Алдан ала чылгылыг Алаадай Мерген
методическая разработка (младшая группа)

Чодураа Владимировна Куулар

Алаадай Мерген

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл shagaa_iyigi_boluk.docx26.41 КБ

Предварительный просмотр:

«Алдан ала чылгылыг Алаадай-Мергеннин аалынче аян-чорук»

Ийиги бичиболуктун  уругларынга шагаа байырлалы

        

Сорулгазы:

1Тыва улустуң чаагай чаңчылдарынга

уругларны өөредирин уламчылаары база тыва чаңчылдарга хүндүткелди оттурары.

2. Тыва улустуң аас-чогаалынга,оюннарынга уругларның сонуургалын бедидип, чугаа домаан сайзырадыры.

3. Улуг улус-биле чолукшуп, боттарын шын алдынып билирин уламчылаар болгаш тыва национал хепке сонуургалдыг болурун кижизидер.

                

Дерилгези: Залдын дорунде чараш шагаа дугайында бижээн сос, ак шаль пос-биле тейжигештерни коргускен болур, улегер домактар, тыва национал идик-хеп, тыва оюннар база зал иштинде тыва огну херексели-биле дерип каан турар, ширтек кырында кажыктар.

Чорудуу:

1. Организастыг кезээ.

2. Шагаанын кол кезээ.

3. Оюн-тоглаа, ыры-шулук, танцы-сам.

Башкарыкчы: 

Тывынгыр-даа, угаанныг-даа, сагынгыр-даа

Тыва чоннун тоолунун маадыры -

Алдан ала чылгылыг

Алаадай-Мергеннин аалынче

Амыр-менди солушпушаан,

Ойнап-хоглеп шагаалаалынар уруглар!

Ынчангаш шагаа найыр будуузунде хаак аъттарывысты мунупкаш, Алаадай-Мергеннин аалынче халдып чоруулунар че уруглар!

Аът даажы дынналып турар аялга-биле уруглар залче хоглуг кирер.

Башкарыкчы Шагаа байырлалында уругларга болгаш келген ада-иелерге ,аалчыларга байыр чедирери- биле «Хунчугеш» уруглар садының эргелекчизинге сөс.

Башкарыкчы: Шагаа дээрге тыва улустуң чаагай чанчылдары- биле холбашкан улуг байырлал. Шагаа-дээрге эрги чылды удеп, чаа чылды уткуурунуң байырлалы-дыр, уруглар.Ол чыл санаашкыны 12 чыл эргилделиг болур, чыл бүрүзү аттыг болур.

-Бис бо хун чүү деп чылды уткуп турар бис , уруглар?(Пар чылын уткуп турар бис)

-Чүү деп чылды үдеп турар бис, уруглар?(Инек чылын үдеп турар бис) -Эр хейлер! Оон ыңай кандыг чылдар билир силер?

Уруглар залче кирип орда, Алаадай-Мерген оонден унуп келгеш, харап коор. Уруглар ог даштынга кээри билек мендилежирлер.

Башкарыкчы: Амыргын-на бе?

Алаадай-Мерген: Амыргын-на, амыргын!

Башкарыкчы: Мал-маган, ыт-куш сол-ла тур бе?

Алаадай-Мерген Чаагай-ла тур.

Башкарыкчы: Аарыг-аржык, думаа-ханаа оршээлдиг-ле бе?

Алаадай-Мерген: Оршээлдиг-ле ийин, ынчалза-даа дуун чылгыларымны суггарып чорааш, Чылбыга-Кадайга таварыштым. (мунгарап ыглай бээр)

Башкарыкчы: Чуге мунгарай бердин Алаадай-Мерген?

Алаадай-Мерген: Богун Чылбыга-Кадай мени келгеш чиир мен диген, ынчангаш менээ мунгаранчыг-дыр уруглар.

