Нәүрүз Бәйрәме
методическая разработка на тему

Жиhазлау. Матур итеп бизәлгэн сәхнә.Музыка янгырый, әкренәя. Сәхнәгә алып баручы чыга.

Алып баручы. Хөрмәтле ата-аналар, кадерле кунаклар, балалар! Без буген бирегә язны - Нәүрузбикәне каршы алу бәйрәменә жыелдык. Бәйрәмдә халкыбызнын дәртле жырларын, борынгы такмакларын ишетерсез, жырлы-биюле уеннарын күрерсез, узегез дэ дәртләнеп биерсез.
Бэйрэм тамашасына рэхим итегез!
Музыка.
Нәүрүз... Бу исем безгэ ят та, таныш та. Нәүрүз - борынгы әби-бабаларыбыз үткәргән язны каршылау бәйрәме ул.
Бу көнне яшьләр шәкертләр, балалар, өйдән өйгэ кереп, бәет, шигырь әйткәннәр, йорт хужасына исәнлек-саулык, иминлек-байлык, бәхет, унышлар теләп йөргәннәр.Бу шә-кертләрнең күңел ачу чарасы гына булып калмаган. Шулай йөреп, алар авылдашла-рының  күңелен күтәргәннәр, асылда салкын кышлар бетеп килүгә  бергәләшеп шат-ланганнар, язны каршылаганнар.
Хөрмәтле әти-әнилэр, балалар. Сезне халкыбызның иң изге йолаларыннан берсе – Яз-гы яна ел - Нәүрүз бәйрәме белэн котлыйбыз. Саулык-сәламәтлек, бәхет, уңышлар телибез. Барлык өметләрегез дә чынга ашсын! Язгы Яңа ел котлы булсын! Нәуруз мөбарәкбад!

Алып баручы. Борын уткэн заманнан,
Болгар белэн Казаннан,
Жаек белэн Иделдэн
Бу бэйрэм безгэ килгэн.
Нэуруз мобарэкбад!
"Эссэламегалэйкем " жыры (Р.Ахиярова музыкасы, Р. Корбанов шигыре).


1 нче бала. Эй, малайлар, кызлар!
Әйдәгез, Нэүруүзбикә килгәнче, өйдән өйгә йөреп, нэүрүз әйтик, сый-хөрмәт жыйыйк.
2 нче бала. Башланган Яна ел мул hэм тыныч булсын!
3 нче бала. Йорт хужаларына, барлык кешеләргә исәнлек-саулык, иминлек-байлык телик! (Чыгып китәлэр.)

Музыка.

1 нче бала. Ач ишеген, керәбез,
Нэүрүз әйтеп киләбез,
Хәер-дога кылабыз,
Аш-сый котеп торабыз,
Нэүрүз мобарәкбад!

2 нче бала. Аягым жинел булсын,
Яна ел котлы булсын,
Ашлыгыгыз мул булсын,
Башагы биш карыш булсын,
Нэүрүз мобарәкбад!

Түтәй, Керегез, кер, балакайларым, без сезне куптән көтәбез инде (Сөлге белэн кумәч бирә). Нэүрүз котлы булсын!

3нче бала Мал-туарыгыз артсын,
Колыннарыгыз чапсын.
Игеннәрегез уңсын -
Нэүрүз котлы булсын!

2 нче тутәй. Мәгез-мәгез, балалар!
Нэүрүз котлы булсын.
(Кукәйлэр тарата.)

6 нчы бала. Нэүрүз әйттек без сезгә,
Хакын бирегез безгә.
Яшегез житсен йөзгә,
Малыгыз артсын көзгә,
Нэүрүз мобарәкбад!

Чыгып китәләр. Балалар музыка астында сәхнәгә килеп керәләр.

1нче алып баручы. Балалар, курсәтегез әле, күпме жыйдыгыз.
2 нче алып баручы. У-у, күп булган, булдыргансыз.

1нче алып баручы. әйдәгез әле, барыбыз да аны шушы табакка салыйк. (Берәм-берәм китереп салалар, уртага куялар.)
2нче алып баручы. Алъяпкычын чигүле,
Узең чиккән түгелме?
Жырлап-биеп, уйнап-көлеп
Кутәриек күңелне.
1нче алып баручы. әйдәгез берәр уен уйныйк.
2 нче алып баручы. Нинди уен уйныйк икэн?
Балалар ( бергэ). "куш кулым" уенын уйныйк.

1 нче малай. Ачуланма безләргә,
әйтик чынын сезләргә.
Без килдек кыз күзләргә,
Котлы булсын яз.

