кыштын демдектери
план-конспект занятия по окружающему миру (старшая группа)

Муниципалдыг бюджеттен хандырылгалыг школа назыны четпээн уруглар албан чери Овур кожууннун Саглы суурунун «Челээш» уруглар сады

Долгандыр турар хурээлел

Аян- чорук кичээл

Темазы: Кыштын демдектери

                          Улуг болук

                                       Башкы: Монгуш С. М

                                                           2021ч

Сорулгазы:

1. Кыштын онзагай демдектерин, болуушкуннарын шингээдип билиринге ооредири;
2. Уругларнын дыл домаан сайзырадыры:
3. Кышкы бойдусту чарашсынып, онзагайын эскерип билиринге кижизидери:

Методиказы: ТСО, айтырыг- харыы, беседа, оюн, физминутка, тайылбыр,

Ажыглаар чуулдер: Презентация, саазын харжыгаштар,  ватман саазын, фломастерлер, кезип каан чуруктар( койгун, адыг, ала- сааскан)

Словарьлыг ажыл: хыраалыг, дувулуг.

                          Кичээлдин чорудуу:

Организастыг кезээ: 

     Экии, уруглар!  Бо хун бисте аалчылар келген, уруглар, мендилежиптер бис, бе? (Экии). Бис бо хун кайгамчыктыг аян-чорук чоруур бис, уруглар!

      Орукка чоруурунун мурнунда донмас кылдыр, чылыгып аалынар. Долгандыр четтинчипкеш, бот-боттарывыс куспактанчыптаалынар, уруглар! Ам караавысты шийипкеш, холдарывыс бурунгаар тудупкаш оору хере  кодуруптээлинер. Бис ам хунчугештин херелдери- дир бис. Карактарывыс ажыдыптаалынар. Шупу чылыг бисте. Бисти кандыг- даа соок донурбас. Ам шупту холдарынар салдыныптынар. Аян-чоруувусче белен бис бе, уруглар?

( ийе)  

 Кол кезээ:

Башкы: Ам кичээнгейлиг  ырыны дыннавышаан, чурукче корунер. Кайнаар баарын ырынын дузазы-биле тып алыр бис.  

( Алик Ооржактын «Кыш бисте»)

Башкы: Ырыда чунун дугайында ырлап турар- дыр, уруглар? (кышкы арга). Чылдын кайы уези-дир? Чурукта чуну чураан- дыр?  

 Кыштын  айларын адап корунерем, уруглар? ( декабрь, январь, февраль)

Башкы: Эр-хейлер!

Башкы: Кайнаар аян-чорук чоруур- дур бис, уруглар? ( кышкы аргаже)

Башкы: Баштай аргаже баарда кышка чараш состерден белекке бээр бис бе? Оюндан ойнаптаалынарам.

Оюн «Кышты  кааста»

Башкы:

 -Менде кыш, харлыг!

-А сенде кандыг Айнаш? ( соок)

-Сенде кандыг Инесса?( кайгамчыкчыг)

-Оон кандыг болурул? ( чараш, ак, хуулгаазын, кылагар, хоглуг, доштуг, хыраалыг, дувулуг).

Башкы: Кыш ынчангаш ангы-ангы болур- дур бе, уруглар? ( ийе)

(лыжа чуруу)

Башкы: Аргаже баарда бистер лыжалап чоруур бис.

(лыжалар кедирер, лыжалаарын оттунер)  Лыжалап чоруптаалынар че, уруглар!

Башкы: Кышкы арганын, чаражыын, уруглар!

Башкы: Ойт, корунер даан, уруглар, доо чуу кыланайнып чыдар- дыр ол? Дош буступ калган чыдыр. Каям эптей салыптаалынарам. Дошта кандыг геометрилиг хевирлер бар- дыр.

