Тыва дылда шиижиткен «Уш чуул эртемниг оол» деп коргузугнун технологтуг картазы (ортумак бөлүктүӊ уругларынга)
методическая разработка (средняя группа)
Кызыл хоорайнын муниципалдыг бюджеттен хандырылгалыг школа назыны четпээн холушкак хевирнин 17 дугаарлыг «Салгал» аттыг уруглар сады
Тыва дылда шиижиткен «Уш чуул эртемниг оол» деп
коргузугнун технологтуг картазы
(ортумак бөлүктүӊ уругларынга)
Белеткээн кижизидикчи башкы
Хертек Сайдаш Сергеевна.
Кол сорулгазы:
Ооренген тоолду катаптаары, ооренип алган тоолду шиижиткен хевирге коргузери.
Тыва чаагай чанчылдарга болгаш езулалдарга кижизидери.
Өөредиглиг сорулгазы:
- тыва дыл кичээлинге база өөренип турар чүүлүнге сонуургалын бедидер;
- тыва сөстерни тода адаарын чедип алыр;
- тоолду дараалаштыр кылырынга хайгааралдыг болурун өөредир.
- уругларны танцы-самга ооредир.
Сайзырадыр сорулгазы:
- уругларныӊ чугаазын, дыл-домаан сайзырадыр;
- сөс курлавырын байыдар; тыва тоолдарга сонуургалын оттурар;
- уругларныӊ тыва улустуӊ тоолдарынга даянып алгаш сос курлавырын сайзырадыры.
Кижизидикчи сорулгазы:
- кичээнгейлиг болурун чедип алыр;
- тыва улустуӊ шаандан тура сагып келген езу-чанчылдарын үнелээрин кижизидер;
- кээргээчел, дузааргак, хүндүлээчел чорукка уругларны кижизидер.
Шиижиткен коргузугнун эттирген методиктиг аргалары: тоолдун кол утказы-биле таныштырырары; мултьфильм хевирин коруп таныштырган; практиктиг ажыл; тоолдун маадырлары биле таныштырылга ажылын кылган, оолдун чуруун чуруп кылган.
Херек чүүлдер: сценаны тыва тоолдун хевиринче кылыры, дерип кылган тыва ог, тыва аялгалар,
Баш бурунгаар ажыл:«Уш чуул эртемниг оол»деп тоол биле номчуп берип,чуруктары биле таныштырган;тоолга хамаарышкан идик-хепти белеткеп кылган,залдын дерилгезин белеткээн.
Словарьлыг ажыл: уругларнын тыва-дылга сос курлавырын делгемчиткен.
Кичээлдин кезектери | Кичээлдин чорудуу | ||
Башкынын ажыл-чорудулгазы | Уругларнын ажыл-чорудулгазы | ||
1.Организастыг кезээ | Башкы: Хунчугежим, хоглугбейим Хулумзуруп коступ кээрге, Чараш бойдус оттуп келир, Чаштар хоглеп амыраалынар» Башкы: Эр хейлер! Ам тоол оранынче аян-чоруувусту эгелээлинер! |
Шулуктун аайы-биле шимчээшкиннер кылыр. | |
2.Кол кезээ | 1-ги кезээ: 1-ги тоолчу (Шуру): Шыяан ам, бурунгунун мурнунда, буга-деге мыйызы буступ дужуп турар шагда, кырган адалыг, ужен шаа чылгылыг, инектиг, ошку-хойлуг оол чурттап чораан чувен иргин. Оолдун адазы кырааш, бурганнай берген чувен иргин. Бир-ле хун оол боданып ора чугаалап-тыр: Оол (Даржай): Эр чангыс оол мен, мындыг хой малды канчаар, оон орнунга уш чуул эртемге ооренип алыйн. 2-ги кезээ: Шыдыраачы (Сугдер): Амыр-ла, амыр! Кайыын ундун оглум, кайы чедерин ол, кандыг херектиг чор сен? Оол ( Даржай): Чиге мурнуу чуктен ундум, эр чангыс оол мен. Мени шыдыраалап ооредип каап корунерем, орнунга хой-ошкулеримни бээр мен. 2-ги тоолчу(Мадина): Оолду шыдыраачылар уш ай, уш хонук иштинде шыдыраага ойнап билир кылдыр ооредип каап-тыр эвеспе. Оол-даа шыдыраага ойнап ооренип алгаш, орнунга хой-ошкулерин арттырып кааш, арткан мал-маганын айдап алгаш, чиге-сонгу чукче чоруп-ла каан. 3-ку кезээ: Илбичи (Чингис): Амыр-ла, амыр! Кайыыын ундун оглум, кайы чедерин ол, кандыг херектиг чор сен? Оол ( Даржай): Чиге мурнуу чуктен ундум, эр чангыс оол мен. Мени илби-шидинерге ооредип каап корунерем, орнунга инектеримни бээр мен.
