Сыллаа5ы тумуктуур уерэхтээьин дьайымалын технологическай картата
материал (старшая группа) на тему

Дьайымал тутула

О5о5о уеруйэ5и, сатабылы инэрии(олохсутуу)

Иитээччи дьайымала

О5о дьайымала

Туттуллар тэрил

Бириэмэтэ

Киирии чааьа

 Бэйэ-бэйэ5э, дьонно-сэргэ5э убаастабылы, уонна аьыныгас сыьыаны иитии.

Дорооболоьуу.

О5олору кытта сэьэргэьии.

-Ханнык дьыл кэмигэр оскуола5а киирэбитий?

-Оскуола5а барыаххытын ба5ара5ыт да?

- Оскуола5а уерэнэ бардаххытына  ким диэн ааттана5ыт?

- Уерэнээччилэр ханна киирэн уерэнэллэрий?

-Билигин биьиги уерэнээччи буолан кылааска уерэнэ олорор курдук толкуйдуоххайын, харахпытыгар ойуулаан керуеххэйин. Оскуола5а киирэр о5о бэлэмнээх буолуохтаах. Ол иьин ол билиибитин ханата, чинэтэ таарыйа

Викторина ыытыахпыт           2 хамаанда5а кыыс уол буолан туьунан арахсабыт.

 1 хаманда-  Уолаттар Сулусчаан,

 2-хамаанда - Кыргыттар Кунчээн

Кругка тураллар. Иитээччини кытта сэьэргэьэллэр.

Оскуола буолан оонньууллар.

О5олор арахсан хамаанда капитанын талаллар  уонна скамейка5а баран олороллор.

.

Чуораан тыаьыыр.

Хамаандалар ааттара

Эмблемалар, фишкалар.

3 мун

Сурун чааьа

1-Сорудах.

«Утары суолталаах тыллары бул»

О5олор эппиэттииллэр.

.

2.Ссорудах. Уратытын быьаар.

3 Сорудах: Хартыына5а уруьуйдар бааллар. 1-хамаанда (С)

  2 хамаанда (К) дор5оонноох тыллары булаллар.(Иннигэр, кэннигэр, ортотугар)

4 сорудах:  «Ким тугу гынарын араастаан эт»

 Физминутка

5 сорудах капитаннарга: «Ханнык тыл саспытын бил»

6 сорудах: «Тылы суьуеххэ араар»

7 сорудах: «Этиини сааьылаа»

8 сорудах: «Себулуур хоьооннун аах»

9 сорудах: «Туох диэн этэй?»

10 сорудах: Бу тыллары фишканнан суруй.

11 сорудах: Лиискэ улэ.

(9 тылы этэллэр)

 Тумук: Элбэхтик сепке эппит хамаанда5а кыьыл фишка биэрэр.

Иитэээчи о5олорго боппуруос биэрэр. О5олор эппиэттииллэр.

Х-р: - Сугэ уонна етуйэ тугунан маараннаьалларый?

- Кырдь5ас киьи эдэр киьиттэн туох уратылааьый? Тугунан маарынныырый?

Тумук. Септеех эппиэккэ ииттээччи фишка уурар.

Иитээччи о5олорго хартыыналары биэрэр уонна соруда5ы быьаарар.

Тумук. Септеех эппиэккэ ииттээччи фишка уурар.

Тумук. Септеех,5элбэх буолла5ына-2 фишка, 4 а5ыйах буолла5ына – 1 фишка.

Иитээччи о5олорго конверт биэрэр.

 Тумуккэ . Септеех эппиэккэ1 фишка бэриллэр.

Хартыыналары бол5ойон кор тыл хас суьуехтэн турарын быьаар уонна септеех схеманы кытта харандааьынан холботолоо.

Тумук. Сепке толордо5уна 1 фишка.

Иитээччи ойууну кердерен биир о5о5о этиини эттэрэр, ол о5о хамаандатыттан о5о тахсан тыл схематын булан кердерер.

Тумук: Сепке эппиэттээбит, толорбут хамаанда 1 фишка ылар

Иит-чи хамаандаттан биирдии о5ону таьааран  билэр хоьоонун аахтарар.