Бергэ. Без-без безелдек,
Без бер рәткэ тезелдек,
Биибез дә уйныйбыз,
Бер дә оялып тормыйбыз.

Жырлы-биюле уен "Челтәр элдем читәнгә".

Малайлар. Челтәр элдем читәнгә,
Жилфер-жилфер итәргә;
Без килмәдек буш китәргә,
Килдек алып китәргә.

Кызлар. Алын алырсыз микән,
Гөлен алырсыз микән?
Урталарга чыгып сайлап,
Кемне алырсыз микән?
Малайлар. Алларын да алырбыз,
Гөлләрен дэ алырбыз,
Кунелебезгә кем ошаса,
Шуны сайлап алырбыз.
Бергә. Кунелебезгә кем ошаса,
Шуны сайлап алырбыз.
Алып баручы. Балалар, Нәүруз килсә генә яз була бит.әйдәгез, яз гузәле Нәүрузбикә-не чакырабыз.
Балалар. Кил, Нәүруз, кил тизрәк!

Шау-гор килеп, Нэуруз, чэчэклэр керэ. Нэуруз яшел киемнэн.

Нәүрузбикә. Әссәламегаләйкем, кадерле дусларым!
Агымсулар кичтем мин,
Сезгэ килеп життем мин,
Нәүруз эйтеп утим мин,
Нәүрүз мобарәк булсын!
Бергә. Хуш киләсең! Түрдән үз, Нәүрүз!
Нәүрүзбикэ. Гайбәт бетсен телегездә,
Орыш бетсен илегездә,
Ачу китсен йөзегездән -
Шулай икән, киләм сезгә!
Бергә. Амин!
Нәүрузбикү. Бурычларны кичерегез,
Дошманнарга кул сузыгыз,
Шунын белэн мәрхәмәткә,
Йөрәгемә юл сызыгыз!
Шулай икән, киләм сезгә!
Бергә. Нәүрүз килде, яз килде!
Нәүрүз, мобарәкбад!

Нәүрузбикәгә сөлге белән ипи-тоз тапшырыла.

Нәүрузбикә. Мине сагынып көтеп алганыгыз өчен рәхмәт сезгә!

1 нче бала. Эйдэ, кояш, сип нурынны,
Кызганма бер дэ,
Зур бэйрэм, кунелле бэйрэм
Нэуруз буген бездэ.

2 нче бала. тизрәк кил безгэ, жылы яз,
Тизрәк-тизрәк кил!
Куяннар туңып беткәндер,
Иссен җылы җил.

3нче    бала.   Тизрәк кил безгә җылы яз,
Тизрәк-тизрәк кил!
Чыпчыкларга жырлар өйрәт,
Уйна, сайра, көл.

5 нче бала. Урманда бит пешермиләр
Тугәрәк калач.
Песнәкләрнең туннары юк,
Тамаклары ач.

6 нче бала. Чәчәкләр белән күмелсен
Без яшәгән ил.
Тизрәк кил безгә, жылы яз,
Тизрәк-тизрәк кил!


"Яз житэ" жыры (Ж.Фэйзи музыкасы, Ф.Кэрим шигыре ) башкарыла.

Кыш бабай килеп керэ.
Кыш бабай. Бу нинди тавыш монда, кем эле минем билэмэлэремэ баш булмакчы?
Алып баручы. Кыш бабай, юкка ачуланасын. Синен коннэрен утеп бара бит инде. Билэмэлэренне язга - Нэурузбикэгэ тапшырырга вакыт житте. Кара эле тэрэзэгэ, горлэп-шаулап яз килэ.
Кыш бабай. Туктагыз эле, туктагыз, узе белэн сойлэшэм. (Нэурузбикэ каршысына басып.)
Мина эйтми килгэнсен,
Кышны жинэм, дигэнсен,
Ха-ха-ха, ха!
Бер орермен - жил исэр,
Шыткан чэчэкне кисэр.
Ике орсэм - кар ятар,
Елга, кулгэ боз катар.
Кит, Нэуруз, кит!
Нэурузбикэ. Шып, дисэм - жилен тынар,
Елмайсам - карын елар.
Узен кит, Кыш!
Кыш бабай. Кар, яу, яу -
Нэуруздэн яса зур тау!

Нэурузбикэ. Кояш, чык, чык!
Тэти кашык базарда,
Ботка пешэр казанда,
Батыр карны елак ит,
Жылын белэн кунак ит!

Елмаеп, Кояш килеп керэ. Кыш бабай, куркып, артка чигенэ.