3-ку тоолчу (Нарана): Оол-даа илби-шидиге ооренип алгаш, орнунга инектерин бергеш, арткан малын суруп алгаш, база-ла чиге сонгу чукче чоруп-ла каан-дыр эвеспе. 4-ку кезээ: Санакчы (Маадыр): Амыр-ла, амыр!Кайыыын ундун, кайы чедерин ол, кандыг херектиг чор сен оглум? Оол( Даржай): Чиге мурнуу чуктен ундум, эр чангыс оол мен. Санга ооредип каап корунер, орнунга чылгыларымны бээр мен.
5-ки кезээ: 4-ку тоолчу (Чайнаара): Оол-даа чүзү боор, үжен чылгызын берипкеш, аалдар кезип чоруп турарга, чарлык унген – «Чиге мурнуу чүктү эжелей чуртаан Караты-Хаан деп кижи шыдыраа мөөрейин чарлаан, ол хаанны шүгген кижи – хаанның орнунга хаан болуп, ол төрении тудар» - деп, мындыг болган. Оол( Даржай): - Эр чаңгыс оол бодум, бир болза хаанны-ла шүггей мен, хаан орнунга хаан-на болгай мен, бир болза, хаан-на мени шүггей барып корейн.
4-ку тоолчу (Чайнаара): Хаан-даа шыдыраазын белеткеп, сала-ла берген, шыдыраа орту кирип чорда, оол-даа хаанны шүүр дей-ле берип-тир оо. Караты-Хаан (Каптагай): Шыдыраага бодал херек, шырбанчыга маанай херек, шай-суксундан кудуп корем кадай. 5-ки тоолчу ( Идегел): Кадын-даа шай-суксуннун кудуп, хундулеп турган чувен иргин. Уш чуул эртемниг оол канчангаш-ла коруп олурарга, Караты-Хааннын мурнунда угаан сергедир чаагай чемни салгаш, а оолдун мурнунда оо-хоралыг угаан суларадыр, карак шокараннадыр чемни салып каан бооп тур. Ол аразында ыт ээре бээрге хаан ону коруп олурар аразында оол ооренип алганы илби-шидизи-биле Хааннын чаагай чемин бодунче солуп каап-тыр эвеспе. Хаан болгаш оол-даа чемин чигеш, оюнун улаштыр ойнап-ла эгелээннер. Караты- Хаан (Каптагай): (баъжын тутутунгаш) Канчап баарым ол, баъжым дескинип, карактарым шокараннаан-даа ышкаш.
Тончу кезээ: 6-гы тоолчу ( Вера): Оол-даа каш кошкеш-ле, Караты-Хаанны удуп каапкан иргин. Ооренип алганы уш чуул эртеми-биле Караты-Хааны шыдыраага уткаш, Хааннын орнунга Хаан болуп, ак оргээнин эргелиг ээзи бооп, оюн оя, чигин чире чурттап,ол төрени боду тудуп чоруй барып-тыр оо. |
(мал-маган эдип турар хоглуг аялга-биле оол малын сургеш, залды бир долгандыр чоруур)
(Хой-ошку хевин кеткен уруглар танцылаар)
(Мал-маган эдип турар хоглуг аялга-биле оол малын сургеш, залды бир долгандыр чоруур).
( Инек хеви кеткен уруглар танцылаар)
(Мал-маган эдип турар хоглуг аялга-биле оол малын сургеш, залды бир долгандыр чоруур).
( Аьттар хеви кеткен оолдар танцылаар)
( Чиге мурнуу чүкче хапла-ла берген, Караты-Хаанга баргаш, күдүк базып, бараалгаар).
(баъжын туттунар)
(Хаан олура – ла барып дужер).
| |
3.Туннел кезээ | Башкы: Уруглар, чуу деп тоолду ойнап коргустуву? Бо тоолдан чуну ооредилгелиг чуну билип алдынар? Уруглар, коргузуге эки киришкенинер дээш четтирдим! |
Уруглар харыылаар.
| |
Скачать:
| Вложение | Размер |
|---|---|
 tehnologicheskaya_karta_ush_chuul_ertemnig_ool.docx | 30.15 КБ |
| tehnologicheskaya_karta_ush_chuul_ertemnig_ool.docx | 30.15 КБ |
| tehnologicheskaya_karta_ush_chuul_ertemnig_ool.docx | 30.15 КБ |
Предварительный просмотр:
Кызыл хоорайнын муниципалдыг бюджеттен хандырылгалыг школа назыны четпээн холушкак хевирнин 17 дугаарлыг «Салгал» аттыг уруглар сады
Тыва дылда шиижиткен «Уш чуул эртемниг оол» деп
коргузугнун технологтуг картазы
(ортумак бөлүктүӊ уругларынга)
Белеткээн кижизидикчи башкызы
Хертек Сайдаш Сергеевна.
