«Оолдун, кыстын онзагайы» деп 5-6 харлыг уруглар, оолдар аразынга моорейнин сценарийи
материал (старшая, подготовительная группа)

«Оолдун кыстын онзагайы» -деп 5-6 харлыг уруглар оолдар аразынга  моорейнин  сценарийи.

Башкарыкчы: Эки хуннун мендизи-биле, эргим чыглып келген корукчулер, аарыкчылар!                            

        Силерге, богун биске аалдап келгенинер дээш четтиргенивисти илеретпишаан, Бугу-ле чуулдерге чедиишкиннерни,аас-кежикти кузеп тур бис. Ынчангаш Өвүр кожуун чергелиг «Оолдун кыстын онзагайы»-деп 5-6 харлыг  садик назылыг уруглар оолдар аразында моорейивисти ажыттынган деп санадым. Амгы уеде ажы-толду мозу-будуштуг, уран-шевер, сагынгыр-тывынгыр, кылдыр ооредип уруглар садтарында  башкылары улуг улуг-хуузун киирип турар. Чаш ажы-толдун озулдези, ооредилге-кижизидилгези, келир уеде чугула. Ынчангаш киржикчилеривисти чаптанчыгбайларывысты мөөрейивиске эки киржири-биле чедиишкиннерден күзеп каалыңар.  

                             Шалын суунда чунуп каапкан чечектер-дег ,

                             Чараш силер, эргим силер чарашпайлар.  

                            «Оолдун кыстын онзагайы» морейинге

                            Чалаттырып келген силер чассыгбайлар.

Башкарыкчы: Мөөрейивисти эгелээр бертинде хундулуг шииткекчилер-биле таныштырыптайын:

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________  

Башкарыкчы: Мөөрейивистиң 1-ги чадазы «Кежээки  хеп»  корулдезин эгелээр  дир  бис.  

                         Айдын  дээрде  чивеннешкен

                         Сылдыстар  дег чайынналган

                          Кайгамчыктыг  хевин  кеткеш

                          Кежээвисте  моорлап  келди .

                          Кайызын-даа  кандыг  дээр  боор

                          Хуулгаазын  куштар  ышкаш

                          Хамык  чонну  кайгатканнар.

Башкарыкчы:                   Часкы  бойдус  чырып  чайнап

                                               Чараш  каазы  дойлуп  унду

                                                Сагыжымны  саймаарадып,

                                                Саарыглар  хемнер  даажы  

                                                 Чаржып  ырлап  ойнай  берди.

                                                  Кайгамчыктыг  бойдузувус      

                                                  Кезээ  шагда  бисти  оортур

                                                  Саймааранчыг  часкы  бойдус

                                                   Сеткил  чазап  омак  киирип

                                                  Сергедиптер  уе  болгай.

                                                   Аян  киирген  часкы  бойдус

                                                   Арыг  каазын  чуруй  берди

                                                  Ангыр  куштар ,дуруяалар.

                                                   Уяранчыг  ырларындан ,

                                                  Улуг  часты  бадыткап  тур.                              

Башкарыкчы: Уругларны дугаарлай аайы-биле үндүрер (Анкета аайы-биле номчуур)

1._________________________________________________________________2._________________________________________________________________3._________________________________________________________________4._________________________________________________________________5._________________________________________________________________6._________________________________________________________________7._________________________________________________________________8._________________________________________________________________9._________________________________________________________________

Б

ашкарыкчы: Мөөрейивистиң 2-ги чадазы Чаптанчыгбайларывыстын боттарынын таныштырылгазын эгелээр –дир бис.

                                        Тыва чууден эгелээнил!

                                         Дынгылдайдан хоомеден ,

                                        Чаштын эге алгызындан ,

                                        Чарын салган анчылардан ,

                                        Шуваганчы тоолундан,

                                        Шууруннун дамдызындан,

                                         Оттуг-шоваа карактарлыг,

                                         Оолдардан кенээтерден.

                           Каас чараш онгур чечек

                           Аян шыкты шыва аптар

                           Кайгамчыктыг чаштар уну

                           Амыдырал доюлдуруп дувуредир.