Кыш бабай. Коела бара тешлэрем,
Ямьсез керэ тошлэрем,
Кара куна жиремэ -
Уна бара тослэрем.
Ай, еладым, еладым -
Эле яшэп туймадым.
- Юк, юк, мин китмим. Тартышмыйча гына язга - Нэурузбикэгэ билэмэлэремне биру юк.
Нэурузбика. Синен ботен шартларына да кунэм мин.
Кыш бабай. 1 нче шартым:
Менэ кашык, менэ кукэй,
Тот кулына, чибэркэй.
Син дэ йогер, мин дэ калмам.
Кем узар бу ярышта?

(Нэурузбикэ беренче булып килэ.)

Кыш бабай. Эйдэ, хэзер биюдэ ярышабыз.

Биилэр. Кыш бабай егыла. Балалар торгызмакчы булалар.

Балалар, Ура! Нэуруз жинде, кыш китте, яз килде! Нэуруз мобарэк булсын!
Кыш бабай. Уф, арыдым, сусадым,
Харап булдым, жинелдем, Эредем бит, эредем.

Егыла. Кесэсендэге шешэсеннэн су ага башлый.

Алып баручы. Балалар, эйдэгез, тизрэк ярдэм итик. Кыш бабайны торгызыйк, монда эреп бетэр бит ул.

Балалар Кыш бабайны торгызалар.

Кыш бабай. Бетте, барысы да бетте,
Актык сэгатем сукты.
Сау булыгыз, дусларым,
Хушыгыз, куз нурларым.
Шатланыгыз, колегез,
Уйнагыз.
Сау булыгыз!
Вальс уйнала. Кыш бабай hэм, ботерела-ботерелэ,
кар бортеклэре чыгып китэлэр.

Алып баручы. Салкын кышны яз жинде,
Моны барчагыз курде.
Кулны кулга тотынышып
Бэйрэм итик кон буе.

Жыр. "Яз килә»
Нэурузбикэ (балаларга кучтэнэчлэр олэшэ).
Игеннэрегез мул булсын,
Тормышыгыз ямьлэнсен,
Сэламэт булыгыз!
Балалар. Амин, шулай булсын!
Нэурузбикэ. Котлап сэлам бирдегез,
Мине котеп алдыгыз.
Тук булсын малларыгыз,
Мул булсын балларыгыз.
Инде мине тынлагыз -
Уйнагыз да колегез,
Биегез дэ жырлагыз.
2 нче укучы. Кызлар, кызлар, тынлагыз,
Нэуруз житте, уйнагыз.
Каз, кукэй, коймак, май
Эзерлэек без, давай.
3 нче укучы. Эйдэгез, эйдэгез,
Коймак пешерик!
Ботка пешерик!

"Коймаклар" уен - жыры уйнала.
Балалар, кулга-кул тотынышып, тугэрэк ясыйлар,
Нэурузбикэ уртада.

Буген Нэуруз бэйрэменэ
Без чакырдык кунаклар;
Кунакларнын килуенэ
Без пешердек коймаклар.
Коймакларга карасан,
Менэ шулай купергэн,
Менэ шулай жэелгэн,
Менэ шулай кысылган.
Коймагынны майлап ал,
Телэгэненне сайлап ал

4 нче укучы. Нэуруз, Нэуруз,
Нэуруз, хужалар,
Котлы, мобарэк булсын!
Тормыш тугэрэк булсын!
Уен-жыр горлэп торсын!

Уен-жыр, бию, такмаклар давам итэ. Ана ата-аналар, килгэн кунаклар да кушыла.

2 нче алып баручы.
Зэнгэр куктэ концерт бирэ
Тургайлар - жырчы кошлар.
Тургайлар жырына кушылып,
Ямьле яз килуе белэн
Котлыйбыз сезне, дуслар!
1нче алып баручы. Хормэтле дуслар! Бэйрэм тамашасы ахырына
якынлашты. Эллэ нинди авыр елларда да уз йозен югалтмыйча, энэ шу
лай шат кунелле, сау рухлы булып калган ул безнен халык. Монын
очен мен рэхмэт ана. Мэнге шулай зирэк акыллы булсын, имин яшэсен!
2 нче алып баручы.
Бугенгенен гузэл мизгеллэре
Кунеллэрдэ калсын уелып.
Тагын шулай, дуслар, бергэлэшеп,
Очрашырга язсын жыелып.
Бергэ. Хушлашмыйк без, дуслар,
Бары саубуллашыйк.