Сценрий новогоднего утренника
материал (средняя группа)

Ортумак болуктун чаа чыл байырлалынын сценарий «Бажынчыгаш»

Сорулгазы:

-Чаа-чыл деп чараш байырлалды уругларга  билиндирип  хевирлээн база оларнын сагыш- сеткилин, оорушкузун тоол таварыштыр каастап байыдары;

-Чараш чуулдерге ынак болурунга, чогаадыкчы чуулге кижизидери;

-Уругларнын дыл-домаан сайзырадыры.

Дерилгези: Каас-шиник дериттинген бажынчыгаш (Теремок), шивижигеш, чараш хоглуг ырылар, тоолда маадырлар, маскарадтар, бичии шивижигеш бажынчыгаш чанында чедир каастаар оон-даа оске чуулдер.

                                         Киржикчилери:

Башкарыкчы: Хомушку М.Ш

Куске -Донгак Иоланда

Пага- Кырынчык Дана

Дилги-Ховалыг Асель

Бору-Кнен-оол Намзырай

Адыг-Монгуш Айдыс

Койгуннар-уруглар

                                           Байыралдын чорудуу

Залдын ортузунда Шивижигешти каастаан «Чаа чылдын бажынчыгажы», (бажынчыгаш чанында чедир каастаттынмаан шивижигеш)

Чаа чыл дугайында аялганы салыптарга башкарыкчы унуп кээр.

Башкарыкчы: Кулактарывысты хериптээлинерем

                          Карактарывыс шийиптээлинерем.

                         Чаа чылдын тоолунче

                         Аян-чоруувус эгелээр-дир бис!!!

Башкарыкчы: (бажынчыгаш чанынга туруп алгаш шулукей аарак чугаалаар)

                          Чараш бичии бажын-бажынчыгаш

                          Чавыс-даа эвес, бедик-даа эвес

                          Чаа чылды уткуур дээштин

                           Аннар аалдап чыылганнар!!!

(Хоглуг аялга-биле кускежигеш танцылап кирип кээр).

Кускежигеш-унгурбей: Бажын-бажынчыгаш! Бажынчыгашта кым чурттап турарыл? Чаражын аа!

Башкарыкчы: Харыы бербээн.

Кускежгеш-унгурбей: Ойт, чанында шивижигеш база бар. Шивижигешти каастаптайн адыр аа. Чаа чыл болур болгай (холунда 2-3 ойнаарак-биле шивини каастаар)

(Кускежигеш бажынны долгандыр танцылап дээскингеш шивижигешти ойнаарактары-биле каастап кааш бажынчыгашче кире бээр.

  (Аялга дынналып кээр. Пагажыгаш-каргыраарбай танцылап унуп кээр).

Пагажыгаш-каргыраарбай: Бажын-бажынчыгаш! Бажычыгашта кым чурттап турарыл?

Кускежигеш-унгурбей: Мен кускежигеш-унгурбей, а сен кым сен?

Пагажыгаш-каргыраарбай: Мен пагажыгаш- каргыраарбай-дыр мен. Мени кирип ап кор.

Кускежигеш-унгурбей: Ындыг болза кирип кел че чаа чылды катай уткуур бис. (Пагажыгаш холунда ойнаарактарны шивиге азып кааш кире бээр).

Башкарыкчы: Пагажыгаш-даа амырап бажынчыгашче кире бээр.

(Аялга дынналып кээр. Дилгижигнш танцылай аарак уннуп кээр. Холунда ойнаарактар тудуп алган) .

Дилгижигеш-угбажыгаш:Тук, тук, тук! Бажын-бажынчыгаш!

 Бажынчыгашта кым чурттап турарыл? Чаа-чылды уткуур дээш келдим.

Мен кускежигеш-унгурбей!

Мен, пагажыгаш-каргыраарбай!

Ийилээн денге: А сен кым сен?

Дилгижигеш: Мен, дилгижигеш-угбажагаш.

Харыы: Ынчаарга кирип кел че, кады чаа чылды уткуур бис.

Башкарыкчы: Дилгижигеш бажынчыгаше кызаш дээш кире халаан.

