Чаа чылдын сценарийи
материал (старшая группа)

Улуг болук уругларынга чаа чылдын сценарийи.

Чараш, солун байырлал

Чаа чыл келди шымданар, уруглар!

Идегелдиг амыранчыг ыттын чылын удеп тура

Чаа келир хаван чылын хоглуг омак уткуулунар!

Ынчангаш чаа чыл-биле шуптунарга Соок-Ирейнин шоодайынын ишти шоваа байыр, харжыгаштын идиинин ишти изиг байыр, Соок-Ирейнин салы хире солун байыр. Харжыгаштын хаайы хире хоглуг байыр, амыдырал чурталганарга кан дег кадыкты, аас-кежикти, чедиишкиннерни, буян кежикти кузедивис!

(карангылап чырык оже бээр)

Чырып кээрге хоглуг аялгага Золушка биле Фея кирип кээр.

Золушка, Фея: -Экии, чаа чыл-биле уруглар! Мен илбичи Фея –дыр мен, таныыр силер бе? Мени каяа корген силер, каяа дыннаан силер. (уругларнын  харыызы)

Силерни чаа чыл уткуур деп турарын ыдымдан дыннааш илбилиг палка ыяжымдан коруп билдим. Золушка бээр кээр дээрге каржы авазы баргыспайн тараа чыгдырып, бажынын аайладып каанын билип кааш Золушканы эккелдим, байырлалынарже киирер силер бе? Мен оон чуге бо байырлал уезинде карангылап турарын билип, байырлалынарны солун болдурарын кызыдар мен.

Аа, ам-на билдине берди. Бо бугуну Чылбыга кадай уеннеп, илбилеп чоруп турар-дыр. Байырлал боор чараш орээлинер шоочалап, черни карангыладып, Соок-Ирей, Харжыгаш,Хаван оларны  удудур илбилеп каапкан-дыр. Ынчангаш баштай-ла байырлалдын хуулгаазын орээлинче кирип алыылынар. Соок-Ирей  шиви чок, чараш кылдыр кааставаан черже келбес. Ынчангаш бир-ле дугаар чараш орээлче кирип алыылынар. Оон Соок-Ирей кырган ачавыс сугну оттур илбилеп алыр бис, кээр кылдыр.  Мен  Чылбыганы илбилиг ыяжым-биле илбилеп эккээйн « Хали-хали хали- стоп».

 ( коргунчуг аялга дынналыр, Чылбыга ширбииш мунган чедип кээр)

Чылбыга:Арга кедези-биле ширбиижимге ужуп чорааш, дыннаарымга шак боа к бажынчыгашта хой-ле улус ыыт-шимээни дынналыр. Оон орукка бичии уруг ушкарган аъттыг ашакка таварыштым ууп-савынын хойу-даа аттыг, чугаазынын аяны база бээр кээр деп турар хевирлиг. Оларны удуду илбилээш, черни карангылаткаш, бо бажынче кым-даа мен чогумда кирбезин дээш илбим-биле шоочалап турдум.

           Чуу кончуг хой улус чыглып алган чувел? Чуну кылып, чуну уулгедип турар улус силер?

-Уругларнын харыызы

Чылбыга: Кударанчыг дыннаксанчыг аялгам дынналырга дыка дурген ужуп олурдум. Мени ынчаарга чаа чылынар байырлалынче киирер силер бе? Чаа чыл-даа корбээн кижи мен назынымда, коруп корейн (уругларнын харыызы)

Фея: Чугле  бо дег уеннеп болбас силер аа, оон башка силерни мен чидир илбилептер мен

Чылбыга: Ийе мен база чеже-даа агбагар-салбагар болзумза угаанныг угбанар болгай мен, Харын мен бодум тенек улуска хоннум чок, тенек улус коор болзумза ширбиижимге ушкаргаш азы 7 казымны тенек оолду эккелинер дээш чортупкаш, буттуг бажынымга эккелдиргеш томаартыр ширбиижим-биле шыкпыыштап тургаш ооредир мен. Ынчаарга бо чаа чыл уткуур дээн уруглар аразында тенек улус бар бе?

Ведущий: Чок,чок

Чылбыга:Ынчаарга кайы-хире угаанныг силер, мен силерге тывызык ыдайн тывар силер

Каас чараш байырлалда

Соок-Ирейден белек алыр

Чараш шиви база каастаар

Торуттунген хуннер байырлалы-дыр (уруглар частырыын эдерлер чаа чыл)

Кымыл ол, ак салдыг,

Кызыл чаактыг, думчуу кызыл

Кымдан артык эки, белекчигеш улээр

Танып кааптынар бе уруглар? Бармалей-дир (Соок-Ирей)

Кыжын соокта чалап алырга

Чайгы хевээр чараш хептиг

Кончуг чараш каастап каан

Ол дээрге терек-тир (шиви)

Чараш уруун эдертипкен

Соок-Ирей аалдап келген

Соок-Ирейнин чараш уруу Русалка-дыр( Харжыгаш)

Соок-Ирейнин дузалакчызы

Манган ак хардан кылган

Думчуу кызыл морковь

Дурт сынын шеверлээн

Кымыл ол уруглар аза кадай (хар кадай)

Башкарыкчы:Уруглар дыка шын кылдыр силернин частырыынарны эдип тургаш тып каапты ышкажыл.

