Когудуглер
материал (младшая группа)

Борбак-оол Чойган Кужугетовна

Сорулгазы: Тыва улустун когудуглери-биле таныштырар.

Задачи:

Ооредиглиг ажыл-чорудуу: Уругларга когудуглернин состерин шын адап ооредир.

Сайзырадылгалыг ажыл-чорудулгазы: Уругларнын чугаа домаан сайзырадыр.

Кижизидилгелиг ажыл-чорудулгазы: Уругларнын когудуглерге сонуургалын отуруп кижизидер.

Дерилгези: Чартык ог дерилгези, аас – биле тайылбыр чугаалар, тыва хептиг ойнаар кыс, идик Долаананын, сула шимчээшкинге музыка.

Чаа состер: когудуглер.

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл Тема: Когудуглер30.94 КБ

Предварительный просмотр:

Муниципалдыг бюджеттиг  школа назыны четпээн уруглар албан чери –

«Чечек» уруглар сады

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бичии болукке «Шагаа» байырлалынга тураскааткан

ажык кичээл:

«Когудуглер».

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Воспитатель: Борбак-оол Чойган Кужугетовна

 

 

Кызыл-Мажалык– 2025 ч.

Шагаа байырлалынга  тураскааткан  ажык кичээл.

Темазы: «Когудуглер».

Сорулгазы: Тыва улустун когудуглери-биле таныштырар.

Задачи:

Ооредиглиг ажыл-чорудуу: Уругларга когудуглернин состерин шын адап ооредир.

Сайзырадылгалыг ажыл-чорудулгазы: Уругларнын чугаа домаан сайзырадыр.

Кижизидилгелиг ажыл-чорудулгазы: Уругларнын когудуглерге сонуургалын отуруп кижизидер.

Дерилгези: Чартык ог дерилгези, аас – биле тайылбыр чугаалар, тыва хептиг ойнаар кыс, идик Долаананын, сула шимчээшкинге музыка.

Чаа состер: когудуглер.

Кичээлдин чорудуу:

Башкы: Экии уруглар!

Амыр-менди, солчуулунар!

Амыр-амыр башкыларым!

Амыр-амыр, эш-оорум!

Алдын хунум унуп келди.

Аалчылар моорлап келди!

Башкы: Бистер Долаананын аалынче аалдап чедер бис уруглар. Бистерни Долаананын кырган-авазы чалап алган.

Кырган-авазы: Экии уругларым. (Уткувушаан мендилежир).

Башкы: Кырган-авай биле экиилежиптээлинер уруглар.

Уруглар: Экии кырган-авай.

Кырган-авазы: Даштын кажаада мал-маганым, хоюм торуй берген. Кажаада чаш хураганнарым эмзирерим, Долаананы алыр кижи чок. Чааскаан артар дей берди. Долаананы алчып беринерем уруглар.

Башкы: Чаа кырган-авай, бис Долаана биле ойнап, Долаананы алчып бээр бис.

(Кырган-авазы уне бээр).

Башкы: Долаананын хевинин чаражын, тыва хеп кедип алган. Долаана кандыг хеп кедип алган-дыр? Сен чугаалавыт, ам сен чугаала. Шупту чугаалаптынар.

Уруглар: Долаана тыва хеп кедип алган.

Башкы: Ой, уруглар Долаананын будунда чузу чок-дыр?

Уруглар: Бир идии чок.

Башкы: Долаана аалынга кырган-авазы биле тургаш, кырган-авазы билбээнде идиин уштуп каапкан-дыр. Долаананын бир идиин кедирип каалынар уруглар! Идик кетпес болза, буду дона бээр, аарый бээр. Идик кетпес болза кандыгыл?

Уруглар: Буду дона бээр.

Башкы: Шын-дыр. Долаана идик кетпес дир. Долаананы когудуптейн, идик кедер кылдыр.

Теп-теп, кежээкей

Теве саар идиктиг

Топ-топ, кежээкей

Тоннун кет, чарашпай.

Башкы: Долаана ынавайн тур шээй! Шупту денге чугаалаптаалынар. Ам сен чугаала, ам сен чугаалавыт.

Башкы: Долаана идиин кедипти уруглар! Когудугну чугаалаптарывыска! Эр-хейлер!

Башкы: Долаана идиин кетпеске, чуну чугаалап тургаш кедирдивис?

Уруглар: Когудуптеривиске идиин кедип алган.

Башкы: Долаананын кырган-авазы амдаа чайы чок-дыр. Кырган-авазын манаар болзувуса Долаана аштай бээр. Долаананы чемгериптээлинер.

Башкы: «Долаана чем чивес мен»- дээш, мугатынып турар-дыр уруглар. Чем чивес кижи аштай бээр, аарычал апаар. Чем чивес кижи канчап баар уруглар?

