.

Итог: Богун кичээлде чунун дугайында оорендивис? (Уругларнын харыылары).

- Чарашпай сен база кажык дугайында эки билип алдын бе?

Ойнаар кыс Чарашпай – Ийе, кажык дугайында хойну билип алдым.Четтирдим, байырлыг уруглар.

Уруглар – Байырлыг, Чарашпай оон база аалдап кээр сен.

                                          Литература.

Стихи О.О.Сувакпит «Хуулгаазын кажыктарым»; С.М.Орус-оол, Р.С.Чакар «Матпаадыр». Кызыл 1991 ч.; Ондар О.Ч., Куулар А.Б., Мендот Э.Э. «Кажык оюнуннун дурумнери». Кызыл 2007 ч.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Конспект комплексного занятия в старшей группе "Кажыктарым"

Повысить у детей интерес к тувинским народным играм....

Конспект познавательного занятия в младшей группе. Темазы: «Хуулгаазын кажыктарым»

Темазы: «Хуулгаазын кажыктарым»Сорулгазы: Тыва чоннун база бир национал оюннары кажык – биле таныштырары. Геометриялыг хевирлер дугайында билигни быжыглаар. Чувенин он-чузунун, ...

Ажык кичээл ортумак болукке "Кажыктарым"

Ажык кичээл ортумак болукке "Кажыктарым"...