Айлан-кушкаш биле ала- сааскан
план-конспект занятия по развитию речи (старшая группа)

Ажыл чорудулганын чадалары

Башкынын ажыл-чорудулгазы

Уругларнын ажыл-чорудулгазы

Организастыг кезээ.

- Экии, уруглар!

Кичээливис эки эртсин.        

Кичээнгейлиг ажылдаалы,

Киржип келген башкыларга

Кадыкшылды кузээлинер!

-Уруглар чылдын кайы уезил?

-Кыш деп канчап билип кагдынар? Кыштын ылгавыр демдектерин адап корунерем.

-Эр-хейлер, уруглар! Чуу деп куштар кузун чылыг чурттаржы ужуп чоруптарыл, адап корунерем.

-Уруглар силерге мен шулук номчуп берейн. Шулукте чуу деп куштун дугайында чугаалап турар-дыр. Кичээнгейлиг дыннааш тывар силер?

Эртенин-даа коданымны

Эргип келир ала-сааскан,

Чыжырады эдип орар

Шыпыраннаан ала-сааскан.  (слайд 1 каарган)

-Каарган чылыг чурттарже ужуп чоруур бе?

-Чуге?

-Шын-дыр, уруглар, каарган кыштааар куш-тур.

-Ам бо чуу деп куштун дугайнда-дыр?

Боду бичии хирезинде

Бора кушкаш ыраажыгай

Хадынчыктын будуунда

Кайгамчыктыг ырлап ор.    слайд 2(Айлан-кушкаш)

-Айлан-кушкаш чылыг чурттарже ужар бе азы кыштаар куш бе?

-Айлан-кушкаш чылыг чурттарже ужуп чоруптар. Час дужуптерге дедир чедип келгеш, откут уну-биле чараш ырын ырлаар.

Уруглар башкы-биле мендилежир.

Уруглар шулукту кичээнгейлиг дыннааш, утказын тодарадыр.

Чок.

Куштарнын аттары:

Ала-сааскан,

Айлан-кушкаш.

Кол кезээ.

-Богун силерге мен Эдуард Шимнин бижээни «Каарган болгаш Айлан-кушкаш»- деп тоолун номчуп берейн кичээнгейлиг дыннанар.

(Тоолду уругларга аянныг номчуп таныштырар мен)

«-Карр! Карр!

-Кайнаар кирерин ол, эргек дег бичии, куу чибис? (Шык кужу, тывада чок)

номч-Моон ырап чор!

-Чуге?

-Бо шырышта алдын-думчуктуг, монгун дег уннуг Айлан-кушкаш чурттап турар. Анаа быражыр шаан бар бе?

-А сен бодун корген сен бе?

-Корбээн мен. Ынчалза-даа дыка шыдаар, кайгамчык куш дээр чораан!

Оода чангыс катап корген болза…

-Ынчаарга топтап корем.

-Мен дээрге Айлан-кушкаш бо-дур мен».

-Бо Тоолдун маадырларын адап корунерем уруглар.

-Каарган Айлан-кушкаштын даштыкы овур-хевирин билир турган бе уруглар?

-Айлан-кушкаш кандыг куш ийик?

-Айлан-кушкаш откут, ырлаар ыраажы куш бооп турар.

-Айлан-кушкаштын ооргазы хурен, хорээ сарыг болур. (Слайд чурук 2)

                                   4. Сула шимчээшкин.

Бичии чараш куштар

Бистин черге ужуп кээр.

Борбак хырнын тоттурар,

Бо-ла чемнеп чоруурлар.

Бирээ, ийи, уш!

Бичии куштар эрестер.

-Эр-хейлер, уруглар, ам тоолду мен катап номчуп берейн. Кичээнгейлиг дыннааш, чугаалаар силер.Тоолду катап билдингир кылдыр уп бээр.

Мнемотаблица-биле ажыл.

-Мнемотаблицанын дузазы-биле тоолду чугаалаптаалынар уруглар.

Угаан-сайзырадыр оюн  «Куштарнын унун дыннааш-тып»

-Уруглар, ам куштар дугайында оюндан ойнаптаалынарам.

- Мен куштарнын унун ырладыптарымга, силер кичээнгейлиг дыннааш тывар силер уруглар.

-Айлан-кушкаш, бора-хокпеш, дээлдиген, каарган, хек?

-Уруглар ам мурнунарда чыдар чуруктарнын дузазы-биле чылыг чурттарже ужар болгаш манаа кыштаар куштарны кодуруптээлинерем

- Чылыг черже ужар куштарны кодургеш, аданар.

-А кыштаар кушкаштар.

(Дээлдиген, торга, каарган, ала-сааскан, одурек, бора-хокпеш, дуруяа,)

-Ала-сааскан, Айлан-кушкаш.

-Чок. Карган Айлан-кушкаштын овур-хевирин билбес турган.

-Ыраажы

Уруглар шимчээшкиннерни кууседир.

Мнемотаблицанын дузазы-биле уруглар тоолдун  кол-утказын чугаалаар.

Уруглар оюнну башкы-биле денге кууседир.

Уруглар чуруктардан кодурер.

Туннел кезээ.

- Бо кичээлде чуу деп тоол дынадывыс,каш маадырлыг тоол болду?

- Чуу деп аттарлыг куштар бар болду тоолувуста?

- Кичээлдер соонда садиктин чоогунга куш чемгерер бажыннарны аскаш, оларга чемнерден каап беринер. Куштарны чемгерерин утпанар!

-Эки кичээлдээнинер дээш четтирдим, Байырлыг!

Кичээлде ооренген тоолун дугайында айтырыгларга харыылаар,бодаладарын чугаалаар.