Уруглар: Аштай бээр.

Башкы: Мен когудуптейн! (Когудугну чугаалаар). Чадап кагдым, когудугну чугаалаарымгадаа, домейле чем чивес дир. Шупту денге чугаалаптаалынар. (Когудугну шупту чугаалаар). Сен чугаалап корем! Ам сен чугаала.

Амык дег чаагайын кордаан!

Аксын ажыт, шымда-шымда!

Ам бир шопулак, ам-ам!

Ийиги шопулак, ам-ам.

Башкы: Когудугну шупту чугаалаптарывыска, чемнений берди уруглар! Канчап тургаш чемгерип алдывыс Долаананы?

Уруглар: Когудуп тургаш.

Сула шимчээшкин.

Хопа, хопа, хопа. Хопа.

Холун часка, часка. (холдарын часкаар).

Опа, опа, опа, опа.

Опаннадыр шураар! (шураар)

Опе, опе, опе, опе.

Ору шура, шура. (шураар)

Опен, опен, опен, опен.

Опеннедир халы, халы. (Чангыс черге халыыр)

Башкы: Долаанага «Матпаадырны» ойнап бээлинер уруглар.

Салаалар биле оюн: «Матпаадыр».

Матпаадыр паштаныр

Бажы курлур бажын тудар

Ортаа мерген от салыр

Уваа-шээжек уруктаар

Биче-шээжей чээрген чыыр

Буурек чиир, арбай хоорар

Авазынга дузалажыр, былгааш тудар.

Кырган-авазы кирип келир.

Башкы: Долаананын кырган-авазы чедип келген-дир, уруглар.

Кырган-авазы: Четирдим уруглар, мен силернин ачынар биле ажылдарым кылып алдым. Харын-даа Долаананы алчып бердинер уруглар. Даштын мал-маганымны, кажаада чаш хураганнарымны эмзиртип алдым. 

Башкы: Бис силерге ырывыс ырлап бээр бис.

Ыры «Арбай-хоор»

Кырган-авазы: Чаражын уруглар, дыка чараш ырлаар уруглар –дыр.

Башкы: Долаананын кырган-авазы биле байырлашкаш, чоруулунар уруглар.

Кырган-авазы: Байырлыг, уруглар. Четирдим уругларым.

Уруглар: Байырлыг кырган-авай.

Туннел  

1. Башкы: Богун бистин кичээливисте кымга аалдап четивис уруглар?

Уруглар: Долаананын аалынче.

2. Башкы: Долаана идиин кетпеске чуну чугаалап бергеш идиин кедирдивис, канчаптывыс?

Уруглар: Когудуптувус.

3. Башкы: Чем чивеске чизин дээш, канчаар чемгердивис. Чуну чугааладывыс?

Уруглар: Когудуптувус.

Ажык кичээлдин технологтуг картазы

Шагаанын темазы: Когудуг

Уругларнын назы- хары: бирги бичии болук 2-3 хар.

Ооредилгенин адыры: «Чугаа сайзырадылгазы»

Ооредилгенин оске адырлар- биле харылзаазы: «Чугаа сайзырадылгазы», «Куш-дамыр сайзырадыры», «Билигни шингээдирин сайзырадылгазы»

Ажыл- чорудулганын хевирлери: ойнаары, шимчээшкинер кылыры, харылзажыры, уре-туннелдиг ажылдаары.

Кичээлдин хевири: чаа билигни ооредир

Кичээлди эртиреринин /чорударынын хевири: оюн хевирлиг.

Кол сорулгазы: Тыва улустун когудуглери биле таныштырар.

Ооредилгелиг ажыл-чорудуу: Уругларга когудуглернин состерин шын адап ооредир. 

Сайзырадылгалыг ажыл-чорудулгазы: Уругларнын чугаа домаан сайзырадыр.

Кижизидилгелиг ажыл-чорудулгазы: Уругларнын когудуглерге сонуургалын отуруп кижизидер.

 Кичээлдин дериг- херексели, материал-техниктиг хандырылгазы: чартык ог дерилгези, аас – биле тайылбыр чугаалар, тыва хептиг ойнаар кыс, идик Долаананын, сула шимчээшкинге музыка.

Словарьлыг ажыл: когудуп.

Белеткел ажылы: Ойнаар кыс Долаана тыва хептиг.

Кичээлдин этаптары:

Ооредиглиг кичээлдин чорудуу:

Башкынын ажыл чорудуу:

Уругларнын ажылы:

Уези

1.

Организастыг кезээ:

Амыр-менди, солчуулунар!

Амыр-амыр башкыларым!

Амыр-амыр, эш-оорум!

Алдын хунум унуп келди.

Аалчылар моорлап келди!

Шулукту чугаалаарлар

05 мин.