Кызыл хоорай-2023ч.
Кол сорулгазы:
Ооренген тоолду катаптаары, ооренип алган тоолду шиижиткен хевирге коргузери.
Тыва чаагай чанчылдарга болгаш езулалдарга кижизидери.
Өөредиглиг сорулгазы:
- тыва дыл кичээлинге база өөренип турар чүүлүнге сонуургалын бедидер;
- тыва сөстерни тода адаарын чедип алыр;
- тоолду дараалаштыр кылырынга хайгааралдыг болурун өөредир.
- уругларны танцы-самга ооредир.
Сайзырадыр сорулгазы:
- уругларныӊ чугаазын, дыл-домаан сайзырадыр;
- сөс курлавырын байыдар; тыва тоолдарга сонуургалын оттурар;
- уругларныӊ тыва улустуӊ тоолдарынга даянып алгаш сос курлавырын сайзырадыры.
Кижизидикчи сорулгазы:
- кичээнгейлиг болурун чедип алыр;
- тыва улустуӊ шаандан тура сагып келген езу-чанчылдарын үнелээрин кижизидер;
- кээргээчел, дузааргак, хүндүлээчел чорукка уругларны кижизидер.
Шиижиткен коргузугнун эттирген методиктиг аргалары: тоолдун кол утказы-биле таныштырырары; мултьфильм хевирин коруп таныштырган; практиктиг ажыл; тоолдун маадырлары биле таныштырылга ажылын кылган, оолдун чуруун чуруп кылган.
Херек чүүлдер: сценаны тыва тоолдун хевиринче кылыры, дерип кылган тыва ог, тыва аялгалар,
Баш бурунгаар ажыл:«Уш чуул эртемниг оол»деп тоол биле номчуп берип,чуруктары биле таныштырган;тоолга хамаарышкан идик-хепти белеткеп кылган,залдын дерилгезин белеткээн.
Словарьлыг ажыл: уругларнын тыва-дылга сос курлавырын делгемчиткен.
Кичээлдин кезектери | Кичээлдин чорудуу | ||
Башкынын ажыл-чорудулгазы | Уругларнын ажыл-чорудулгазы | ||
1.Организастыг кезээ | Башкы: Хунчугежим, хоглугбейим Хулумзуруп коступ кээрге, Чараш бойдус оттуп келир, Чаштар хоглеп амыраалынар» Башкы: Эр хейлер! Ам тоол оранынче аян-чоруувусту эгелээлинер! | Шулуктун аайы-биле шимчээшкиннер кылыр. | |
2.Кол кезээ | 1-ги кезээ: 1-ги тоолчу (Шуру): Шыяан ам, бурунгунун мурнунда, буга-деге мыйызы буступ дужуп турар шагда, кырган адалыг, ужен шаа чылгылыг, инектиг, ошку-хойлуг оол чурттап чораан чувен иргин. Оолдун адазы кырааш, бурганнай берген чувен иргин. Бир-ле хун оол боданып ора чугаалап-тыр: Оол (Даржай): Эр чангыс оол мен, мындыг хой малды канчаар, оон орнунга уш чуул эртемге ооренип алыйн. 2-ги кезээ: Шыдыраачы (Сугдер): Амыр-ла, амыр! Кайыын ундун оглум, кайы чедерин ол, кандыг херектиг чор сен? Оол ( Даржай): Чиге мурнуу чуктен ундум, эр чангыс оол мен. Мени шыдыраалап ооредип каап корунерем, орнунга хой-ошкулеримни бээр мен. 2-ги тоолчу(Мадина): Оолду шыдыраачылар уш ай, уш хонук иштинде шыдыраага ойнап билир кылдыр ооредип каап-тыр эвеспе. Оол-даа шыдыраага ойнап ооренип алгаш, орнунга хой-ошкулерин арттырып кааш, арткан мал-маганын айдап алгаш, чиге-сонгу чукче чоруп-ла каан. 3-ку кезээ: Илбичи (Чингис): Амыр-ла, амыр! Кайыыын ундун оглум, кайы чедерин ол, кандыг херектиг чор сен? Оол ( Даржай): Чиге мурнуу чуктен ундум, эр чангыс оол мен. Мени илби-шидинерге ооредип каап корунерем, орнунга инектеримни бээр мен.