Башкарыкчы. Шагаа-найыр будуузунде мунгараарга кайыын боор Алаадай-Мерген. Уруглар, 60 ала чылгылыг Алаадай-Мергенни богун Чылбыга-Кадай келгеш чиир болган ышкажыл, ынчангаш кандыг-ла бир аргадан ажыглап тургаш, Алаадай-Мергенге дузалажып коор бис бе?

Уругларнын харыылары.

(Хенертен залче Чылбыга-Кадай кире халып келир, свети кыпсыптарга ырлап эгелээр. Ырлаан соонда кыдыында корукчулерже база ог даштынга даянгыыжын соктап тургаш чугааланыр). Ол ойде Алаадай-Мерген база коргуп девидеп турар.

Алаадай-МергенЧылбыга-Кадай ам-на мени чиир дээш келгени ол эвеспе.

Чылбыга-Кадай60 ала чылгылыг Алаадай-Мерген дээр барасканнын оонде чедип келдим. Дуун чиир дээримге чивээн чемимни чип алыйн, кетпээн хевим кедип алыйн дээрге салып чорудупкан болгай мен. Ог дээр чувези анаа сарыг-кидистен кылып каан самдар чадыр-ла-дыр бо!

Огже кирип келгеш девидей бээр.

Чылбыга-Кадай: Па, кайда келдим, чуде келдим?! Чуу деп мындыг хой барасканнар аразында келдим? (Арнын чажырып, бажын туттунар)

Башкарыкчы: Олурунар, олурунар кадам! Бистер Алдан ала чылгылыг Алаадай –Мергеннин аалында ойнап-хоглеп, шагаалап келдивис. Бо огге кээривиске Алаадай-Мерген дуун силерге таварышкан, мунгарап олурар болду. Ам канчаар, баштай бистин-биле моорейлежир бооп тур сен ийин, сенээ уш катап уттуруп алыр болзувусса удук сээнии болзун, а бистер удуп алзывысса удук бистии болзун! Шагаада черле оюн-тоглаа турар.

Чылбыга-Кадай. Шагаа деп таа чунер чуве , билбес мен.

Башкарыкчы: Шагаа деп чуу дээрзин Чылбыга-кадай билбес ышкажыл уруглар, ынчангаш шагаа деп чул, чугаалап берээлинер!

  1. Шагаа дээрге тыва чонну
  2. Чаагай сузук чанчылы-дыр.
  3. Айнын чаазын, хуннун эртезин
  4. Алгап-йорээр байыры-дыр.          Тиара

Экиивенер ,экиивенер !

Эртип турар эрги чыл мен

Эргилдемни хулээдиптим

Чаа келген пар чылым

Маажым,оожум моорлап келем! Бады-Серен

Мендээ,мендээ!

Мендилежип чолукшужуул,

Уткуп турар чаа –чыл мен:

Ууттунмас буя-кежикти

Ундаравас сагыш-сеткилди

Улуг,биче чонувуска хайырлап тур мен  Дарина 

Шагаа хүнү уругларга –

Шагның чаагшай байыры – дыр.

Оюн – тоглаа, каткы, чугаа

Ол хүн черле үзүлбес – тир.Алдар

Тыва чонум чанчылдары

Тывызыксыг аажок чараш

Шаандан тура чанчыл болган

Шагаа деп бир байырлал бар. Алиса

Амыр менди чолукпушаан

Ак чем амзап,йорээл салчыыл

Алгы дожеп,шанак мунуп,

Артыы дагдан чунгулаалы! Алина

Йорээл

Айым чаазы,

Хунум эртези!

Эрги чылды удеп тур мен.

Чаа-чылды уткуп тур мен. Илья

Башкарыкчы:

Тываларнын тыны тудуш

Сузуглели чогум чудел?

Тыва кижи чоргааралы

Сулде-кужу, ыдыы чудел?

Шупту:

Сагыызын дег хумагалыг

Чанчылдарда, ужурларда

Буян оргээн шажынында

Бурун шагнын Шагаазында.