2.

Проблемныг байдал

Башкы: Бистер Долаананын аалынче аалдап чедер бис уруглар. Бистерни Долаананын кырган-авазы чалап алган.

Кырган-авазы: Экии уругларым.  

Башкы: Кырган-авай биле экиилежиптээлинер уруглар.

Кырган-авазы: Даштын кажаада мал-маганым, хоюм торуй берген. Кажаада чаш хураганнарым эмзирерим, Долаананы алыр кижи чок. Чааскаан артар дей берди. Долаананы алчып беринерем уруглар.

Башкы: Чаа кырган-авай, бис Долаана биле ойнап, Долаананы алчып бээр бис.

Кырган-авазы: уткувушаан мендилежир. Уруглар: Экии кырган-авай.

(Уруглар сандайга  орар)

Кырган-авазы уне бээр.

1 мин.

3.

Чаа чуулду билип алырынын кезээ

Башкы: Долаананын хевинин чаражын, тыва хеп кедип алган. Долаана кандыг хеп кедип алган-дыр? Сен чугаалавыт, ам сен чугаала. Шупту чугаалаптынар.

Уруглар: Долаана тыва хеп кедип алган.

Башкы: Ой, уруглар Долаананын будунда чузу чок-дыр?

Башкы: Долаана аалынга кырган-авазы биле тургаш, кырган-авазы билбээнде идиин уштуп каапкан-дыр. Долаананын бир идиин кедирип каалынар уруглар! Идик кетпес болза, буду дона бээр, аарый бээр. Идик кетпес болза кандыгыл?

Башкы: Шын-дыр. Долаана идик кетпес дир. Долаананы когудуптейн, идик кедер кылдыр.

Башкы: Теп-теп, кежээкей

Теве саар идиктиг

Топ-топ, кежээкей

Тоннун кет, чарашпай.

Долаана ынавайн тур шээй! Шупту денге чугаалаптаалынар.

Уруглар чугаалаар:

Теп-теп, кежээкей

Теве саар идиктиг

Топ-топ, кежээкей

Тоннун кет, чарашпай.

Башкы: Ам сен чугаала, ам сен чугаалавыт.

Башкы: Долаана идиин кедипти уруглар! Когудугну чугаалаптарывыска! Эр-хейлер!

Башкы: Долаана идиин кетпеске, чуну чугаалап тургаш кедирдивис?

Башкы: Долаананын кырган-авазы амдаа чайы чок-дыр. Кырган-авазын манаар болзувуса Долаана аштай бээр. Долаананы чемгериптээлинер.

Башкы: «Долаана чем чивес мен»- дээш, мугатынып турар-дыр уруглар. Чем чивес кижи аштай бээр, аарычал апаар. Чем чивес кижи канчап баар уруглар?

Башкы: Мен когудуптейн! Чадап кагдым, когудугну чугаалаарымгадаа, домейле чем чивес дир. Шупту денге чугаалаптаалынар. Ам сен чугаалап корем, ам сен чугаала!

Амык дег чаагайын кордаан!

Аксын ажыт, шымда-шымда!

Ам бир шопулак, ам-ам!

Ийиги шопулак, ам-ам.

Башкы: Когудугну шупту чугаалаптарывыска, чемнений берди уруглар! Канчап тургаш чемгерип алдывыс Долаананы?

Уруглар: Долаана тыва хеп кедип алган.

Уруглар: Бир идии чок.

Уруглар: Буду дона бээр, аарый бээр.

Уруглар шупту денге когудугну чугаалаар.

Уруглар: Когудуптеривиске идиин кедип алган.

Уруглар: Чем чивес кижи аштай бээр.

Башкы: (Когудугну чугаалаар).

(Шупту чугаалаар когудугну, когудугну 2 уруг чугаалаар,).

Уруглар когудугну чугаалаар: 

Амык дег чаагайын кордаан!

Аксын ажыт, шымда-шымда!

Ам бир шопулак, ням-ням!

Ийиги шопулак, ням-ням.

Уруглар: Когудуп тургаш.

5 мин.

4

Сула шимчээшкин

Хопа, хопа, хопа. Хопа.

Холун часка, часка. (холдарын часкаар).

Опа, опа, опа, опа.

Опаннадыр шураар! (шураар)

Опе, опе, опе, опе.

Ору шура, шура. (шураар)

Опен, опен, опен, опен. (опеннедир халы, халы. Чангыс черге халыыр)

Сула шимчээшкин

(Тогерикке туруп алыр)

2 мин.

5

Башкы: Долаанага «Матпаадырны» ойнап бээлинер, уруглар.

Салаалар биле оюн: «Матпаадыр».