3-ку тоолчу (Нарана): Оол-даа илби-шидиге ооренип алгаш, орнунга инектерин бергеш, арткан малын суруп алгаш, база-ла чиге сонгу чукче чоруп-ла каан-дыр эвеспе. 4-ку кезээ: Санакчы (Маадыр): Амыр-ла, амыр!Кайыыын ундун, кайы чедерин ол, кандыг херектиг чор сен оглум? Оол( Даржай): Чиге мурнуу чуктен ундум, эр чангыс оол мен. Санга ооредип каап корунер, орнунга чылгыларымны бээр мен. 5-ки кезээ: 4-ку тоолчу (Чайнаара): Оол-даа чүзү боор, үжен чылгызын берипкеш, аалдар кезип чоруп турарга, чарлык унген – «Чиге мурнуу чүктү эжелей чуртаан Караты-Хаан деп кижи шыдыраа мөөрейин чарлаан, ол хаанны шүгген кижи – хаанның орнунга хаан болуп, ол төрении тудар» - деп, мындыг болган. Оол( Даржай): - Эр чаңгыс оол бодум, бир болза хаанны-ла шүггей мен, хаан орнунга хаан-на болгай мен, бир болза, хаан-на мени шүггей барып корейн. 4-ку тоолчу (Чайнаара): Хаан-даа шыдыраазын белеткеп, сала-ла берген, шыдыраа орту кирип чорда, оол-даа хаанны шүүр дей-ле берип-тир оо. Караты-Хаан (Каптагай): Шыдыраага бодал херек, шырбанчыга маанай херек, шай-суксундан кудуп корем кадай. 5-ки тоолчу ( Идегел): Кадын-даа шай-суксуннун кудуп, хундулеп турган чувен иргин. Уш чуул эртемниг оол канчангаш-ла коруп олурарга, Караты-Хааннын мурнунда угаан сергедир чаагай чемни салгаш, а оолдун мурнунда оо-хоралыг угаан суларадыр, карак шокараннадыр чемни салып каан бооп тур. Ол аразында ыт ээре бээрге хаан ону коруп олурар аразында оол ооренип алганы илби-шидизи-биле Хааннын чаагай чемин бодунче солуп каап-тыр эвеспе. Хаан болгаш оол-даа чемин чигеш, оюнун улаштыр ойнап-ла эгелээннер. Караты- Хаан (Каптагай): (баъжын тутутунгаш) Канчап баарым ол, баъжым дескинип, карактарым шокараннаан-даа ышкаш. Тончу кезээ: 6-гы тоолчу ( Вера): Оол-даа каш кошкеш-ле, Караты-Хаанны удуп каапкан иргин. Ооренип алганы уш чуул эртеми-биле Караты-Хааны шыдыраага уткаш, Хааннын орнунга Хаан болуп, ак оргээнин эргелиг ээзи бооп, оюн оя, чигин чире чурттап,ол төрени боду тудуп чоруй барып-тыр оо. | (мал-маган эдип турар хоглуг аялга-биле оол малын сургеш, залды бир долгандыр чоруур) (Хой-ошку хевин кеткен уруглар танцылаар)
(Мал-маган эдип турар хоглуг аялга-биле оол малын сургеш, залды бир долгандыр чоруур). ( Инек хеви кеткен уруглар танцылаар) (Мал-маган эдип турар хоглуг аялга-биле оол малын сургеш, залды бир долгандыр чоруур). ( Аьттар хеви кеткен оолдар танцылаар) ( Чиге мурнуу чүкче хапла-ла берген, Караты-Хаанга баргаш, күдүк базып, бараалгаар). (баъжын туттунар) (Хаан олура – ла барып дужер). | |
3.Туннел кезээ | Башкы: Уруглар, чуу деп тоолду ойнап коргустуву? Бо тоолдан чуну ооредилгелиг чуну билип алдынар? Уруглар, коргузуге эки киришкенинер дээш четтирдим! | Уруглар харыылаар. | |
Предварительный просмотр:
Кызыл хоорайнын муниципалдыг бюджеттен хандырылгалыг школа назыны четпээн холушкак хевирнин 17 дугаарлыг «Салгал» аттыг уруглар сады
Тыва дылда шиижиткен «Уш чуул эртемниг оол» деп
коргузугнун технологтуг картазы
(ортумак бөлүктүӊ уругларынга)
Белеткээн кижизидикчи башкызы
Хертек Сайдаш Сергеевна.
Кызыл хоорай-2023ч.
Кол сорулгазы:
Ооренген тоолду катаптаары, ооренип алган тоолду шиижиткен хевирге коргузери.