Чылбыга:-Ындыг-дыр бе, частырыглыг-дыр бе?  

Башкарыкчы: Ам ол чараш хуулгаазын байырлал бажынчыгажын ажыдып беринер, силер база байырлалга белеткенип чараштанып каастанынар, тынцы, ыры,шулуктен белеткенип алынар ол байырлал  ындыг болур.

Чылбыга (Сумказындан будутунар чуулдер ужулгаш  будутунар свекла биле чаагын будуур,сковородка корунчук будутунмушаан чугаалаар)  Чуу-даа мен билбес мен, менээ баштай улуг улус танцыдан аайтып беринер оон орээлди ажыдар мен, орээлди ажыдыптарымга база бичии улус мени ооредир.

Ада-иелерге флешмоб  (орээлди ажыдып бээр шыпшын боор) ада-иелер кирип олургулап алыр.

Башкарыкчы: Ам Соок-Ирей, Харжыгаш, Хаван оттур кылдыр дээрни динмиредир, черни сиртиледир ырлап, танцылаптаалынар,уруглар.

Уруглар танцы Вход .

Башкарыкчы: Соок-Ирей кырган-ачавыстын чортуп берген шивизинин дугайында ырлаптарывыскы кырган-ачай сырбаш кырнып оттуп кээри чадавас боор, ырлажыптар бис бе уруглар.

Ыры «Шивижигеш»

Эжик соктаар далашкан Ыт кирип келир.

Ыт:-Экии уруглар, мээн силер-биле байырлажыр уем келди. Чоруурумнун мурнунда силер-биле бичии хоглеп алыксап тур мен, силерден чарлыксавас деп чувемни

Башкарыкчы: Ыт чылывыс эки эрткенинге ооруп, четиргенивис илередип ытка  хогжумнуг байыр чедирип  танцылап ырлап бээр бис бе ,уруглар?

Танцы : «Ледяные ладоши» Ыры «В лесу родилась елочка»

Башкарыкчы: Ой,Фея Кырган- ачавыс суг ам оттуп чыдар-дыр бе коруп корунерем

Фея илбилээш: арай-ла оттуп чадап чыдыр мунне бичии шимчептер-даа

Ыт: Мен чанып чорууйн, орук ара оттуруп корейн.

Башкарыкчы: Чанар уем келген дээш далашпайн бистин-биле байырлап Соок-ирей кырган-ачавыс оон уруу Харжыгашты, чаа унер чылывыс Хаванны манапас сен бе.

Ыт:Чанмазымнын аргазы чок, дыка-ла чараш ырлаар танцылап-самнаар уруглар-дыр силер. Силерни сактып черле утпас мен уруглар. Ээлчеглиг чылым тонду, чанар уем чедип келди, чылым эки эрти.Унер чыл база оор онер чонга оорушкулуг чыл болзун деп йорээйн, эки ооренип, озуп байырлаар силер уруглар, ужурашкыже байырлыыыыыг!!!(Ыт уне бээр)

Башкарыкчы:Харжыгаш суг шимчей берген болза эки дааштыг кылдыр ам бир хороводтаптар болзувусса оттуп келир эвес бе.

Хоровод: Пляшет маленький народ

Фея: Оттуп келди ол тур, эр-хей уруглар!Кайнаар баар  уун тыпайн тур уйгузу-биле, караан безин чедир коруп чадап тур Соок-Ирей. Ынчангаш чайынналчак оттардан кыпсып билип кааш бээр кээр кылдыр чайыптаалынар (бенгальские огни чаяр)

Башкарыкчы: Одувус чайбышаан,шулуктептээлинер

Шулук «Соок-Ирей» Соок-Ирей, Харжыгаш,Хаван аргадан унуп олурар.

Соок-Ирей: -Экии, уругларым, ур манадынар бе?

Башкарыкчы: -Экии, а силер чоп кончуг удуурунар ол?

Соок_Ирей: Чоруп олурувуста чер карангылап, карактар шимдинипкелген, ол чоорувус ол харын, ынчанмас улус бис 100-даа 1000-даа хонукта удувас улус болгай бис

Башкарыкчы: Силерни бо Чылбыга илбилеп каапкан-дыр.