Чылбыга-кадай: Оо, ам канчаар, моорейлежир - ле бооп-тур мен, силернин ол Шагаа деп чувенерни билип алдым. Домей-ле менээ уттуруп алыр силер, ынчан шуптунарны чииримде.

Ха-ха-хаа!!! (каттырар).

Башкарыкчы: Адыр, адыр эгелептээлинер уруглар биске чедир каяа ырлап шыдаар бе «                 » деп ырывысты ырлаптар бис бе уруглар!

Чылбыга-Кадай Мен ынчаар ырлап-даа билбес-тир мен, ам канчаар силерниин болзун!

Башкарыкчы Бирги удук бистин болду. (кажык салып алыр)

Башкарыкчы Ийиги удукту база корээлинер.Үлегер домакта нүгүл чок дээр-ле болгай, ынчангаш үлегер домактажыптар бис бе, уруглар?

Баштай бистин уругларывыс чугаалапсыннар, кайы хире чугаалаарын дыннап корем.

Ада созун ажырып болбас,

Ие созун ижип болбас. Альтир

Иелиг кыс шевер

адалыг оол чоргаар Баткар

Кижи озер

 кидис шойлур Айдана

Ары чигири-амданыг

Ажыл бурузу ажыктыг Угер

Кижи болуру чажындан

 Аьт болуру кулунундан Шаанак

Чыланнын шокары даштында

Кижинин шокары иштинде Анета

Тенек кижи багай

терек бурузу ажыг Кучу

Ыглаган багай

 ыраажы чараш        

Демниг сааскан

Теве тудуп чиир Авырга

        

          Чылбыга-Кадай Дыка-ла чечен-мерген уруглар-дыр силер, мен улегер домак деп-даа чуве билбес-тир мен.

Башкарыкчы Ынчаарга ийиги удукту база санап аалынар уруглар. (кажык салып алыр)

Чылбыга-Кадай Ынчаарга ам мээн эн-не ынак оюнум бар, ол оюнумну силер-биле ойнаптайн. Ам черле уттурбас боор мен. Оода-ла силернин бирээнерни албан тудуп чиир мен.

Оюн «Согур аза»

Чылбыга – Кадай Аваангыр-кашпагайынар-биле алдыртпас-даа уруглар-дыр силер. Черле силер-биле ам маргыжып шыдавас-тыр мен, оруумну оруктап чорааным дээре-дир.

Башкарыкчы Бо оюнга база удуп алдывыс, ынчангаш бистерде удук каш болган эвес, санаптаалынар уруглар! (кажыктарын санаар).

Чылбыга: Алаадай-Мерген дээр кулугур силернин ачынарда дириг арты. Мен-даа силерге аштырдым. Эки ойнап-хогленер!

Чылбыга ыяткаш залдан маннап уне бээр

Башкарыкчы Силернин чечен-мергенинерге, угаангыр-сагынгырынарга, аваангыр-кашпагайынарга аштырып алгаш, Чылбыга-Кадай эпчоксунгаш чоруй барган ол-дур уруглар.

Алаадай-Мерген Мээн амы-тынымга дузалашкан уругларга улуу-биле четтиргеним илередип тур мен. Шагаа оюн-тоглаа, моорей чокка эртпес, ынчангаш ойнап-хоглээлинер!

 

Алаадай-мерген Дыка-ла чечен-мерген уруглар-дыр силер, эр-хейлер!

Алаадай-мерген Тыва улустун аас-чогаалындан торуттунген уран-тывызыктарны шагаада салышпас болза кандыг Шагаа дээр боор.

Тывалар-даа бурун шагдан

Тыппазы чок уран чон боор

Тывынгырлар кайда силер

Тывызыктан ыда кааптайн, тывынарам?