Оюн «Чуруктарны эптей сал»        

Башкы: Чунун чуруу-дур?(койгунак). Дош кыланнаарга койгунак козулбейн чаштынып чыткан шээй. Корунер даан, уруглар койгун хоруп калган олур. Ырыдан ырлап бээр бис бе?  

  Ыры:  «Койгунчугаш» ( аялга салыр)

Шырыш дозу хортукте

Шыргай ишти аянда

Ийи кулаа делбиннээн

Ийи кара борбаннаан

Сен- сен койгунак семдер ак койгунак.

Башкы: Койгунактын кулактары кандыг- дыр?(узун). Карактарыы чуу деп геометрилиг хевирге домей-дир? (тогерик). Койгуннун ону кандыг- дыр?(ак)

Башкы:  Бо база дош буступ калган чыдыр. Мону база эптей салыптаалынарам. Чунун чуруу- дур? (адыг)

Адыгнын дугайында чуну билир силер, уруглар? .( Адыг кыжын ижээнинге удуур, чазын оттуп кээр) Шын-дыр уруглар, эр- хейлер! Аяаар уруглар,  адыг оттуп кээр бут баштап эрте бээлинер.  

Башкы:  Бо база дош чыдыр эптей салыптаалынарам. Чулер  чаштып чыткан-дыр. ( ала- саасканнар). Кааш ала-саасканнар- дыр санаптаалынарам.

( 5) Эр хейлер!  Ала саасканнын  дугайында оюннувус ойнаптаалынарам.

                                      Салааларга оюн: «Ала сааскан»

Ала сааскан, ала сааскан,

Ажы-толун чемгерген

Бирээзинге берген

Бирээзинге берген

Бирээзинге берген

Бирээзинге берген

Оон бирээзинге бербээн

Чуге дизе ыяш чарбаан, суг успаан, аяк чугбаан

Башкы: Эр хейлер, уруглар!

Башкы: Бо ужуп бадып турар харжыгаштар бодуун эвес, а хуулгаазын хевирлиг каям коруптээлинерем. Ойт тывызыктар бар чуве- дир. Силерге мен салыптайн, а силер тывар силер.

1. Аргада ак баштыг ашак олур ( кырында харлыг тожек)
2. Холу чокта, буду чокта

Кончуг чараш чурук чуруур ( соок)

3. Ак ховаганнар арга- дашты шыпты ( хар)
4. Соок кээрге чочая бээр

Чылыг кээрге чыдыя бээр ( дош)

Башкы: Эр хейлер,  уруглар!

Башкы: Бо корунер даан, уруглар арыг хар чыдыр, оон кырынга харжыгаштардан чуруптаалынарам. Бо будуктар чыдыр оон-биле чуруптаалынарам. Хар ам-даа чаар кылдыр оон башка хар чугада лыжалап чанып шыдавас бис.

Башкы: Эр хейлер, уруглар! Дыка чараш кылдыр чуруптунар шээй.

Башкы: Ам ойнаптаалынарам, уруглар!

Оюн: «Манаакай»

Кайгамчыктыг аргага бис ( холдарын оору чада тудар)

Манаакайны  тудар дээн бис (холдарын аай- дедир чаяр)

Улуг борбак манаакайны (холдарын тогериктей тудар)

Чараш быжыг манаакайны ( холдарын кыскаш кылдыр тудар)

Ак  хоюг манаакайны ( холдарын суйбаар)

Хоглуг демниг тудуптувус ( четтинчиптер)

Башкы: Эр хейлер! Ынчангаш бистин аян-чоруувус доозулган. Ам садигивисче чоруптаалынар. Чемненир шагывыс чедип кээр.

Туннел:

Башкы: Бис каяа чордувус, уруглар? Аргага чулерни кордунер?

Кыштын айларын адап корунерем? Кыштын демдектерин адап корунерем?

Кичээливис солун болду бе? Эр хейлер шупту идекпейлиг киришкеннер.

Кичээливис моон- биле доозулган. Кыш хуулгаазын база болган логой ынчангаш биске белекке зевирлер база берген-дир, уруглар!