Соок-Ирей:Ындыг чудек болбас хоржок, ынчаарга сени бис торгаар бис, пляскала, уруглар часкап беринер

Чылбыга: Черле билбезим чуул-дур (Соок-Ирей сывыртаар)

Фея: Золушка дыка чараш танцылаар уруг боор. Оон пляскалап ооренип ал. Сээн  уеннеп каан чуулдерин  дээш байырлал  орайтап  тур. Золушканын 12 шак чедерге аъттары кускелер апаар. Ынчангаш Золушканы оттундур танцыла. (Золушканы оттунуп  танцылап  тургаш моорап каар барып дужер, Фея илбилептер оттуп кээр)

Чылбыга:Моон  сонгаар ынчанмас мен,  буруулуг  болдум оон  орнунга силерни карак огу дег карактап, коруп дузалажып чоруур мен. Бир эвес Золушка 12 шакта озалдай бергеш аъттары хуула бээр болза ужар ирбиижимге ушкаргаш бажынынга чедирер мен дээр.

Башкарыкчы: -Буруузун миннип турар кырган авай-дыр бичии дыштанынар- дээш сандай ап бээр олурар.

Башкарыкчы:

Ынчангаш ырак Сонгу доштуг океандан чай душпес ырак чуртан силерге белектер эккеп бээр дээш келген кырган- ачавыс уруу Харжыгашка шупту шулуктеп берээлинер

Шулук «Соок-Ирей кырган -ачай»

Соок-Ирей коруптерге шиви чырывайн турар боор.

_мен чырып турар чараш шиви чортупкан кижи мен ам чоп чырывайн турары ол. Ам база Чылбыга уеннээн бе?

Чылбыга: Холчек когуп холдарын чайып, девидеп «мен эвес, мен эвес»

Башкарыкчы: Чоп чырывайн турары ол чырыыр кылдыр ырлаптар бис бе уруглар?  Ыры "Заблести огнями»

 Фея:Гори, гори ясно, чтобы не погасла уруглар биле  3 катап

Башкарыкчы: Кандыг кончуг чараш шиви экелгени ол кырган-ачавыс шивизинин дугайында ырлап берээлинерем, уруглар.

Ыры «Маленькая елочка»

Башкарыкчы: Кырган-ачавыска шулуктеп берээлинерем, Харжыгаш уруу конфет бээр кылдыр.

Уругларнын шулуктери.

Башкарыкчы:  Ындыг  эки  уругларга ынак кырган-ачалыг улус тур бис ынчангаш эки кырган-ача дугайында ырывысты ырлап берээлинер.

Ыры «Ах, какой хороший Дудушка Мороз»

Башкарыкчы: Ам чуу чаа чыл унуп бисте аалдап келген ийик, уруглар?

Аалдап келген аалчы Хаванчугувуска бо чыл кижи бурузунге эки болуру-биле  чараш «Хоглуг хаванчуктар» деп танцы самывысты бараалгадып бээр бис бе?

Танцы «Хоглуг хаванчуктар»

Башкарыкчы: Чараш танцы бараалгадып бээривиске хаванчуук холчек ооруп часкапамырады,  оске-даа  аалчыларывыс  дыка часкады.

А бис база шупту денге часкап «Ну вместе хлоп, хлоп, хлоп»деп хороводувусту кууседиптээлинер.

Башкарыкчы: Кырган –ачавыстын амыраарын ам кырган –ачавыска ырлап бээр бис бе?

Хоровод «У тебя Дед Мороз»

Соок-Ирей: Дыка-ла ырлап,танцылап ,шулуктээр эки  ооренир уруглар-дыр. Бис-даа Харжыгаш уруум-биле изиг черге ур туруп шыдавас улус бис, эрип эгелээр. Ынчангаш уругларым бис-даа далажып чоруп олурар-дыр, оске садиктерде уруглар база бисти манап турар.

-Ой,уруум Харжыгаш,уругларымга белек эккел чордувус чоп, удуй бергеш канчапкан бис (боданыр)

-Аа, уруум Фея черле илби -шидилиг болгай сен кайда-дыр коруп корем

_Фея: Ийе илбилиг ыяжым-биле коруптерейн (ыяжын оожум чаяр) уруглар мээн  соом-биле  дээш  эжикче эдерти бээр. Шиви доразында хортук адаанда хомдуне берген чыдыр. Бээр бо чараш орээлче  илбилеп эккээйн. Эжик аксынга  хлопушка часты бээр лента коступ кээрге шупту соортур подарок боор.

Белектерни улээри. Харжыгаш   адын номчааш Соок-Ирейге бээрге тутсур уругларга.

Соок-Ирей: Мен чугле шиви  чоргускан эвес, а  алдын  отчугаштарывыс база бар.

Бо хире кежээки уеде алдын отчугаштарывыс чырыыр  даштыгаа коруптээлинер.

Соок-Ирей: уруглар-биле байырлажыр. Оске садикте уруглар бисти манай берген боор дурген чоруп олураалынар!

Чылбыга: Чаа чыл деп чуве дыка-ла солун чуве-дир, ам-на амданын аптым, Соок-Ирейден черле чыда кагбаайн. Ол чокта байырлал болбас, ынчангаш черле чыда кагбаайн.

                      Ада-иелерге оюннар.

Аукцион.