Тыванын казымал байлаа.
план-конспект занятия (старшая группа)
Предварительный просмотр:
Кичээлдин кол адыры: чугаа сайзырадыры
Ооредилгенин оске адырлалы-биле харылзаазы: «билигни шингээдирин сайзырадыры» «ниитилелге харылзажырын сайзырадыры» «Куш-дамыр сайзырадыры» «Уран-чуу эстетиктиг сайзырал»
Эртирер хевири: кичээл-беседа
Кол сорулгазы: уругларны Тыва республиканын девискээринде бар казымал байлактарны танып, адын адап билир кылдыр ооредир.
Ооредиглиг ажыл-чорудулгазы: башкынын айтырыгларынга шын-долу харыы берип ооренир.
Сайзырыдылгалыг ажыл-чорудулгазы: уругларнын сос курлавырын байыдып, дыл-домаан сайзырадыр.
Кижизидилгенин ажыл-чорудулгазы: торээн чурттунга ынак болурун кижизидер.
Методтар болгаш аргалар: тайылбыр, коргузуг хевирлери, состуг арга, оюн аргазы, деннелге аргазы, айтырыг-харыы туннээр.
Словарьлыг ажыл: кобальт, асбес, алдын, хомур, чугай, дой.
Коргузуг материалы: тыва республиканын картазы, казымал чуруктарлыг презентация, «Чууден кылганыл?» деп оюннун карточкалары.
Тускайлан ажыл: айтырыгларгы харыылап чадап турар уруглар-биле бот-тускайлан ажыл.
№ | Кичээлдиӊ кезектериниӊ аттары. | Кичээлдин тургузуу | Башкыныӊ кууседир ужурлуг ажыл -чорудулгазы | Оореникчиниӊ кууседир ужурлуг ажыл -чорудулгазы |
1 | Организастыг кезээ. Психологтуг белеткел. | Экии, хунум! Экии, ак-кок дээрим! Эрес- хоглуг уруглар бис Эртемнернин дозун дилеп Эртем-билиг ээреминче эштип кирээл! -Бот-боттарынарже хулумзуржуп корушкештин, кончуг оожум олурунар, эргим чаштар. | Ажылдаар олудун хынаар, белеткээр. | |
2 | Билигнин онза – чугулазын тодарадыры. Актуализация. | Бистин Тыва Республикавыста –каас-чараш бойдустуг чурумалындан ангыда, эгээртимес казымал байлактар-биле бай оран. Тывада монгус суу, чес, демир рудазы, алдын, хомур-даш, даш дус деп казымал байлактар бар. Оларнын дыка ковейи хомур-даш. Хомур-даш уургайына агаарлап чедээлинер уруглар. -Ам Тыванын географтыг картазынче корээлинер че. Хомур-Даш уургайларын тукчугаштар-биле демдеглеп каан мен, кайы кожууннарда хомур-даш бар болуп турарыл? Мээн-биле адаар силер уруглар. Чадаана хоорай, Чоон-Хемчик кожуун, Танды кожуун «Межегей уургайы» Кызыл кожуун «Элегес уургайы» -хомур-даш каяа херегил уруглар? -Х-Д кандыг оннугул уруглар? -Тыванын казымал байлактарын адаптынар. -ак-довуракта асбест казымал бар. Ону тывалап даг-дугу дээр. Ол ак оннуг кылагар, кылагар хоюг болур. Тывавыстын казымал байлактарын тотчеглевейн , камнаар болзувусса эки. Чугу дизе олар унуш ышкаш катап унуп келбес. | Видео коргузер уругларга. | Сѳзуглел,домак, сѳс дугайында билиин сактып, катаптаар. Өѳренген билиинге дүүшкен онаалганы кууседир. Онаалганы күүседиринге кандыг дүрүмге даянып алгаш, күүсеткенин тодарадып чугаалаар. |
4 | Проблеманы (Харыылаары берге айтырыгны) тургузары. | -Ам Тыванын географтыг картазынче корээлинер че. Хомур-Даш уургайларын тукчугаштар-биле демдеглеп каан мен, кайы кожууннарда хомур-даш бар болуп турарыл? Мээн-биле адаар силер уруглар. Чадаана хоорай, Чоон-Хемчик кожуун, Танды кожуун «Межегей уургайы» Кызыл | Проблемалыг байдалды тургузар. | Чугаага киржир. Бодунун бодалын чугаалаар. |
