Консультация: «Шын кижизидилге – ог-буледен эгелээр»
консультация (младшая группа)

Хомушку Аида Александровна

Темазы:  «Шын кижизидилге – ог-буледен эгелээр»

 

Сорулгазы:

1.Ада-иелерге «Шын кижизидилге-ог буледен эгелээр» деп чуулду билиндирер.

2. Школа назы четпээн уруглар чери-биле ог-буленин харылзаазын быжыглаар;

Киржикчилери: ада-иелер, кижизидикчи башкылар, дарга.

Белеткел ажылдары: ада-иелерге чарлалды азар.

Дерилгези: хуралга таарыштыр дериир

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл hural_shyn_kizhizidilge_og_buleden_egeleer.docx31.09 КБ

Предварительный просмотр:

Муниципальное казенное дошкольное образовательное учреждение детский сад «Аржаан» компенсирующего вида для детей с туберкулезной интоксикацией

с. Кызыл-Мажалык Барун-Хемчикского кожууна Республики Тыва

Ада – ие хуралы. Консультация:

  «Шын кижизидилге – ог-буледен эгелээр»

Кижизидикчи башкы:

Хомушку Аида Александровна

с. Кызыл-Мажалык, 2021ч.

Темазы:  «Шын кижизидилге – ог-буледен эгелээр»

Сорулгазы:

1.Ада-иелерге «Шын кижизидилге-ог буледен эгелээр» деп чуулду билиндирер.

2. Школа назы четпээн уруглар чери-биле ог-буленин харылзаазын быжыглаар;

Киржикчилери: ада-иелер, кижизидикчи башкылар, дарга.

Белеткел ажылдары: ада-иелерге чарлалды азар.

Дерилгези: хуралга таарыштыр дериир

            Эргим  хундулуг  ада-иелер!  Силерге  «Шын кижизидилге – ог-буледен эгелээр» деп илеткелди номчуп  бээринин мурнунда  хуралга  келгенинерге  ооруп, байыр чедирип  тур  мен. Хуралывысты чоннун чеченни-биле эгелеп алыылынар.

Ажы-тол- дээди бай.

Мал-маган ортаа бай.

Эт-сеп-соолгу бай.

             Ог-буле кижи бурузунун амыдыралында эн-кол черни ээлеп турар. Ог-буле дээрге-ле эн-не ынак, бистер дээш сагыш салып, экини, аас-кежикти кузеп чоруур эн чоок торээн кижилеривис болур. Ог-булевиске найыралга, ынакшылга, харысаалгалыг чорукка, сагыш-човаашкынга, хундуткелдиг чорукка ооредир бис. Ог-булелерде четпейн турар чуул-уругларывыс-биле быжыг харылзаа.

Ог-буледе кижизидилге талазы-биле кажан-даа халашпас хулээлгени ава кижи кууседип турар. «Авай» , «Кавай».  Кавай-биле авай деп состер хини тудуш состер-дир. Кавай. Авай деп сос кавай деп состен укталган.

           

Улегер домактар.

Ажы-тол - ада-иенин корунчуу.

Баштай баскан исти

Соннай баскан ис чандыр баспас.

Ада тоогузу-алдын

Ие тоогузу- монгун.

 «Кижи болуру чажындан, аът болуру кулунундан»,

 «Чалгаа чорба кежээ чору, часкаан чорбас, эштиг чору».

Ажыл кижини каастаар.

Эки кылган ажыл, элеп читпес алдар.

