Табан хушуун мал
проект (средняя группа)

Будаева Зоя Дымшеевна
Проект

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл 5_hushuun_mal.docx28.22 КБ

Предварительный просмотр:

Буряад хэлээр проект

Проектын авторнууд: Дундахи группын ухибууд  ба  турэлхид.

Проектын темэ:«Табан хушуу мал»

Проектын хутэлбэрилэгшэ: Будаева З.Д.

Проектын зорилго:  Yхибүүд  буряад турэл хэлэндээ дуратай, буряад ёһо заншалаа мартахагуй, һэргээжэ ябаха гэжэ хумуужуулхэ, буряад   зоной аман угэ хугжөөхэ, буряад литература гунзэгыгөөр шудалха.

Проектын задачанууд: табан хушуу малтай танилсуулха,  тэдэнэр ба тэдэнэй тулэнууд жэлээрээ, унгөөрөө  ямар нэрэтэйб гэжэ ойлгуулха, табан хушуу малда зорюулагдаһан шулэгууд, уреэлнууд, оньһон угэнуудые шудалха.

Проектын аннотаци: Үни холын сагһаа нааша манай буряад зон Табан хушуу мал үдхэжэ ябаһан юм. Тэдэ ямар малнууд болоноб? (ухэр, морин, хонин, ямаан, тэмээн).  Эдэ малнуудтаа буряад зон ехэ дуратай,   тэдээндээ ехэ анхаралтайгаар хандадаг,  малайнгаа хусөөр, улдэн даарангуй амидардаг байгаа.  5 хушуу мал тухайгаа аман зохеолнуудые, аялга дуунуудые, ульгэр домогуудые зохеон хэлсэдэг һэн. Тиимэһээ  бидэ арад  зонойнгоо  урда сагһаа хойшо хэжэ ябаһан ажал тухай шудалжа эхилээбди. Энэ материал буряад хэлэнэй хэшээлдэ,  занятинуудта хэрэглэхэдэ болохо.

 

Проблемнэ асуудал: Табан хушуу мал ямар нэрэтэйб, ямар унгэтэйб, шулэгууд, дуунууд, оньһон угэнууд, уреэлнууд  тэдээндэ зорюулагдаһан бии гу?

Проектын продуктнууд: 1.  компьютерна презентацинууд

                                               2. альбом «Табан хушуу мал»

                                               3. Пластилинээр хэгдэһэн «Буряад зоной ажабайдал урдандаа» гэһэн проект.

Проектын сагай хугасаа: 2 недели

Проектын уенууд:  1. Бэлэдхэлгын уе – 3 удэр. 5 булэг  боложо хубаарха,  булэг бухэн  даабаринуудые абаха, материал суглуулха.

2. Шухала ажалай уе – 10 удэр. Суглуулһан материалаа презентаци болгохо, гэртэхин туһална, шулэг, оньһон угэнуудые, уреэлнуудые, дуунуудые сээжэлдэхэ, зурагуудые зураха, пластилинаар проект бэлдэхэ.

3 уе. Тугэсхэлэй уе – 1 удэр.  Презентацинуудаа, хэһэн ажалаа харуулха. Рефлекси.

Бидэнэр 5 группа боложо хубаарһан байгаабди, Тусэб табяабди,  хэн ямар ажал хэхэб, юу шудалхаб, ямар материал суглуулхаб гэжэ хэлсээ һэмди.

1 группа  Саяна ба Аюр  хоер  морин тухай,

2 группа  Карина ба Тимур  хоер ухэр тухай,

3 группа  Тамир ба Ева  хоер хонин тухай,

4 группа  Будаев Арсалан ямаан тухай,

5 группа  Урбаев Ким ба Папаев Баярто  Тэмээн тухай материалнуудые суглуулха

Тусэб

  1. Мал тухай юрэнхы мэдээсэ

- малай нэрэнууд наһаараа

-тулынь нэрэ наһаараа

-малай зуһэнь

-малай уургэ, ямар олзо асарнаб,

  1. Шулэг
  2. Дуун
  3. Оньһон угэ
  4. Таабари
  5. Уреэл
  6. Зурагууд
  7. Поделкэнууд

Презентацинуудые харуулга.