Тыва чаагай чанчылдарга болгаш езулалдарга кижизидери.
Өөредиглиг сорулгазы:
- тыва дыл кичээлинге база өөренип турар чүүлүнге сонуургалын бедидер;
- тыва сөстерни тода адаарын чедип алыр;
- тоолду дараалаштыр кылырынга хайгааралдыг болурун өөредир.
- уругларны танцы-самга ооредир.
Сайзырадыр сорулгазы:
- уругларныӊ чугаазын, дыл-домаан сайзырадыр;
- сөс курлавырын байыдар; тыва тоолдарга сонуургалын оттурар;
- уругларныӊ тыва улустуӊ тоолдарынга даянып алгаш сос курлавырын сайзырадыры.
Кижизидикчи сорулгазы:
- кичээнгейлиг болурун чедип алыр;
- тыва улустуӊ шаандан тура сагып келген езу-чанчылдарын үнелээрин кижизидер;
- кээргээчел, дузааргак, хүндүлээчел чорукка уругларны кижизидер.
Шиижиткен коргузугнун эттирген методиктиг аргалары: тоолдун кол утказы-биле таныштырырары; мултьфильм хевирин коруп таныштырган; практиктиг ажыл; тоолдун маадырлары биле таныштырылга ажылын кылган, оолдун чуруун чуруп кылган.
Херек чүүлдер: сценаны тыва тоолдун хевиринче кылыры, дерип кылган тыва ог, тыва аялгалар,
Баш бурунгаар ажыл:«Уш чуул эртемниг оол»деп тоол биле номчуп берип,чуруктары биле таныштырган;тоолга хамаарышкан идик-хепти белеткеп кылган,залдын дерилгезин белеткээн.
Словарьлыг ажыл: уругларнын тыва-дылга сос курлавырын делгемчиткен.
Кичээлдин кезектери | Кичээлдин чорудуу | ||
Башкынын ажыл-чорудулгазы | Уругларнын ажыл-чорудулгазы | ||
1.Организастыг кезээ | Башкы: Хунчугежим, хоглугбейим Хулумзуруп коступ кээрге, Чараш бойдус оттуп келир, Чаштар хоглеп амыраалынар» Башкы: Эр хейлер! Ам тоол оранынче аян-чоруувусту эгелээлинер! | Шулуктун аайы-биле шимчээшкиннер кылыр. | |
2.Кол кезээ | 1-ги кезээ: 1-ги тоолчу (Шуру): Шыяан ам, бурунгунун мурнунда, буга-деге мыйызы буступ дужуп турар шагда, кырган адалыг, ужен шаа чылгылыг, инектиг, ошку-хойлуг оол чурттап чораан чувен иргин. Оолдун адазы кырааш, бурганнай берген чувен иргин. Бир-ле хун оол боданып ора чугаалап-тыр: Оол (Даржай): Эр чангыс оол мен, мындыг хой малды канчаар, оон орнунга уш чуул эртемге ооренип алыйн. 2-ги кезээ: Шыдыраачы (Сугдер): Амыр-ла, амыр! Кайыын ундун оглум, кайы чедерин ол, кандыг херектиг чор сен? Оол ( Даржай): Чиге мурнуу чуктен ундум, эр чангыс оол мен. Мени шыдыраалап ооредип каап корунерем, орнунга хой-ошкулеримни бээр мен. 2-ги тоолчу(Мадина): Оолду шыдыраачылар уш ай, уш хонук иштинде шыдыраага ойнап билир кылдыр ооредип каап-тыр эвеспе. Оол-даа шыдыраага ойнап ооренип алгаш, орнунга хой-ошкулерин арттырып кааш, арткан мал-маганын айдап алгаш, чиге-сонгу чукче чоруп-ла каан. 3-ку кезээ: Илбичи (Чингис): Амыр-ла, амыр! Кайыыын ундун оглум, кайы чедерин ол, кандыг херектиг чор сен? Оол ( Даржай): Чиге мурнуу чуктен ундум, эр чангыс оол мен. Мени илби-шидинерге ооредип каап корунерем, орнунга инектеримни бээр мен.