Тумук: Бутуллубакка хоьоону дор5оонноохтук аахта5ына – 2 фишка бэриллэр.

- Дьиэ5эр со5ото5ун олоро5ун. Телефон тыаьыыр. Ийэ5ин ыйыталлар. Телефонунан хайдах кэпсэтиэххиний?

- Таьырдьа оонньуу тахсыбытын биир билбэт кыра о5он ытыы турар. Хайыаххыный?

Тумук: О5о табыгастаахтык, ылыннарыылаахтык эппиэттиир буолла5ына фишка бэриллэр.

Хамаандаттан доска5а тахсан суруйаллар.

Иитээччи о5олорго илииннэн суруйуу сорудахтарын биэртэлиир.

О5олор хамаанданнан эппиэттииллэр.

Хамаандаттан биирдии о5о туран иитээччи боппуруоьугар толору эппиэт биэрэр.

Хамаандаттан биирдии о5о тахсар уонна иитээччи эппит соруда5ын толорор, быьаарар.

Хамаандаттан  2 о5о тахсар уонна  слайда5а хартыыналары керен туран хайааьыны, тугу гынарын  этэр.

О5олор конверт иьиттэн  тус туьунан сылдьар суьуехтэри таьаараллар уонна холбоон тыл таьаараллар.

Доска5а ойуу баар, доска5а тахсыбыт о5олор ону керен толороллор

О5о хартыынаны керен тургэнник этии толкуйдуур, атын о5о схематын кердерер.

О5о бэйэтэ себулуур хоьоонун  доргуччу аа5ар.

О5о иитээччи ыйыппыт боппуруостарыгар толору эппиэти  толкуйдаан биэрэр.

О5олор бэриллибит ойууларынан керен фишканнан суруйаллар.

О5олор (Штриховкалар, долгун,эриллэ5эс сурук  улэтин толороллор)

Хартыыналар: Саьыл, кус,чааскы.Утулук, курусса, моркуоп.

Слайд  2

Иитээччи слайда5а хартыыналары кердерер

.1- хамаанда5а - (Саьыл сылдьарын)

2-хамаанда- (Эьэ о5отунаан олорор)

Конверга суьуехтэр бааллар:

СО,БО,ЧА,ЬЫ,ТА,БА

,У,ЙА,У,ЛАР,БЕ,РЕ, СУ,ГЭ,

Доска ууруллар.

Икки доска5а ойуу турар.

Хартыыналар. Х-р Маска чыычаах олорор

Лиискэ этии схемаларын бэлэмнээьин.

Слайд 6, 7

Иитэээччи лиискэ сурунан киирэр.

Дор5оон дьарыгар туттуллар фишкалар. Ойуулар: Саас, куел,иннэ, чааскы, эьэ.

О5о ахсаанынан бэлэм оноьуллубут лиистэр.

3 мун

4 мун

3 мун

3 мун

2мун

3мун

3мун

2мун

3мун

3мун

5мун

Тумук чааьа

Викторина тумугэр чуораан тыаьыыр.

Ханнык хамаанда хоппутун бэрэбиэркэлииллэр фишкалары аа5ан.

О5олор фишканы тэннэ аа5аллар. Ким хоппутун быьаараллар.

Викторина кыттыылаахтарыгар медаль бэриллэр. «Умники и Умницы»

3 мун

Этаптара

Ис хоьооно

1. Хомуллуу.

 О5олору дьарыкка бэлэмнээьин, сааьылааьын, Дорооболоьуу. Дьарык тематын сэьэргэьии.

Воздушнай шарик кетен киирэр ессе конвердаах.

Разрезной хартыынаны таналлар.

Хас биирдии мээчик сыыппыралаах, ол сыыппыра кэннигэр сорудахтаах.

- Утуе кунунэн! О5олоор бугун биьиэхэ ыалдьыттар кэллилэр. Кинилэр эьиги дьарыктанаргытын , теье билиилээххитин керееру кэлэн олороллор.

- О5олоор эьиги бэлэмнэнии группатыгар барыаххытын ба5ара5ыт да? Оччо5о Бугун биьиги теье  улаатан бэрээдэктээх, элбэх билиилээх буолбуппутун кердеруехпут, оччо5ону эрэ биьигини бэлэмнэнии группатыгар таьаараллар. Сеп дуо? Билиибитин, бэрээдэкпитин кердеребут дуо?