Хүлэг минии морин.

Ута һайхан дэлһэтэй,

Улһар хиидхүүр һамбайтай,

Сэлмэг харахан нюдэтэй,

Сэсэг хурса шэхэтэй,

Шэн булад туруутай,

Һүн сагаан төөнэтэй

Хүлэр талын унаган –

Хүлэг минии морин.

Жабартай хонгор хюрууда

Жаран үдэр һойгдожо,

Нажарай һайхан сагта

Наян хоногто урилдажа,

Хадын бургэд шубуундал

Халяа хүнгэн болоолши.

Хүлэр талын унаган –

Хүлэг минии морин.

Тэмээн

Жолоодожо унахадам,

Жороолжо урагшаа дабшадаг.

Тээбэри зөөдэг ажалтай

Тэнхээтэй томо амитан юм.

Уурлаа һаа, толгой рууш

Уухилан ехээр нелбодог.

Уринаар нюргыень эльбэхэдэм,

Унахалааршни газарһаа бододог.

Олон хоног губи соо

Огто уһагүйгөөр ябадаг юм

Тугал

Бүлеэхэн һүмбэйгөө

Хүлеэхэнь хэсүү –

Улаан тугалнай

Удаан лэ тэсээ.

Үдэрэй забһар –

Үүгэлэн мөөрөө.

Домбын амһар

Долеогоо өөрөө

Сэсэгтэ нугын

Шэмэ суглуулһан,

Хээрэ шугын

Хэшэг асарһан.

Ерэхэл даа эжынь

Ехэл һүтэйхэн.

Сулсагар дэлэнгынь

Сумаа шэнгихэн

Хурьган

Шандаган сагаан зүһэтэй,

Миндаһан зөөлэхэн нооһотой,

Шумбэгэр жэжэхэн толгойтой,

Шүрэ шэнги нюдэтэй,

Забтай байбал наададаг.

Залхуугаа хүрэбэл унтадаг,

Тэбэрюулжэ ябаха дуратай,

Тиигээд баһа  эрхэлхүү,

Хун сагаан хурьгаяа

Тон һайнаар тэнжээхые

Хун бүхэн хүсэжэ,

Түмэн мянгаар үдхэнэ даа!

Ямаан

Үргэн дорохи һахалаараа

Үрэхэм гэһэншүү һэжэржэ,

Хойто хоер хүл дээрээ

Соройжо бодоод бабанадаг.

Хорёо  дээгуур дамжадаг,

Хошон зугаада ородог

Хонин һүрэгэй толгойдо

Ходол ябадаг ямаан даа.

Таабаринууд

Дундытан дүүрбүүлээрээ,

Дүүеэ хүбүүн гансаараа,

Аша абга хоёр хоюулаа.    (тэмээн)

Сохихо угы аад,

Һухай улаан ташууртай,

Ууха үгы аад,

Найман улаан аягатай    (үнеэн)

Үбһэн һаглай,

Үүхэн бүмбэй,

Ябаган ярлай,

Ягшуур Дүүдэй      (хонин)

Ядагар хоёр эбэртэй,

Яһала дорюун зантай,

Үргэн дороо һахалтай,

Түргэн жороо гүйдэлтэй.      (ямаан)

Харгы дээгүүр

Хара аяганууд мухариба.

Тэнгэриин басагад

Түмэр мори жажалба    (морин)

Табан хушуу малтнай

Тала дүүрэн үдүүжэ,

Алдар ехэ нэрэтнай

Арадай одон болуужа!

Үдхэжэ байһан һүрэг малтнай

Үрижэн дэлгэрэн  арьбажаг лэ.