  1. Дорт алышкы дорт чузун (кажык)
  2. Дорт булун донгур аас. (аптара)
  3. Ишти курттуг, тейи дежик (ог)
  4. Дорт оол чангыс борттуг (Стол)
  5. Мени итпе, кузуптар мен (хонек)
  6. Мээн оолдарым беш, бежелдирзи атташ (хол)
  7. Баткаш тонмес, маннааш турбас (суг)
  8. Боду борбак, мойну шойбек (сыный)

Алаадай-Мерген артыш кыпсыр)

          Шагаа-найыр уезинде чолукшуп-даа ойнап-хоглеп кириштинер! Пар чылы силерге.Чигирзиг белекчигештерни соннээр-дир мен уруглар!

Башкарыкчы 

Чаа унген Пар чыдла

Чаа уе келир болзун!

Пар чылы беримчелиг

Хайыразы элбек болзун!

Анализ проведения утренника второй младшей группе  «Алдан Ала чылгылыг Алаадай-Мергенин аалынче аян-чорук!»,

             посвященное к тувинскому национальному празднику Шагаа.

 
Дата: 28.01.2022 г. 10:00 ч
Место проведения
: .
Участники: воспитанники, воспитатели, старший воспитатель, музыкальный руководитель.
Присутствовали:   детей.
Адыг чарыш моорейлиг

 Амданныг чем найыр – дойлуг

Ада-огбем ыдыкшылы

Ак-чолдуг Бурун Шагаам!
Унуп келген чылым Пар чылы!
Оршээ,оршээ!
28 января в музыкальном зале проведено утренник , где ознакомили детей с церемонией приветствия тувинского народа, проводили обряд очищения в канун Шагаа, «Алдан Ала чылгылыг Алаадай-Мергенин аалынче аян-чорук», второй младшей группе детского сада «Хунчугеш». Персонажи утренника тувинские храбрые герои тувинских сказок:
Ведущий

Алаадай – Мерген –

Шулбус -

Во время празднования дети играли тувинские национальные игры: «Аскак-Кадай», «Чинчи чажырары ,пели тувинские народные песни «», «», «» ,  ,Тевек (танец мальчиков), соревновались по почекушкам, (Чеченнежип ойнаары). Дети очень хорошо исполняли стихотворения песни, пословицы, в тувинском языке. Игры и соревнования носят бытовой обучающий характер. Танцы и игра Аскак -Кадай, развивает в них силу, талант, ловкость и выносливость. Чтобы в этом году неожиданностей больше не было, Алаадай-Мерген окурил помещение артышом – можжевельником. Сценарий соответствует возрасту детей.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Кичээлден дашкаар уран чечен номчулга шагы: «Чечен-мерген тыва дылым!»

Уран-чечен номчулга шагынын сорулгазы:  Аас чогаалынын ундезини - байлак  тыва  дыл  дугайында  кыска  тайылбырны бээри.  Тыва дылдын бир текпиижи – уран чечен...

Улуг болуктун уругларынга оюн-кичээл "Мерген угаанныг Угунун даалгалары"

Улуг болуктун уругларынга оюн-кичээл "Мерген угаанныг Угунун даалгалары"...

Годовой план по Музыке на 2020-2021 уч. год МБДОУ "Снежинка" г. Алдан

В годовом плане представлены план мероприятий по реализации обр. области "Художественно-эстетическое развитин", раздел "Музыка" на 2020-2021 уч. год...

«60 ала чылгылыг Алаадай-Мергеннин аалынга Шагаа байырлалы»

Сценарий утренника Шагаа 2021 в подготовительной группе...

Сценарий праздника Шагаа "Алдан ала чылгылыг Алаадай-Мергеннин аалынга ужуралдар"

Сценарий праздника предназначен для детей подготовительной группы...

«60 ала чылгылыг Алаадай-Мергеннин аалынга Шагаа байырлалы»

Улуг болуктун уругларынга Шагаа байырлалы....