- Уой! О5олор керун эрэ бу туох биьиэхэ кетен кэллэ? Ессе конвердаах.  Суругу ылан кереллер. Туох да конверыгар суруга бичигэ суох. Кимтэн кэлбитэ биллибэт. Конвербытын аьан керуеххэйин эрэ. Конверт иьигэр  бысталаммыт хартыыналар бааллар ону таналлар.  Аптаах киьи (волшебник) тахсан кэлэр. Ээ, волшебник ыыппыт эбит дии. Ээ суруктаах эбит.  Билигин биьиги суругу аа5ыахпытын сеп эбит.

Суругу аа5аллар.

- Дорооболорун кунду о5олор! Эьигини мин э5эрдэлиэхпин ба5арабын, эьиги улаатан бэлэмнэнии группатыгар тахсаары сылдьа5ыт. Ол иьин мин эьиэхэ сюрприз оноруохпун ба5арабын, эьиги ону булуоххутун ба5арар буоллаххытына араас  интириэьинэй сорудахтары толордоххутуна  биирдэ булуоххут ол клады. Эьиги айанна бэлэмнит да? Подсказка этэбин  Мээчиктэр иьиккэ сыталлар онтон иьитэ туннуккэ турар. О5олор таайаллар, булаллар.

2. 1,2,3 слайд. Остуоруйа ойуулара кестеллер.

Айаммытын са5алыыбыт. Биир о5о баран фигураны ылар. Хас сыыппыралаах фигураны ылбытын этэр. Ессе сыыппыратын аайы конверга сорудахтаах эбит. Сыыппыра кэннигэр баар соруда5ы толороллор.

- Чэ эрэ бол5омтолоох буолабыт.  Остуоруйаттан сорудах ыйыппыт. Ост теье билэргитин бэрэбиэркэлиэн ба5арбыт. Икки хамаанда5а арахсабыт.

1 сорудах.

• Эбээтигэр кэьии бэрэскии илдьэн истэ5инэ бере суоллаан тиийэн албыннаан сиэтэлээн кэбиьэр.  Ол ханнык остуоруйаный? Кыьыл бэргэьэчээн.
• Ийэлэрэ о5олоругар ас кердуу барбытыгар бере киирэн о5олору сиэтэлээбит. Ол ким  о5олорун уонна ханнык остуоруйаттан? Бере уонна хоьуол о5олоро.
• Ханнык остуоруйа5а уол эдьийин истибэккэ туох буолан хааларый?  Алёнушка и братец Иванушка.
• Ханнык остуоруйа5а эьэ бэрэскии илдьэрий? Маша и медведь
• Ханнык ост этэллэрий? Биьиги береттен да, кимтэн да куттаммаппыт. Дьиэ туттан бииргэ олоруохпут. Кимнээ5ий ол? «ус сибиинньэлэр»
• Тугу кутуругунан кутуйах алдьатарый? Сымыыт Ханнык ост? «Курочка Ряба»

3. 4,5,6 слайд. Айыл5а кестер.

2 сорудах. (тылы сайыннарыы) Иккис фигураны баран ылаллар. Ханнык фигураны, хайдах еннее5ун а5албытын  о5о этэр. О5олор ойуурга кэлэллэр. Ойуур слайдата кестер

- Арааьа биьиги ойуурга кэллибит быьылаах. Бу ойуурга тугу керебутуй? Мастары, кыыллары, кетердеру. Ханнык мастар баалларый? Хатын, Харыйа, Бэс, Тиит.

Ойуур, кыыллар, кетердер тустарынан ким этии толкуйдуой? Ойуурга элбэх кыыл олорор.

Маска  ким олороруй о5олор? Ким сылдьарый?  Бу тыл хас суьуехтээ5инэн оччо хаамыыны оноруоххайын эрэ. Онтон кэннигэр хаамабыт.  Ха-ры-йа, Ха-тын. Онтон бу тылларга этиитэ толкуйдаан эрэ.

4. Физминутка

Физминутка. 1,2,3 иннигэр хаамабыт. 1,2,3 кэннигэр хаамабыт 1,2,3 уна эттугэр, ханас еттугэр. 1,2.3 тохтоон ылабыт.