Үбэл зундаа һү тарагтнай

Үдэр бүри элбэг салгидаг лэ

Хүйтэн үбэлэй хаһые

Хүшэлэн дабажа,

Унаган, дааган һүрэгнай

Унаагай хүлэгүүд болог лэ.

Эмниг жороо моринтной

Эсэхые бүүхэн мэдүүжэн,

Дабаанай үндэрһөө зүрхэсэнгүй

Дабахал шадалаа мэдүүжэн.

Хүлэг, хүлэг моринойнгоо

Хүлһыень сэлмээжэ эльбэгты,

Ардаг, ардаг мориёо

Адуундань табижа амаруулагты.

Хүлэг морин эрдэнеэр

Үдэр бүри урилдажа,

Үндэр солотой бологты,

Жэл бүри урилдажа,

Зон арадтаа алдаршагты.

Хүригшэ үнеэнэй һүөөр

Хүн зоноо хүндэлжэ

Улаагша  үнеэнэй һүөөр

Улад зоноо хүндэлжэ һуугты

Тараг сагаантнай

Тагаараа дүүрэхэ болтогой,

Тобир тарган малнуудтнай

Талаараа дүүрэхэ болтогой!

Хотогор баян таладаа

Хонин һүрэгөө үдхэжэ,

Найдамтайгаар дабшажа,

Нютаг нугаяа нэрлүүлэгты

Хормой шуунхай

Хорёо соогоо хүдэлэгты,

Хонин бүхэнһөө

Хошоод хурьга тэнжээгты

Хадын шэнээн

нооһон сооһоо бултайгаад,

Хани нүхэдтөө

Хабаяа һайрхан золгогты.

Зуунһаа зууе алдангүй,

Зунайшье, үбэлэйшье сагта

Хонин һүрэгөө үдхэжэ,

Хотогор нютагаа суурхуулыт!

Зэлэ татаһан хонид

Зэргэ маараа зэдэлгээ

Үбэлшье, зуншье илгаагүй

Үдэр, һүнишье хамаагүй

Эрмэлзэнги дабшагша

Зуутан нүхэдтөө соло

Дуулан, дуулан үгэе,

Зудгуй үбэлжэхыень

Үреэн байжа хүсэе!

уреэлнууд

Оньһон үгэнүүд

Һайн морин һанаһан газарта хүргэхэ,

Һайн нүхэр хэһэн ажалда туһалха

Хүлэг морин хүнэй нүхэр,

Хүдэр номон зоригой нүхэр

Һайн хүн нэгэ үгэтэй,

Һайн морин нэгэ ябадалтай

Хүлэг туруугаараа илгардаг,

Хүн эрдэмээрээ шалгардаг

Ажал хэжэ хүн болодог

Арые дабажа хүлэг болодог

Хүн болохо багаһаа

Хүлэг болохо унаганһаа

Үнеэтэ айл үлдэхэгүй,

Булагта газар гандахагүй

Үрмэ тоһон үнеэнһээ,

Үнгэ шарай сэдьхэлһээ

Һүүтэ үнеэн бүлын нэгэн

Һүбэтэ зүүн зэмсэгэй нэгэн


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Конспект НОД по бурятскому языку "Табан хушуун мал.Гэрэй амитад"

Табан хушуун мал – пять вершинных животных были основными в кочевой культуре бурят. В круг этой почетной «пятерки» входят верблюд, лошадь, бык, овца и коза....

Табан хушуун мал

конспект занятия для старшей группы...

Табан хушуун малай нэгэн-Yнеэн.

Унеэн- гэрэй амитан...

«Табан хушуун мал» Конспект О.Д. по бурятскому языку

Цель: обобщать и закреплять знания детей по темам: «5 хушуу мал», 5 хурган, «Цвета», счет до 10....

Конспект занятий по бурятскому языку "Табан хушуун мал"

Конспект занятий по бурятскому языку "Табан хушуун мал"...

Презентация "Табан хушуун мал"

Презентация "Табан хушуун мал"...

Табан хушуун мал «Yнеэн»

Yнеэн-гэрэй амитан...