3-ку тоолчу (Нарана): Оол-даа илби-шидиге ооренип алгаш, орнунга инектерин бергеш, арткан малын суруп алгаш, база-ла чиге сонгу чукче чоруп-ла каан-дыр эвеспе. 4-ку кезээ: Санакчы (Маадыр): Амыр-ла, амыр!Кайыыын ундун, кайы чедерин ол, кандыг херектиг чор сен оглум? Оол( Даржай): Чиге мурнуу чуктен ундум, эр чангыс оол мен. Санга ооредип каап корунер, орнунга чылгыларымны бээр мен. 5-ки кезээ: 4-ку тоолчу (Чайнаара): Оол-даа чүзү боор, үжен чылгызын берипкеш, аалдар кезип чоруп турарга, чарлык унген – «Чиге мурнуу чүктү эжелей чуртаан Караты-Хаан деп кижи шыдыраа мөөрейин чарлаан, ол хаанны шүгген кижи – хаанның орнунга хаан болуп, ол төрении тудар» - деп, мындыг болган. Оол( Даржай): - Эр чаңгыс оол бодум, бир болза хаанны-ла шүггей мен, хаан орнунга хаан-на болгай мен, бир болза, хаан-на мени шүггей барып корейн. 4-ку тоолчу (Чайнаара): Хаан-даа шыдыраазын белеткеп, сала-ла берген, шыдыраа орту кирип чорда, оол-даа хаанны шүүр дей-ле берип-тир оо. Караты-Хаан (Каптагай): Шыдыраага бодал херек, шырбанчыга маанай херек, шай-суксундан кудуп корем кадай. 5-ки тоолчу ( Идегел): Кадын-даа шай-суксуннун кудуп, хундулеп турган чувен иргин. Уш чуул эртемниг оол канчангаш-ла коруп олурарга, Караты-Хааннын мурнунда угаан сергедир чаагай чемни салгаш, а оолдун мурнунда оо-хоралыг угаан суларадыр, карак шокараннадыр чемни салып каан бооп тур. Ол аразында ыт ээре бээрге хаан ону коруп олурар аразында оол ооренип алганы илби-шидизи-биле Хааннын чаагай чемин бодунче солуп каап-тыр эвеспе. Хаан болгаш оол-даа чемин чигеш, оюнун улаштыр ойнап-ла эгелээннер. Караты- Хаан (Каптагай): (баъжын тутутунгаш) Канчап баарым ол, баъжым дескинип, карактарым шокараннаан-даа ышкаш. Тончу кезээ: 6-гы тоолчу ( Вера): Оол-даа каш кошкеш-ле, Караты-Хаанны удуп каапкан иргин. Ооренип алганы уш чуул эртеми-биле Караты-Хааны шыдыраага уткаш, Хааннын орнунга Хаан болуп, ак оргээнин эргелиг ээзи бооп, оюн оя, чигин чире чурттап,ол төрени боду тудуп чоруй барып-тыр оо. | (мал-маган эдип турар хоглуг аялга-биле оол малын сургеш, залды бир долгандыр чоруур) (Хой-ошку хевин кеткен уруглар танцылаар)
(Мал-маган эдип турар хоглуг аялга-биле оол малын сургеш, залды бир долгандыр чоруур). ( Инек хеви кеткен уруглар танцылаар) (Мал-маган эдип турар хоглуг аялга-биле оол малын сургеш, залды бир долгандыр чоруур). ( Аьттар хеви кеткен оолдар танцылаар) ( Чиге мурнуу чүкче хапла-ла берген, Караты-Хаанга баргаш, күдүк базып, бараалгаар). (баъжын туттунар) (Хаан олура – ла барып дужер). | |
3.Туннел кезээ | Башкы: Уруглар, чуу деп тоолду ойнап коргустуву? Бо тоолдан чуну ооредилгелиг чуну билип алдынар? Уруглар, коргузуге эки киришкенинер дээш четтирдим! | Уруглар харыылаар. | |
Предварительный просмотр:
Кызыл хоорайнын муниципалдыг бюджеттен хандырылгалыг школа назыны четпээн холушкак хевирнин 17 дугаарлыг «Салгал» аттыг уруглар сады
Тыва дылда шиижиткен «Уш чуул эртемниг оол» деп
коргузугнун технологтуг картазы
(ортумак бөлүктүӊ уругларынга)
Белеткээн кижизидикчи башкызы
Хертек Сайдаш Сергеевна.
Кызыл хоорай-2023ч.
Кол сорулгазы:
Ооренген тоолду катаптаары, ооренип алган тоолду шиижиткен хевирге коргузери.
Тыва чаагай чанчылдарга болгаш езулалдарга кижизидери.
Өөредиглиг сорулгазы:
- тыва дыл кичээлинге база өөренип турар чүүлүнге сонуургалын бедидер;
- тыва сөстерни тода адаарын чедип алыр;
- тоолду дараалаштыр кылырынга хайгааралдыг болурун өөредир.
- уругларны танцы-самга ооредир.