Ужелээн Чаа-чылды уткуп байырлаар дээш омак-хоглуг  оннуктер болуп чурттап турганнар. Дангаар эртен Боружугеш кок быгынчыгаш Чаа чыл уткуур дээш аннар эштерин Боружугеш: дилеп чорупкан чувен иргин.

(Аялга дынналып келири билек кажар бору аяар кеденгиирлеп танцылап унуп келир. Бажынчыгашка келгеш соктаар.

Тук-тук-тук! Бажын-бажынчыгаш! Бажынчыгашта кым чурттап турарыл?

Мен, Кускежик-унгурбей!

Мен, Пагажыга-каргыраарбай!

Мен Дилгижек-угбажыгаш! Ам сен кым сен!

А, мен Боружугеш кок быгынчыгаш-дыр мен. Чаа чылды байырлалынга мени база ап алыр силер бе, оннуктер? Шивижикти каастажыр мен.

(Шивижигешке ойнаарагын каастап азып каар).

Шупту: Ындыг болза кирип кел че.Чаа-чылды кады уткуур бис.

Башкарыкчы: Боружугеш-даа бажынче когереш дээш кире халаан. Олар-даа ойнап-хоглеп, оорушкулуг Чаа-чылды уткуурунга белеткенип чурттап турган-дыр эвес бе..

Башкарыкчы: Кайыын чууден келген чуве, хенерртен адыгжыгаш бажын чаны-биле эртип чыткаш ыр-шоорну дыннап кааш, бажынчыгашты бир долгандыр амырап мешпеннедир танцылап халып-дыр эвес бе.

Адыгжыгаш: Тук, тук,тук! Кымнар мында чурттап турарыл?

Мен, Кускежигеш-унгурбей!

Мен, Пагажыгаш-каргыраарбай!

Мен, Дилгижигеш-угбажыгаш!

Мен, Боружугеш кок-быгынчыгаш! А сен кым сен?

Шупту: Кирип кел чаа!

Башкарыкчы: Аннар-оннуктер-даа эптиг-найыралдыг Чаа-чылды уткуурунга белеткенип омак-хоглуг чурттап турганнар-дыр оо.

Аялга дынналып кээр Койгуннактар танцылап унуп кээр.(3-4 уруглар).

 Койгунчугаштар-ходунмайлар: Тук,тук,тук! Бажын-бажынчыгаш!

Бажынчыгашта кымнар чурттап турарыл?

Мен,Кускежигеш-унгурбей!

Мен, Пагажыгаш-каргыраарбай!

Мен, Дилгижек-угбажыгаш!

Мен, боружугеш кок-быгынчыгаш!

Мен, Адыгжыгаш, а силер кымнар силер?

Харыы: Бистер койгунактар-ходунмайлар-дыр бис.

Аннар шупту: Кирип келинер койгунактар-ходунмайлар, чаа- чылды катай уткуур бис. Чаа-чылдын бажынчыгажынче силерни чаладывыс.

Башкарыкчы: Аннар шупту омак-хоглуг

                          Чаа-чылды уткуур дээштин

                          Ыры-самын шупту денге

                          Чыжырадыр бадырыпкан.

Хоровод-сам «На полянке зайки танцевали». (Сам соонда уруглар шивижигеш артынга чаштынып олуруп алырлар.. Аьттар даажы дынналып келген соонда Соок-Ирей биле Харжыгаш унуп келгеш чараш бажынчыгашты магадап долгандыр кылаштап сонуургап турда аннар-уруглар тура халчып келгеш Соок-Ирейни, уруу Харжыгашты чалап денге шулуктээр).

Уруглар-аннар (шупту): Соок-Ирей кырган-ачай

                                             Кайы чуктен кажан ундун

                                             Харжыгажын эдертипкен

                                             Садикте чедип келдин! Ураа-аа-аа!

(Уруглар адыштарын часкавышаан ору шураар). Уруглар сандайларынга олуруп алырлар.