Шак-ла мындыг мерген угаадыгларны бис ада-огбелеривистен, башкыларывыстан чежени дыннап оспээн дээр бис. Чаш уругнун чуртталгаже, амыдыралче коружу чажындан хевирлеттиннер.     Куш-ажылды кылып тура мага-боттун-даа, иштики сагыш-сеткилдин-даа сайзыралы чоруп турар. Уругларнын ажыл-ишке  кижизидилгези уруглар садынын киржилгези-биле ангылашпас ужурлуг. Кандыг программа-биле ажылдап, чуну ооредирин ада-иелер билген турар ужурлуг. Чечектер суггарар, чемненир уеде столга ложкаларны, салфетница болгаш тавактарны аай салыр, ойнаарактар чуур, чечектернин бурулерин чодар.   Уруглар садынга бодаарга, ог-булеге уругну кижизидери эки туннелдиг болур. Чуге дизе уруг улуг улустун кылып турар куш-ажылын эки билир, оон туннелин ургулчу уннелеп коруп турар. Бир эвес уруг ог-булезинде кылып турар даалгалыг болза, ынчан ол ажылга ынак болур, кылган ажылын эчизинге чедирер, ажылга чуткулдуг, шыдамыкай, кежээ кылдыр кижизиттиннер. Уругну мактап тургаш, оон куш-ажылга сонуургалын оттуруп ап болур. Чижээ, Белек уруглар садындан келгеш, ачазынга от салыр чээрген чыып берген. Ол база куш-ажыл. Чижээ, уруу авазы хеп чуп турар уеде ажылче кирип, сонуургай бергенде ону кончуй бербейн, ажылды кылдырарын кызыдыннар. Чеже-даа сугну топ, идик-хевин оттуруп турза, ук-даа чуп каары - уругга куш-ажыл болур. Эр-хей, мээн уруум. Угун чуп алган – деп мактап каарын утпаннар. Ада-иеннин ажыл-ишке хамаарылгазындан кижизидилге база хамааржыр. Бажынга ажылды шыннарлыг, эки, ургулчу кылырындан  уруг  оттунуп  ажылга хамаарылгазын оон  тургузуп эгелээр.

(А.С.Макаренко мынча дээн: Шын кижизидилге дээрге- аас-кежиктиг кырыыр назын, а шын эвес кижизидилге- бистин келир уеде мунгаралывыс,  ол дээрге бистин оске улус болгаш будун чурт мурнунга буруувус-дур. Уруглар оттунчек чуулче чуткулдуг. Олар улуг улусту, оларнын аажы-чанын, чугаа-домаан болгаш бот-боттарынга хамаарылгазын аажок хайгаарап оттунуксээр. Ынчангаш бир эвес уруунарны шын болгаш ону чараш чуулдерге кижизидер деп бодаар болзунарза бир дугаарында бот-боттарынарга кичээнгейлиг, экииргек, эткен созунге ээ болур болзунарза уруглар база силер ышкаш эки кижизидилгелиг болурлар.

Уруглар кижизидилгезинче чүгле ада-ие эвес, а дөргүл-төрели, чоок кижилери шупту сагыш салыр болза эки. Кижизидилге айтырыы нарын болгаш янзы-бүрү угланыышкыннарлыг, аңгы-аңгы

талаларлыг. Кижизидер, азыраар, доруктурар, карактаар, деткиир, сагыш салыр, чаңчыктырар, сургаар, угаан киирер, шыдал киирер, өөредир дээш, оон-даа өске сөстер уругларның өзүлдезин, кижи болурун дорт илередип турар.

Ада-ие ажы-төлүнүң кижизидилгезинге бурунгу өгбелерниң чагып чораанын үндезин кылып ажыглаар. Мөзү-бүдүштүг кижини кижизидер дизе, чүгле эки аажы-чаңны дамчыдып чаңчыктырары эвес, а алыс чажындан төлептиг чаагай арын-нүүрлүг болурун чедип алыры ол. Бүдүштүг дээрге эки кижизидилгениң бадыткалы болуп, бодунуң сөс-домаандан, ажыл-херээнден-даа белени-биле ойталавас, амыдыралга туруштуг кижини көргүзүп турар.

Шынчы чорук чамдык өг-бүлелерде шала куду деңнелде. Ооң түңнелинде ажы-төлдүң шын эвес орукче кире бээриниң барымдаазы бар. Чаш кижини чөпшээрел чок өске кижи чүүлүнге дегбес деп угаадыры болгаш билиндирери күзенчиг.

         Ада-иениң уругларга кижизидикчи салдары хөй талалыг болгаш аңгы-аңгы. Ынчалзажок уругларга ада-иениң үлегери, чонга хүндүткелдии улуг салдарлыг. Уругларны ада-ие боттарының аажы-чаңы, ажыл-ижи-биле кижизидер. Өг-бүледе кижизидилге кандыг болур-дур, ажы-төлдүң кижизидилгези база шак-ла ындыг болур. Ооң уржуу дөзээшкинде эвес, а өттүнүүшкүнде, үлегер чижекте, кижизидикчи салдарда.