Сайзырадыр сорулгазы:
- уругларныӊ чугаазын, дыл-домаан сайзырадыр;
- сөс курлавырын байыдар; тыва тоолдарга сонуургалын оттурар;
- уругларныӊ тыва улустуӊ тоолдарынга даянып алгаш сос курлавырын сайзырадыры.
Кижизидикчи сорулгазы:
- кичээнгейлиг болурун чедип алыр;
- тыва улустуӊ шаандан тура сагып келген езу-чанчылдарын үнелээрин кижизидер;
- кээргээчел, дузааргак, хүндүлээчел чорукка уругларны кижизидер.
Шиижиткен коргузугнун эттирген методиктиг аргалары: тоолдун кол утказы-биле таныштырырары; мултьфильм хевирин коруп таныштырган; практиктиг ажыл; тоолдун маадырлары биле таныштырылга ажылын кылган, оолдун чуруун чуруп кылган.
Херек чүүлдер: сценаны тыва тоолдун хевиринче кылыры, дерип кылган тыва ог, тыва аялгалар,
Баш бурунгаар ажыл:«Уш чуул эртемниг оол»деп тоол биле номчуп берип,чуруктары биле таныштырган;тоолга хамаарышкан идик-хепти белеткеп кылган,залдын дерилгезин белеткээн.
Словарьлыг ажыл: уругларнын тыва-дылга сос курлавырын делгемчиткен.
Кичээлдин кезектери | Кичээлдин чорудуу | ||
Башкынын ажыл-чорудулгазы | Уругларнын ажыл-чорудулгазы | ||
1.Организастыг кезээ | Башкы: Хунчугежим, хоглугбейим Хулумзуруп коступ кээрге, Чараш бойдус оттуп келир, Чаштар хоглеп амыраалынар» Башкы: Эр хейлер! Ам тоол оранынче аян-чоруувусту эгелээлинер! | Шулуктун аайы-биле шимчээшкиннер кылыр. | |
2.Кол кезээ | 1-ги кезээ: 1-ги тоолчу (Шуру): Шыяан ам, бурунгунун мурнунда, буга-деге мыйызы буступ дужуп турар шагда, кырган адалыг, ужен шаа чылгылыг, инектиг, ошку-хойлуг оол чурттап чораан чувен иргин. Оолдун адазы кырааш, бурганнай берген чувен иргин. Бир-ле хун оол боданып ора чугаалап-тыр: Оол (Даржай): Эр чангыс оол мен, мындыг хой малды канчаар, оон орнунга уш чуул эртемге ооренип алыйн. 2-ги кезээ: Шыдыраачы (Сугдер): Амыр-ла, амыр! Кайыын ундун оглум, кайы чедерин ол, кандыг херектиг чор сен? Оол ( Даржай): Чиге мурнуу чуктен ундум, эр чангыс оол мен. Мени шыдыраалап ооредип каап корунерем, орнунга хой-ошкулеримни бээр мен. 2-ги тоолчу(Мадина): Оолду шыдыраачылар уш ай, уш хонук иштинде шыдыраага ойнап билир кылдыр ооредип каап-тыр эвеспе. Оол-даа шыдыраага ойнап ооренип алгаш, орнунга хой-ошкулерин арттырып кааш, арткан мал-маганын айдап алгаш, чиге-сонгу чукче чоруп-ла каан. 3-ку кезээ: Илбичи (Чингис): Амыр-ла, амыр! Кайыыын ундун оглум, кайы чедерин ол, кандыг херектиг чор сен? Оол ( Даржай): Чиге мурнуу чуктен ундум, эр чангыс оол мен. Мени илби-шидинерге ооредип каап корунерем, орнунга инектеримни бээр мен.