Муниципалдыг бюджеттен хандырылгалыг школа назыны четпээн уруглар албан чери Овур кожууннун Саглы суурунун «Челээш» уруглар сады

Долгандыр турар хурээлел

Аян- чорук кичээл

Темазы: Кыштын демдектери

                          Улуг болук

                                       Башкы: Монгуш С. М

                                                           2021ч

Сорулгазы:

1. Кыштын онзагай демдектерин, болуушкуннарын шингээдип билиринге ооредири;
2. Уругларнын дыл домаан сайзырадыры:
3. Кышкы бойдусту чарашсынып, онзагайын эскерип билиринге кижизидери:

Методиказы: ТСО, айтырыг- харыы, беседа, оюн, физминутка, тайылбыр,

Ажыглаар чуулдер: Презентация, саазын харжыгаштар,  ватман саазын, фломастерлер, кезип каан чуруктар( койгун, адыг, ала- сааскан)

Словарьлыг ажыл: хыраалыг, дувулуг.

                          Кичээлдин чорудуу:

Организастыг кезээ: 

     Экии, уруглар!  Бо хун бисте аалчылар келген, уруглар, мендилежиптер бис, бе? (Экии). Бис бо хун кайгамчыктыг аян-чорук чоруур бис, уруглар!

      Орукка чоруурунун мурнунда донмас кылдыр, чылыгып аалынар. Долгандыр четтинчипкеш, бот-боттарывыс куспактанчыптаалынар, уруглар! Ам караавысты шийипкеш, холдарывыс бурунгаар тудупкаш оору хере  кодуруптээлинер. Бис ам хунчугештин херелдери- дир бис. Карактарывыс ажыдыптаалынар. Шупу чылыг бисте. Бисти кандыг- даа соок донурбас. Ам шупту холдарынар салдыныптынар. Аян-чоруувусче белен бис бе, уруглар?

( ийе)  

 Кол кезээ:

Башкы: Ам кичээнгейлиг  ырыны дыннавышаан, чурукче корунер. Кайнаар баарын ырынын дузазы-биле тып алыр бис.  

( Алик Ооржактын «Кыш бисте»)

Башкы: Ырыда чунун дугайында ырлап турар- дыр, уруглар? (кышкы арга). Чылдын кайы уези-дир? Чурукта чуну чураан- дыр?  

 Кыштын  айларын адап корунерем, уруглар? ( декабрь, январь, февраль)

Башкы: Эр-хейлер!

Башкы: Кайнаар аян-чорук чоруур- дур бис, уруглар? ( кышкы аргаже)

Башкы: Баштай аргаже баарда кышка чараш состерден белекке бээр бис бе? Оюндан ойнаптаалынарам.

Оюн «Кышты  кааста»

Башкы:

 -Менде кыш, харлыг!

-А сенде кандыг Айнаш? ( соок)

-Сенде кандыг Инесса?( кайгамчыкчыг)

-Оон кандыг болурул? ( чараш, ак, хуулгаазын, кылагар, хоглуг, доштуг, хыраалыг, дувулуг).

Башкы: Кыш ынчангаш ангы-ангы болур- дур бе, уруглар? ( ийе)

(лыжа чуруу)

Башкы: Аргаже баарда бистер лыжалап чоруур бис.

(лыжалар кедирер, лыжалаарын оттунер)  Лыжалап чоруптаалынар че, уруглар!

Башкы: Кышкы арганын, чаражыын, уруглар!

Башкы: Ойт, корунер даан, уруглар, доо чуу кыланайнып чыдар- дыр ол? Дош буступ калган чыдыр. Каям эптей салыптаалынарам. Дошта кандыг геометрилиг хевирлер бар- дыр.

Оюн «Чуруктарны эптей сал»        

Башкы: Чунун чуруу-дур?(койгунак). Дош кыланнаарга койгунак козулбейн чаштынып чыткан шээй. Корунер даан, уруглар койгун хоруп калган олур. Ырыдан ырлап бээр бис бе?  