Соок-Ирей: Экиивенер аалчылар, экиивенер ажы-толум, аннарым-чарашпайлар! Чаа-Чыл-биле! Сонгу доштуг Океандан алды артты ажып чорааш, чеди хемни кежип чорааш шанактыг ак аьдымга хой белек-селээм  чудурупкеш чаштарымга чедип келдим, уругларым. Ынчангаш силернин ырлап- самнаарынарны дыннап сонуургаар дээш келдтм, байырлаар бис бе, уругларым. (Даянгыыжын ток-ток кылдыр соктаар).

Башкарыкчы: Соок-Ирей, кырган-ачай, шылай берген боор силер, бо тожекчигешке  дыштанп олурбушаан, бичии уругларга-анчыгаштарнын силерге белектеп алган  ырыларын, шулуктерин дыннап сонуургаар силер бе?

Харжыгаш: Кырган-ачай, Соок-Ирей! Чаа-чылдын шивизинин чараш оннуг оду чырывайын тур дузалап кор! Анчыгаштар, чаштар шупту манаа чаа-чыл уткуп байырлаарлары ол-дур.

Соок-Ирей: Шивижикти чугле чылыг-чымчак  сеткил- биле чырыдып боор. Шупту туруп келгеш шивижигешти долгандыр туруптаалынарам, уругларым!

Соок-Ирей, Харжыгаш: Хуулгаазын денчигежим

                                           Дурген шымда хып-ла хып!

                                           Чаа-чылда шивижиги

                                            Чайынналдыр чыры-чыры.

Шупту денге санаар: Бирээ, ийи, уш! (Шиви чырып келир).

              Ыры:

Соок-Ирей: Мээн уруум Харжыгаш база силернин-биле хоглезин. Эки ырлап, шулукеп, самнаан ургларымга чигирсиг белектеривисти улеп бээр сен, уруум!

Харжыгаш: Ийе, кырган-ачай, шоодай долу чигирсиг белээвисти ырлап, шууктээн уругларывыска храм чокка бээр мен.

Башкарыкчы: Ынчаарга кайы-хире угаанныг силер, мен силерге тывызык ыдайн, тывар силер.

                                             Каас чараш байырлалда

                                              Соок-Ирейден белек алыр

                                              Чараш шиви ба каастаар

                                               Чуу деп байырлал-дыр, уруглар? (Чаа-Чыл)

                                             Кымыл ол, ак салдыг,

                                             Кызыл чаактыг, думчуу кызыл

                                              Шоодайдан уруглрга белээн соннээн

                                              Кымыл ол уруглар? (Соок-Ирей)

                                               Кыжын соокта чалап алырга

                                               Чайгы хевээр чараш хептиг

                                                Кончуг чараш каастап каан

                                                 Ол чуу боор, уруглар? (Шивижигеш)

                                                  Чараш уруун эдертипкен

                                                  Соок-Ирейнин чараш уруу

                                                  Кымыл ол, уруглар? (Харжыгаш)

 Башкарыкчы: Ам кырган-ачай Соок-Ирей –биле оюндан ойнаптаалынар.

                                  Оюн «Донураалы»

Харжыгаш: Соок-Ирей силернин-биле ойнааш изиргени берген ышкажыл, уруглар. Ол изиг, чылыг черге ур туруп шыдавас, эрип каар. Ынчангаш дыштанып олурда шулуктерден чугаалап берээлинер! (Уруглар шулуктеп бээр)

Башкарыкчы: Чаа-чылдын байырында

                           Чалаттырып чедип келгеш

                           Чаштарынга эккелгенин

                           Чаагай белээн соннеп корем, кырган-ачай!

                         (Соок-Ирей белектерин уругларынга улээр).

Башкарыкчы: Чаа-чылдын байырында

                          Чаагай соннуг келгенин дээш

                           Чаштар шупту ооруп туру

                           Четтирдивис, Соок-Ирей!

Соок-Ирей: Келир чылын база кээр бис

                      Кежээ болуп озунер-ле, уругларым!

                      Баар оруум ам-даа ырак

                       База катап чаа чыл-биле!

Харжыгаш: Ада-ие, аалчыларга

                     Аас-кежик, чедиишкини

                     Кадыкшылды, оорушкуну

                     Катап база кузеп тур бис! (Байырлашкаш чоруптарлар).