5 | Ооредиглиг орулгазын салыры | Чадаана хоорай, Чоон-Хемчик кожуун, Танды кожуун «Межегей уургайы» Кызыл кожуун «Элегес уургайы» -хомур-даш каяа херегил уруглар? -Х-Д кандыг оннугул уруглар? -Тыванын казымал байлактарын адаптынар. -ак-довуракта асбест казымал бар. Ону тывалап даг-дугу дээр. Ол ак оннуг кылагар, кылагар хоюг болур. Тывавыстын казымал байлактарын тотчеглевейн , камнаар болзувусса эки. Чугу дизе олар унуш ышкаш катап унуп келбес. | Башкынын удуртулгазы- биле кичээлдин темазын, сорулгазын шын тодарадып, тургузар | |
6 | Оюн «Чууден кылганыл?» | (серээни демирден, кубикти ыяштан, кеглини чуктан, корунукту шилден, сандайны ыяштан, орт ожурукчузунун хевин ортке ортенмес даг-дугунден кылыр…) | Уруглар янзы-буру херекселдерни коргеш, чуден кылганын чугаалаар. | |
7 | Эге быжыглаашкын. Чаа билигни туӊнеп чугаалаары | Дус-дагнын созу Хаяларым-кызыл дустар Карактары чырып кыпкан, Бурун шагдан сураам унген, Буурул бедик Дус-даг дыр мен. Экер моге эксковатор, Эшкиижинин каргыраазы, Дангаар эртен дынналгылаар- Дагнын дузу чычаан дозар. - Шулукте кандыг казымал байлак дугайында чугаалап турар-дыр? - дусту чунун-биле казып турарын шулукте чугаалап турар-дыр? - шулукте «Чычаан» дээрге чуну чугаалап турар ол? | Билип алаган билииинге даянып алгаш, бодунуӊ кылган ажылын шынзыдар Кады ажылдаан эжи-биле бодунуӊ бодалдарын үлежип чугаалажыры. Бодунун шилип алган харыызын тайылбырлаар, шынзыдар | |
8 | Дыштанылга минутазы | Бажывысты кодургеш Ооргавысты хондургеш,. Олудувус чазааш, Башкывысты дыннаал, 1,2,3,4,5 1,2,3,4,5 | Дыштанылга минутазын солун, дээштиг клдыр организастап чорудар | Каракка мергежилгелерни кууседир |
9 | Чаа теманы быжыглаары. | Тывада казымал байлактарны шупту адаалынар | Уруглар шупту адаар, адап шыдавайн турар уругларга дузалажыр. | |
10 | Кичээлди туннээри. | -Чаа чуну ооренип алдынар? -Чуу деп айтырыгга харыыыны тыптывыс, тайылбырлап чугааланар? -Чунун дугайында ам-даа хойну билип алыксап тур силер? | Кичээлдиӊ сорулгазынга дүүштур чедип алган чедиишкиннерге даянып алгаш, беседаны чорудар.Уругларны кичээлдин эгезинче дедир ээлдирип, кичээл эгезинде кылып чадап каан ажылын чедир күүседирин сумелээр. | Кичээлде бодунун күүсеткен ажылынын тѳнчу түннелин шын тодарадыр. Эгезинде бергедешкен айтырыынче ээп кээп, ону ѳѳренип алган билиинге даянып алгаш, кууседип, шынзыдар. |
11 | Рефлексия. | - Торээн чурттувуста кандыг казымал байлактар барыл? - хомур каяа херегил? - алдындан чуну кылырыл? - даг-дугунден чуну кылырыл? - казымал байлактарнын кижиге ажыы кандыгыл? Эр-Хейлер! | Уругларнын кичээнгейин тончу туннелче угландырар. Кичээлдин темазын билип алганынга бодунун билиин шын тодарадып, ону унелээринче уругларны углаар. | Кичээлдин темазын билип алганынга тѳнчу түӊнелди үндүрер. |