Матпаадыр паштаныр

Бажы курлур бажын тудар

Ортаа мерген от салыр

Уваа-шээжек уруктаар

Биче-шээжей чээрген чыыр

Буурек чиир, арбай хоорар

Авазынга дузалажыр, былгааш тудар.

Башкы: Долаананын кырган-авазы чедип келген-дир, уруглар.

Кырган-авазы: Четирдим уруглар, мен силернин ачынар биле ажылдарым кылып алдым. Харын-даа Долаананы алчып бердинер уруглар. Даштын мал-маганымны, кажаада чаш хураганнарымны эмзиртип алдым. 

Башкы: Бис силерге ырывыс ырлап бээр бис.

Ыры «Арбай-хоор»

Кырган-авазы: Чаражын уруглар, дыка чараш ырлаар уруглар –дыр.

Башкы: Долаананын кырган-авазы биле байырлашкаш, чоруулунар уруглар.

Кырган-авазы: Байырлыг, уруглар. Четирдим уругларым.

Уруглар: «Матпаадырны» чугаалаар

Матпаадыр паштаныр

Бажы курлур бажын тудар

Ортаа мерген от салыр

Уваа-шээжек уруктаар

Биче-шээжей чээрген чыыр

Буурек чиир, арбай хоорар

Авазынга дузалажыр, былгааш тудар.

Кырган-авазы кирип келир.

Уруглар ыры «Арбай-хоор» ырлаарлар (тогерикке туруп аар)

Адыжынар Коргузунер,

Арбай-хоорлап

Ойнаалынар.

Арбай-хоор 4р

Улуг-ээргек

Урукталзын.

Башкы салаа

Балыктазын.

Уруглар: Байырлыг кырган-авай.

3 мин.

6

Туннел кезээ

1. Башкы: Богун бистин кичээливисте кымга аалдап четивис уруглар?

2. Башкы: Долаана идиин кетпеске чуну чугаалап бергеш идиин кедирдивис, канчаптывыс?

3. Башкы: Чем чивеске чизин дээш, канчаар чемгердивис. Чуну чугааладывыс?

Уруглар: Долаананын аалынче.

Уруглар: Когудуптувус.

Уруглар: Когудуптувус.

05 мин.

Структура

  1. Мендилежир чартык тогерикке, башкыларже коруп аарлар     ---------
  2. Д. аалынче чедер, к-а уткувушаан мендилежир. Проблеманы чугаалаар к-а, уруглар сандайга орар. К-а биле диалог кылыр мен.

Д. тыва хевин чарашсынгаш, идиин чоктааш. Идик кедер кылдыр когудугну чугаалаар. теп (сандайга орар). Долаана идиин кетпеске, чуну чугаалап тургаш кедирдивис?

  1. Д. чем чиир кылдыр когудер (сандайга орар). Когудугну шупту чугаалаптарывыска, чемнений берди уруглар! Канчап тургаш чемгерип алдывыс Долаананы?
  2. Сула шимчээшкин (тогерикке туруп алыр)

Хопа, хопа, хопа. Хопа.

Холун часка, часка.-(холдарын часкаар).

Опа, опа, опа, опа.

Опаннадыр шураар! (шураар)

Опе, опе, опе, опе.

Ору шура, шура. (шураар)

Опен, опен, опен, опен. (опеннедир халы, халы. Чангыс черге халыыр)

  1. Долаанага матпаадырны ойнап берээлинер, Матпаадыр сандайга оруп алгаш чугаалаар
  2. К-а чедип келир. Четиргенин илередир. Арбай-хоорлап ырлаарлар. (тогерикке туруп алыр)
  3. К-а байырлажыр

 Туннел кезээ. 1. Богун бистин кичээливисте кымга аалдап четивис уруглар?

2. Башкы: Долаана идиин кетпеске чуну чугаалап бергеш идиин кедирдивис, канчаптывыс?

3. Башкы: Чем чивеске чизин дээш, канчаар чемгердивис. Чуну чугааладывыс?


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Бирги бичии болуктун ажык кичээли Темазы: «Бичии уругларга когудуглер»

уругларнын чугаазын сайзырадып ооредиири, тыва улустун аас-чогаалынын бир хевири «когудугге» ооредиири, уругларны кижизиг, хундулээчел болгаш идик-хевинге камныг болурунга ооредип, кижизид...

26.01.2022г. Тыва дыл. Тема: Опей ыры, когудуглер.

Тыва дыл улуг болукке. Тема: Опей ыры, когудуглер....

Бирги бичии болуктун ажык кичээли Темазы: «Бичии уругларга когудуглер»

laquo;Бичии уругларга когудуглер» деп ажык кичээлдин тургузуу.Сорулгазы: уругларнын чугаазын сайзырадып ооредиири, тыва улустун аас-чогаалынын бир хевири «когудугге» ооредиири,...