  Ыры:  «Койгунчугаш» ( аялга салыр)

Шырыш дозу хортукте

Шыргай ишти аянда

Ийи кулаа делбиннээн

Ийи кара борбаннаан

Сен- сен койгунак семдер ак койгунак.

Башкы: Койгунактын кулактары кандыг- дыр?(узун). Карактарыы чуу деп геометрилиг хевирге домей-дир? (тогерик). Койгуннун ону кандыг- дыр?(ак)

Башкы:  Бо база дош буступ калган чыдыр. Мону база эптей салыптаалынарам. Чунун чуруу- дур? (адыг)

Адыгнын дугайында чуну билир силер, уруглар? .( Адыг кыжын ижээнинге удуур, чазын оттуп кээр) Шын-дыр уруглар, эр- хейлер! Аяаар уруглар,  адыг оттуп кээр бут баштап эрте бээлинер.  

Башкы:  Бо база дош чыдыр эптей салыптаалынарам. Чулер  чаштып чыткан-дыр. ( ала- саасканнар). Кааш ала-саасканнар- дыр санаптаалынарам.

( 5) Эр хейлер!  Ала саасканнын  дугайында оюннувус ойнаптаалынарам.

                                      Салааларга оюн: «Ала сааскан»

Ала сааскан, ала сааскан,

Ажы-толун чемгерген

Бирээзинге берген

Бирээзинге берген

Бирээзинге берген

Бирээзинге берген

Оон бирээзинге бербээн

Чуге дизе ыяш чарбаан, суг успаан, аяк чугбаан

Башкы: Эр хейлер, уруглар!

Башкы: Бо ужуп бадып турар харжыгаштар бодуун эвес, а хуулгаазын хевирлиг каям коруптээлинерем. Ойт тывызыктар бар чуве- дир. Силерге мен салыптайн, а силер тывар силер.

1. Аргада ак баштыг ашак олур ( кырында харлыг тожек)
2. Холу чокта, буду чокта

Кончуг чараш чурук чуруур ( соок)

3. Ак ховаганнар арга- дашты шыпты ( хар)
4. Соок кээрге чочая бээр

Чылыг кээрге чыдыя бээр ( дош)

Башкы: Эр хейлер,  уруглар!

Башкы: Бо корунер даан, уруглар арыг хар чыдыр, оон кырынга харжыгаштардан чуруптаалынарам. Бо будуктар чыдыр оон-биле чуруптаалынарам. Хар ам-даа чаар кылдыр оон башка хар чугада лыжалап чанып шыдавас бис.

Башкы: Эр хейлер, уруглар! Дыка чараш кылдыр чуруптунар шээй.

Башкы: Ам ойнаптаалынарам, уруглар!

Оюн: «Манаакай»

Кайгамчыктыг аргага бис ( холдарын оору чада тудар)

Манаакайны  тудар дээн бис (холдарын аай- дедир чаяр)

Улуг борбак манаакайны (холдарын тогериктей тудар)

Чараш быжыг манаакайны ( холдарын кыскаш кылдыр тудар)

Ак  хоюг манаакайны ( холдарын суйбаар)

Хоглуг демниг тудуптувус ( четтинчиптер)

Башкы: Эр хейлер! Ынчангаш бистин аян-чоруувус доозулган. Ам садигивисче чоруптаалынар. Чемненир шагывыс чедип кээр.

Туннел:

Башкы: Бис каяа чордувус, уруглар? Аргага чулерни кордунер?

Кыштын айларын адап корунерем? Кыштын демдектерин адап корунерем?

Кичээливис солун болду бе? Эр хейлер шупту идекпейлиг киришкеннер.

Кичээливис моон- биле доозулган. Кыш хуулгаазын база болган логой ынчангаш биске белекке зевирлер база берген-дир, уруглар!