Ике дәүләт телен өйрәнүдә халык уеннарының әһәмияте.
материал

Уен - ул бала эшчәнлегенең, тормышының аерылгысыз өлеше. Алар - балаларны уйланырга, эзләнергә, фикер тупларга, берләштерергә, күнекмәләрне, гадәтләрне тормышта кулланырга өйрәтүче һәм тәрбия бирүче көчле чараларның берсе

УМК нигезендә туган телне өйрәнүдә халык уеннарының роле. Мәктәпкәчә тәрбия учреждениеләренең төп бурычы - балаларны рухи яктан бай, әхълаклы, физик яктан сәламәт итеп үстерү. Бу бурычлар төрле юллар белән тормышка ашырыла. Ә шулар арасында иң әһәмиятлесе, үтемлесе һәм нәтиҗәлесе - уеннар. Туган телгә, туган якка, туган илгә мәхаббәт тәрбияләү безнең педагогиканың төп принципларыннан берсе булып тора. Без балаларны туган телгә өйрәткәндә,халык авыз иҗаты,уеннары белән таныштырганда “Туган телдә сөйләшәбез”, “Әй уйныйбыз,уйныйбыз”, “Балачак-уйнап-көлеп үсәр чак” дип аталган методик кулланмалардан файдаланабыз.Шулай ук,дискалар,үзебез ясаган уеннар,уен картотекалары да безнең эшебездә зур ярдәмче булып торалар.

Бу төр уеннар тәрбия чарасы буларак отышлы, чөнки алар барышында күмәклек, дуслык, игътибарлылык, ярдәмләшү кебек матур сыйфатлар, шулай ук бала күңелендә  туган телне, халкыбызның үткәнен, гореф- гадәт, йолаларын ихтирам итү, үз милләте белән горурлану хисләре тәрбияләнә. Сүзле уеннарның шигырь калыбына салынган булуы балаларда эстетик зәвык  тәрбияли, бәйләнешле сөйләм күнекмәләрен үстерергә ярдәм итә.

Сезгә берничә уен тәкъдим итәм

 «Каравай»

Цель: учить детей выполнять действия, слушая слова песни и музыку.

Ход игры

Воспитатель подзывает к себе желающих поиграть, ставит детей в кружок (произвольно) и спрашивает:- «Кто хочет, чтобы про него спели ?»

Выходит Миша (Маша, Таня).

Воспитатель поет:

Как для Миши (Дети хлопают в ладоши.)

В день рожденья Испекли мы каравай —

Вот такой вышины, (Дети встают на цыпочки.)

Вот такой нижины, (Дети присаживаются.)

Вот такой ширины, (Показывают руками.)

Вот такой ужины, (Дети сбегаются в круг.)

Каравай, каравай,

Кого хочешь выбирай! (Дети хлопают в ладоши.)

Ребенок выбирает одного—двух ребят и пляшет с ними.

Попляши, попляши,

Наши детки хороши! (Все хлопают в ладоши.)

По желанию детей игра повторяется.

“Ак калач”. Балалар кулга-кул тотынышып түгәрәккә басалар. Берсе уртага чыгып баса. Түгәрәктәге балалар, җырлый-җырлый, калачның ничек пешүен, җәелү-кысылулуарын кул хәрәкәтләре белән күрсәтәләр:

Булатның туган көненә

Без пешердек ак калач

Менә шулай ул биек,

Менә шулай тәбәнәк,

Менә шуның киңлеге,

Менә шуның тарлыгы.

Ак калач, ак калач,

Теләгәнеңне сайлап кач!

(Бала үз урынына берәүне сайлап чыгара да түгәрәктәгеләргә кушыла). Уен-җыр шулай дәвам итә.

Серый волк (Соры буре)

Правила игры. Участнику, который изображает серого волка, нельзя выбегать, а всем игрокам убегать раньше, чем будут произнесены слова: «не видать». Ловить убегающих можно только до черты дома. Одного из играющих выбирают серым волком. Присев на корточки, серый волк прячется за чертой в одном конце площадки (за домом, в кустах). Остальные играющие находятся на противоположной стороне. По сигналу все идут в лес собирать грибы, ягоды. Навстречу им выходит ведущий и спрашивает (дети хором отвечают):

— Вы, друзья, куда спешите?
— В лес дремучий мы идём.
— Для чего туда идёте?
— Там малины наберём.
— Вам зачем малина, дети?
— Приготовить всем варенья!
— Если волк в лесу вас встретит?
— Мы же волка не боимся,
Серый волк нас не догонит!
После этой переклички все подходят к тому месту, где прячется серый волк, и хором говорят:
— В лес иду я не боясь,
Соберу я ягоды,
И сварю варенье,
Милой бабушке моей будет угощенье.
Бабушку порадуем,
Здесь малины много, всю и не собрать,
А волков, медведей вовсе не видать!
После слов: «не видать» серый волк встаёт, а дети быстро бегут за черту. Волк гонится за ними и старается кого-нибудь запятнать. Пленников он уводит туда, где прятался сам.

Соры Бүре(Аю-бүре)

Бу күмәк уен җәй көне тышта, җае туры килгәндә, әрәмәлек буйларында уйнала.

Балаларның берсе аю яки бүре булып берәр җирдә посып тора. Башкалары урманга «җиләк җыярга» китәләр. Берәү аларга каршы очрап сораша:

— Дуслар, кая барасыз?

— Кара урманга барабыз.

— Кара урманда нишлисез?

— Кура җиләк җыябыз.

— Җиләк белән нишлисез?

— Җиләктән как коябыз.

— Бүре килсә нишлисез?

— Урман буйлап чабабыз.

Аннан соң барысы да күмәкләп җырлыйлар:

Җиләк җыям, как коям,

Дәү әнигә бүләккә;

Монда җиләк күп икән,

Аю-бүре юк икән.

Бүре яшеренгән җиреннән сикереп чыга да аларны куа башлый. Кемне тотса, шул бүре була.

Уен йөгереклек һәм җитезлек сәләтен үстерүгә ярдәм итә.

Минлебай (Тимербай, Гульбану)

Правила игры. Движения, которые показывали, повторять нельзя. Показанные движения надо выполнять точно. Можно использовать в игре различные предметы (мячи, косички, ленточки и прочее). Играющие, взявшись за руки, делают круг. Выбирают водящего — Минлебая. Он становится в центре круга.
Водящий говорит:

Пять детей у Минлебая,
Дружно, весело играют.
В речке быстрой искупались,
Нашалились, наплескались,

Друг на друга поглядели,
Сделали вот так, вот так!
С последними словами водящий делает какое-нибудь движение. Все должны повторить его. Затем водящий выбирает кого-нибудь вместо себя.

.

“Миңлебай”(Гөлбану) уены.

Син уртада, без кырыйда

Әйләнәбез, Миңлебай.

Син нишлисең, ни кыласың,

Без кыланырбыз шулай.

Син уртада, без кырыйда

Әйләнәбез, Гөлбану.

Син нишлисең, ни кыласың,

Шуны эшләргә могу.

-Бер болай, бер болай, я кыланыгыз шулай.

-Бер болай, бер болай, моны эшләү бик уңай. (бала  артыннан хәрәкәтләр кабатлана.)

Татарстан Республикасы Саба муниципаль районы ш.т.б. Б.Сабасы

гомүми үсеш бирүче төрдәге Саба 4 нче “Кыңгырау” балалар бакчасы

мәктәпкәчә белем муниципаль бюджет учреждениесе

Ике дәүләт телен өйрәнүдә  халык уеннарының әһәмияте.

 Тәрбияче: Якупова Г.Г.

2021-2022 уку елы.