           Кижизидилге ажылын шын эвес чорудуп турарындан чамдык өг-бүлелерде күш-ажыл кижизидилгези шуут дедир болуп турар таварылгалар хөй. Уруглар чүгле ажыл-ишке хөөн чок, ону кылып билбес эвес, а харын-даа «ада-иезиниң мойнунда олурупкан», оларны «кулдары» ышкаш ажыглаар таварылгалар база бар. Бо таварылгада ада-иелер боттары буруулуг. Олар уругларын кандыг-даа күш-ажылга өөретпээн, чаңчыктырбаан, бүгү-ле ажыл-ишти боттары кылыр. Харын-даа уруглары ажыл кылырын күзээрге, «Мен бодум кылыптайн, а сен ойна азы кичээлиң кыл» — дээр. Ол шын эвес. А чамдык ог-булелерде уругларнын кижизидилгезин чангыс талалай коор чоруктар бар. Уругнун идик-хеви четчир, аьш-чеми эки болза, ажырбас кылдыр бодаары шын эвес. Эн-не таарымча чок чуул. «Сенээ конфета садып бээр мен, эки оорен», «сенээ велосипед садып бээр мен, эки, кежээ болур болзунза» дээн ышкаш чуулдер-биле уругга  кижизидилгени садып турар. Ындыг уруглар чуве кылыр санында-ла оон ортээн бодаар, толевир чокка бичии-даа чуве кылбас  кижилер болур.

Уругларнын ог-булеге шын кижизидилгези – курунеге  ужур-дузалыг айтырыг. Бо дугайын ада-ие бурузу эки билип, боттарынын уруг-дарыынын келир уези дээш хун бурунун бугу талалыг сагыш салыышкынын кылган турар ужурлуг.

           Куруненин мурнунга ада-ие уругларны куш-ажылга, ниитилелдин толептиг хамаатызы кылдыр кижизидер кол хулээлгелиг.

Россиянын конституциязында айытканы уруглар база торелдеринге сагыш салыр, оларга дузалаар, кыраанда азыраар хулээлгелиг.

Туннел сос:  

  Кижизидилге ажылының дугайында түңнел бодалдар ханы уткалыг болгаш солун:

«Төл багы — өг куду, төрел багы — аал чуду».  Ажы - толувусту күш-ажылга өөредип, оларга чөптүг, шынныг сөс-домак-биле чагып дузалаары чугула.

    Хундулуг, ада-иелер! Шын кижизидилге дугайында дыннаан чуулунер, уругларынарны эки чуулдерге ооредиринге бузурелдиг базым болган дээрзинге бузуреп тур мен.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Консультация - парадокс или консультация с запланированными ошибками

Консультация -парадокс "Методика иллюстрирования литературных произведений"...

Консультация для родителей группы НПОЗ. Тема: «Техника проведения артикуляционной гимнастики». Проводит консультацию учитель-логопед Петрова Татьяна Николаевна

Данная консультация знакомит родителей с тем, как организуется и проводится работа по артикуляционной гимнастике в домашних условиях....

Беседа "Кижизидилге ог-буледен эгелээр"

Беседа "Кижизидилге ог-буледен эгелээр"...

Родительское собрание «Шын кижизидилге – ог буледен эгелээр»

Ада – ие хуралы  (улуг болук)Темазы:  «Шын кижизидилге – ог буледен эгелээр»...

Ада - иелерге арга сумелер "Ог-буле болгаш кижизидилге"

Ада - иелерге арга сумелер "Ог-буле болгаш кижизидилге"         Кандыг - даа ог-булеге аданын-даа, иенин-даа хундуткели оларнын ниитилелге ажыктыг ажыл херээнден, ос...

Консультация для родителей «Зачем читать детям книги?» Консультация для родителей Особенности речевого развития детей 2–3 лет. Консультация для родителей«Понимаем ли мы друг друга?»

Консультация для родителей «Зачем читать детям книги?»Зачем читать детям книги?Дети имеют огромную потребность, чтобы родители читали им вслух. Для благополучного развития ребенка семейное...