5. 7,8,9,10  слайд. Дьыл кэмнэрэ кестеллер.

3 сорудах. (Тулалыыр эйгэ)Уьус фигураны баран ылаллар. Ханнык фигураны, хайдах еннее5ун а5албытын  о5о этэр. О5олоор биьиэхэ волшебник  Оонньуу ыыппыт. «Хартыынаны онор» Чэ эрэ остуолларынан арахсан конвега баар хартыыналары танын эрэ. Туох та5ыста? Дьыл кэмэ. Ханныктарый? Кэпсээн. Остуолунан.

 О5олор билигин ханнык дьыл кэмэй? Саас. Сылга хаста дьыл кэмэ уларыйарый? Сотору ханнык дьыл кэмэ кэлэрий? Сайын.

6. О5олор остуолларынан арахсан улэлииллэр.

4 сорудах. (Математика) туерт сыыппыралаах  фигураны баран ылаллар. Ханнык фигураны, хайдах еннее5ун а5албытын  о5о этэр.Раздаточнай хартыыналары биэрэбин, ити сорудахтары керен бэйэ5ит толорон биэрэ5ит.

7. Боппуруоска эппиэттээьин.

5 сорудах  Игра «Да и нет» Тегуруччу турабыт мээчигинэн хапсан оонньоо5ун. Ты девочка? В школу ходишь? Соль сладкая? Птицы летают? Тебе 7 лет? Снег белый? Гуси мяукают? Сейчас зима? Мячик квадратный? Кошка-это птица? Чистиь зубы нада? Когда? Утром, вечером.  Перед едой нужно что делать? Мыть руки. Нужно стричь ногти? При чихании нужно что делать? Прикрывать рот ладонью.

8. Оонньуу «Сир астара».

9. О5олор остуолларынан тар5аьаллар.

О5о ба5атынан дьарыктаныыта. Уен-кейуур поделка оноруута.

6 сорудах. О5олор ойуурга ессе туох уунэрий?  Сир астара. Ханнык сир астарын билэ5итий? Оонньуу. Сир аьын ааттаа. Бэйэн ургээбит сирин аьын ыа5ыйа5а хомуй. Билигин ол онно араас сир астара сыталлар ону баран а5алын эрэ.

7 сорудах

О5олор  Оонньуу. Уеннэри кетер уонна кеппет диэн наардаа. Тыа5а сылдьан кербут уеннэргин онорон сэбирдэххэ олорт.  

8 сорудах

Волшебник толкуйдатар оонньуулары ыыппыт.

Чэ эрэ истин эрэ, ким бол5омтолоох ол эппиэттиир.

Септеех эппиэти  иьиттэхпитинэ ытыспытын  таьынабыт.

• Сарсыарда кун тахсар.
• Сарсыарда аайы сэрээккэ оноробут
• Кунус ый тыгар
• Сарсыарда о5олор детсадка кэлэллэр.
• Туун дьоннор эбиэттииллэр.
• Киэьэ ыаллар мусталлар.
• Нэдиэлэ5э сэттэ кун баар.
• Понедельник кэнниттэн среда кэлэр.
• Пятница иннигэр четверг этэ да
• Биэс дьыл кэмэ баар.
• 2 кутуйахха 4 кулгаахтаах да
• 3 куоска 3 кутуруктаах дуо.

10. Тумук.

Биьиги фигураларбыт буттулэр,онон сорудахтарбыт эмиэ буттулэр. Онтон кладпыт ханна баара буолуой? Ессе карзинабытын хаьыаххайын эрэ, тугэ5ин керуеххэ. Ой туох эрэ сылдьар, Эмиэ кыьыл конверт сытар. – О5олор маладьыастар! Эьиги бу суругу булбут буоллахытына ол аата сорудахтары барытын толорон бу клады булбуккутунан аа5ына5ыт. Учугэйи ба5ара хаалабын. Волшебник.  Ону буларга 2 хардыыны иннигэр 3 хардыыны уна бара5ыт. Клады булаллар онно хампыаттар уонна медальоннар бааллар.

Керсуеххэ диэри!