3-ку тоолчу (Нарана): Оол-даа илби-шидиге ооренип алгаш, орнунга инектерин бергеш, арткан малын суруп алгаш, база-ла чиге сонгу чукче чоруп-ла каан-дыр эвеспе. 4-ку кезээ: Санакчы (Маадыр): Амыр-ла, амыр!Кайыыын ундун, кайы чедерин ол, кандыг херектиг чор сен оглум? Оол( Даржай): Чиге мурнуу чуктен ундум, эр чангыс оол мен. Санга ооредип каап корунер, орнунга чылгыларымны бээр мен. 5-ки кезээ: 4-ку тоолчу (Чайнаара): Оол-даа чүзү боор, үжен чылгызын берипкеш, аалдар кезип чоруп турарга, чарлык унген – «Чиге мурнуу чүктү эжелей чуртаан Караты-Хаан деп кижи шыдыраа мөөрейин чарлаан, ол хаанны шүгген кижи – хаанның орнунга хаан болуп, ол төрении тудар» - деп, мындыг болган. Оол( Даржай): - Эр чаңгыс оол бодум, бир болза хаанны-ла шүггей мен, хаан орнунга хаан-на болгай мен, бир болза, хаан-на мени шүггей барып корейн. 4-ку тоолчу (Чайнаара): Хаан-даа шыдыраазын белеткеп, сала-ла берген, шыдыраа орту кирип чорда, оол-даа хаанны шүүр дей-ле берип-тир оо. Караты-Хаан (Каптагай): Шыдыраага бодал херек, шырбанчыга маанай херек, шай-суксундан кудуп корем кадай. 5-ки тоолчу ( Идегел): Кадын-даа шай-суксуннун кудуп, хундулеп турган чувен иргин. Уш чуул эртемниг оол канчангаш-ла коруп олурарга, Караты-Хааннын мурнунда угаан сергедир чаагай чемни салгаш, а оолдун мурнунда оо-хоралыг угаан суларадыр, карак шокараннадыр чемни салып каан бооп тур. Ол аразында ыт ээре бээрге хаан ону коруп олурар аразында оол ооренип алганы илби-шидизи-биле Хааннын чаагай чемин бодунче солуп каап-тыр эвеспе. Хаан болгаш оол-даа чемин чигеш, оюнун улаштыр ойнап-ла эгелээннер. Караты- Хаан (Каптагай): (баъжын тутутунгаш) Канчап баарым ол, баъжым дескинип, карактарым шокараннаан-даа ышкаш. Тончу кезээ: 6-гы тоолчу ( Вера): Оол-даа каш кошкеш-ле, Караты-Хаанны удуп каапкан иргин. Ооренип алганы уш чуул эртеми-биле Караты-Хааны шыдыраага уткаш, Хааннын орнунга Хаан болуп, ак оргээнин эргелиг ээзи бооп, оюн оя, чигин чире чурттап,ол төрени боду тудуп чоруй барып-тыр оо. | (мал-маган эдип турар хоглуг аялга-биле оол малын сургеш, залды бир долгандыр чоруур) (Хой-ошку хевин кеткен уруглар танцылаар)
(Мал-маган эдип турар хоглуг аялга-биле оол малын сургеш, залды бир долгандыр чоруур). ( Инек хеви кеткен уруглар танцылаар) (Мал-маган эдип турар хоглуг аялга-биле оол малын сургеш, залды бир долгандыр чоруур). ( Аьттар хеви кеткен оолдар танцылаар) ( Чиге мурнуу чүкче хапла-ла берген, Караты-Хаанга баргаш, күдүк базып, бараалгаар). (баъжын туттунар) (Хаан олура – ла барып дужер). | |
3.Туннел кезээ | Башкы: Уруглар, чуу деп тоолду ойнап коргустуву? Бо тоолдан чуну ооредилгелиг чуну билип алдынар? Уруглар, коргузуге эки киришкенинер дээш четтирдим! | Уруглар харыылаар. | |
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
Авторская интерактивная игра для детей средней группы "Уш чуул эртемниг оол"
Авторская интерактивная игра "Уш чуул эртемниг оол". Это игра на основе тувинской народной сказки "Уш чуул эртемниг оол" на тувинском языке для детей среднейгруппы в ДОУ....
Конспект НОД открытого занятия "Уш чуул эртемниг оол" в сташей группе
Конспект открытого занятия "Уш чуул эртемниг оол! в сташей группе...
"Уш чуул эртемниг оол" деп улуг болукке музыка кичээли
laquo;Уш чуул эртемниг оол» деп улуг болукке музыка кичээли.Сорулгалары: Соктаар болгаш хылдыг тыва хогжум херекселдери-биле таныштырар. Оларнын уннерин дыннадыр.Тыва хогжум херекселдеринин унн...
Ажык корулде: "Уш чуул эртемниг оол" деп тоолче аалдаашкын "
Тыва улустун тоолу " Уш чуул эртемниг оол" деп тоолга даянып алгаш, улуг болукке сан кичээлинге ажык корулде....
Музыкага ажык кичээл «Уш чуул эртемниг оол» (улуг болукке)
Сорулгалары: Соктаар болгаш хылдыг тыва хогжум херекселдери-биле таныштырар. Оларнын уннерин дыннадыр. Тыва хогжум херекселдеринин уннерин ылгап билиринге ооредир.Уругларга Ч.Кара-Кускенин«Эзир-...
Чугаа сайзырадылгазынга школага белеткел болуунун уругларынга кичээлдин технологтуг картазы «Тыва Республика (Сулде демдээ, тугу)»
Уругларны Тыва дугайында билиин тодаратпышаан, Тыванын сулдезинин, тугунун, ыдык ырынын утказы-биле таныштырар....