                            Чаштар дээрге келир уе

                            Чаштар дээрге салгалдар-дыр

                            Чаштар дээрге ынакшыл-дыр

                           Чаштар дээрге каасталга-дыр .

                           Чаштар чокта чурталга-даа

                           Чечектер-даа онгур болбас.

                            Келир уе салгалдарын

                            Кижизидип, кадагалаал

Башкарыкчы:    Уруглар оолдар хептенип турар аразында   Тыва республикавыста озуп орар оолдарны эр мозу-будушке болгаш шеригжиткен кижизидилгелиг кадет-школага ооренири-биле ажыдып, сургуулдарны немей чыып турарын билир бис. Ынчангаш чугле эки ооредилгелиг, быжыг сагылга-чурумнуг болур болза, кым-даа кадет-школа сургуулу апаар силер, оолдар. Кадеттерге тураскааткан ырны Александр Хирбээ кадет болуксаар оолдарга тураскаадып ырлаар-дыр. Созу......., аялгазы....... "............."                                                     

Башкарыкчы: Мөөрейивистиң 3-кү чадазы Ус  шеверин тывынгырын бараалгадыр «Шляпа» моорейин эгелээр –дир бис. Адыш часкаашкыннары –биле уткуп хулээп алыылынар чаптанчыгбайларывысты.

               Тывызыксыг кылган ажыл, чараш тоолзуг костур болгай. уруглар оолдарнын кеткен хуулгаазын шляпаларын магаданар. Кандыг-даа шляпаларны корунерем.

                                         Уран шевер холу-биле

                                         Угаангыр-даа сагынгыр-даа

                                         Кылбас тутпас чувези чок

                                         Кончуг шевер улус чуве.

Башкарыкчы:  Уруглар оолдарны ундурер .

Башкарыкчы:  Уруглар оолдар хептенип турар аразында ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Башкарыкчы:  Мөөрейивистиң 4-ку чадазы Уран–талантызын  көргүзер-дирлер.

                            Чаштарывыс  ырлай  бээрге

                            Сайлык  куш  дег  откут  уннуг

                            Танцылап  самнай  бээрге,

                            Таан  чараш   оолдар  кыстар.

Адыш   часкаашкыннары –биле  уткуп   алыылынар …

Башкарыкчы:  Уруглар оолдар хептенип турар аразында ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Башкарыкчы:  Мөөрейивистиң 5-ги чадазы спортчу хеп база содак- шудак корулдезин эгелээр дир бис.

                  Мочек-мочак шынганнарлыг  моге  оолдарны сонуурганар. Чаптанчыг  чараш дурт-сынныг чарашпайларны магаданар.

         Частып орар чечек ышкаш омак- хоглуг

         Оолдар кыстар моорейи чоруп туру

         Угаанныглар ,аваангылар аразындан

         Эн-не эрес оолду кысты  дилеп  тываал

         Коорге черле оожум-даа бол

         Коскуленеп шыдавас бол.

          Турум чанныг ,топтуг кежээ

           Кандыг оолдар кыстар бисте чок дээр.

          Ава кижи сырып даараан

          Содак шудаан кедип алган

          Тыва оолдар девип унду

          Адыш  часкап уткуулунар.

          Частып унген чечек ышкаш

          Чарашпайлар.

          Спортчу хевин кедип алган

          Ээлгир сынын бараалгаткан

          Чарашпайлар  бичиилерни

           Чаптап  коруп  магаданар.    

Башкарыкчы:  Уруглар оолдар хептенип турар аразында ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Башкарыкчы: Мөөрейивистиң 6-гы чадазы «Тыва хеп» корулдезин эгелээр-дир бис.

                           Бурун шагда бистин черге

                           Бурган билир шыны ындыг

                           Аяк-хээлиг Тыва тонум

                           Огбелерим  тоогузу  ол

                           Шыкта  сиген шылырт  кылбас

                           Чымчак  идиим  элик  бышкаа

                           Ортемчейнин  шыпшыы  болуп

                            Огбелерим  оо  ышкаш

                           Хей-аъдым сузу синген

                           Каастап даараан тыва боргум

                           Ортаа  делегейнин куржаа  дег

                           Онза  дирткен дордум  курум.  

Башкарыкчы:  Мөөрейивистиң 7-ги чадазы   «Боданыры  ботка херек»  Айтырыгларга  харыы:

    Уругларнын   угаан-медерелин  бедидери, сос-курлавырын  байыдары.

1. ги айтырыг: Маша каттап чорааш  каш  Адыгга  таварышканыл ? (3).
2. ги айтырыг: Бору  кааш  Анайны  чипкен? (6)
3. ку айтырыг: Ошку  кааш  анайлыг  турган?(7)
4. ку айтырыг: Репканын маадырларын  адап  корем? Репка,Кырган-ашак,Кырган-кадай,Уруу,Ыт,Диис,Куске.
5. ки айтырыг: Колобок  кааш  амыттанга  таварышканыл?(4)
6. гы айтырыг: Колобокту кым-деп  амыттан  чипкенил?(Дилги)
7. ги айтырыг: Дилги  биле Коданнын тоолунда кандыг бажынныг турган?(Дош)
8. ки айтырыг: Алёнушканын  дунмазынын адын кым дээр?(Иванушка)
9. ку айтырыг: Белоснежка –деп  тоолда кааш Гном барыл?(7)
10. гу айтырыг: Золушка чузун чидирип алганыл?(Туфлязын)
11. ги айтырыг: Баба-Яга чунун –биле ужарыл? (Ширбииш)
12. ги айтырыг: Соок-Ирейнин уруунун адын кым дээр?(Харжыгаш)
13. гы айтырыг: Винни-Пухтун эжин кым дээр?(Пяточок)
14. ги айтырыг: Уш хаванактын аттарын адап корем?(Наф-Наф,Ниф-Ниф,Нуф-Нуф)
15. ги айтырыг: Дагаа кандыг чуурга торупкен?(Алдын)
16. ги айтырыг: Колобок бир дугаарында кымнардан                      дезипкенил?(Кырган-Авазы,Кырган-Ачазы)                                                                                                  

Башкарыкчы:  База  бир  дускайлап  чугаалап  каарым. Богун  киржип  келген  чаштарывыстын  ада-иелеринге  ажы  толун  деткип , мындыг  улуг  моорейге  киириштирип , келгенинге  аажок  ооруп  черге  чедир  могейдим.

Ылап-ла  силернин  сагыш  човаашкынынар,  ажы-толунерни  чараш  чуулге  чуткулдуг  кылдыр  кижизидип,  чоруурунар  силернин   ог-буленернин  улуг  кижизидикчи  ажылы  деп  санаар  дыр  мен.    

Бистин  байырлыг  моорейивис  моон  биле  доозулду, база катап  ужурашкыже  байырлыг.    

Маша каттап чорааш каш Адыгга таврышканыл?

Бору кааш Анайны  чипкен?

Ошку кааш Анайлыг турган?

Репканын маадырларын адап корем?

Колобок кааш амыттанга таварышканыл?

Колобокту кым деп амыттан чипкен?

Дилги  биле Коданнын тоолунда кандыг бажынныг турган?

Алёнушканын дунмазынын адын кым дээр?

Белоснежканын тоолунда кааш Гном барыл?

Баба-Яга чунун биле ужарыл?

Золушка чузун чидирип алганыл?

Соок-ирейнин уруунун адын кым дээр?

Орус тоолдарда багай маадырлардан адап корем?

Тыва тоолдарда маадырлар аттарындан адап корем?

Иванушканы кандыг куштар оорлап апарганыл?

Винни-Пухтун эжин кым дээр?

Уш хаванактын аттарын адап корем?

Орус тоолда эн-не бичи уругнун адын адап корем?

Теремокка кааш аыттан чурттап турганыл ?

Мойдодыр деп тоолда мочалканы кым чипкен?

Дагаа кандыг чуурга торупкен?

Колобок бир дугаарында кымнардан дезипкен?

Улуг Адыгнын эжин кым дээр?

Крокодил-Генанын эжинин ады кымыл?

Кызыл  Бортчугештин ог-булезинде кымнар  барыл?