Шөгыльләрдә ял минутлары үткәрү. Ата- аналар өчен консультация.
консультация (старшая группа) по теме

Татарстан Республикасы

Түбән Кама муниципаль районы башкарма комитетының

мәгариф идәрасе муниципаль учреждениесы.

Шөгыльләрдә ял минутлары үткәрү.

Ата- аналар өчен  консультация.

                                                                                                                                                    Төзеде:

I квалификацион категорияле

 укытучы- логопед

 Салахутдинова Гөлнур

 Расиховна.

Түбән Кама.

Балаларның рухи яктан бай, физик яктан сау- сәламәт булып үсүендә уеннарның роле бик зур.

Мәктәпкәчә яшьтәге балалар 20- 30 минут буе шөгыльләрдә утырып бик тиз арыйлар. Хәрәкәтсез утыру аларны ялыктыра, игътибарлары кими. Яшь организм әледән- әле хәрәкәт таләп итә. Шөгыльләрнең уен формасында алып барылуына өстәп, физик һәм музыкаль тәнәфесләр ясау эшнең нәтиҗәлелеген күтәрүгә ярдәм итә. Кул, бармак, гәүдә хәрәкәтләрен эченә алган гимнастик күнегүләр уен хәлендә күңелле узсын өчен, алар төрле санамышлар, җыр, такмаклар белән башкарылалар.

Уен сүзләре исә үз чиратында балаларны ритм, рифманы аңларга гадәтләндерә һәм алардагы сөйләм кимчелекләрен бетерергә ярдәм итә.

Җырлы түгәрәк уеннары, сүзле- хәрәкәтле уеннар уйнаганда балалар сүзләрне тиз үзләштерәләр. Алар бу уеннарны шөгыль вакытларында, шөгыльдән соң яратып уйныйлар, кабатлыйлар, җырлы- сүзле уеннарны хәрәкәтләр белән ныгыталар. Уеннарны ял минутлары өчен сайлаганда, тексты кыска булырга тиеш. Ул истә калдыру өчен уңай. Шулай ук текстагы сүзләрнең кабатлануы кулай.

Уеннар, шигырьләр, җырлар шөгыль темаларына яраклаштырып сайланса, нәтиҗәсе уңай була.

Балалар педагог сөйләмен тыңларга һәм ишетергә күнектерелергә тиешләр. Балаларның шушы психологик үзенчәлекләрен исәпкә алып, педагог (әгәр балалар аңламасалар) текстагы сүзләрне аңлата. Башта ул текстны ашыкмыйча матур итеп укый, хәрәкәтләр белән күрсәтә, җырлы уен булганда, җырлый, 1-2 мәртәбә шулай кабатлый. Балалар тыңлап утыралар, аннан текстта әйтелгән хәрәкәтләрне күрсәтәләр. Сүзләрне дөрес әйтүгә ирешкәч, текст балалардан күмәк кабатлатыла.

Педагог тарафыннан дөрес оештырылган уеннар гына балаларның акыл үсешенә уңай йогынты ясый. Шунлыктан аның һәр яшькә тәрбия бурычларын, баларның яшь үзенчәлекләрен, һәр уенның эчтәлеген һәм аны үткәрү методикасын яхшы белүе сорала.

Ял минутлары һәм уеннар шөгыльне күңелле итеп үткәрергә, балада кызыксыну уятырга, иң авыр бирелә торган сүзләрне дә җиңел итеп аңларга ярдәм итә. Шуның белән бергә, уеннар балаларда күмәклек, логик фикерләү, мөстәкыйльлек, җитезлек кебек сыйфатлар тәрбияли.

Бала уйнаганда телне өйрәнә, үзенең җитди хезмәт белән шөгыьләнүен сизми дә кала. Һәр уенның шөгыльнең максатына юнәлдерелгән булуы зарури, шул вакытта гына ул педагогка шөгыльдә теге яки бу бурычны хәл итәргә мөмкинлек бирә.

Ял итү минутлары

Без инде хәзер зурлар

Без инде хәзер зурлар,                   Балалар аяк очына басып кулларын югары

                                                         күтәрәләр.

Күп эшли безнең куллар:              Кулларын алга сузалар.

Без идән дә юабыз,                      Идән юуу хәрәкәте.

Без керләр дә уабыз.                   Кер уу хәрәкәте.

Эре-эре заводлар,                       Аяк очларына басып кулларын югары

                                                     күтәрәләр.

                                                                                                                                                                          Заводта станоклар.                     Кулларны әйләндерү хәрәкәте.

Тиздән үсеп җитәрбез,                Аяк очларына басып кулларын югары

                                                     күтәрәләр. 

Шунда эшкә китәрбез.                Урында  атлау.

Без урманга барган идек

Без урманга барган идек,          Бер бала уртада, калган балалар,                                                        Югалттык беребезне.                түгәрәк ясап  әйләнәләр.  

Әйтче, Гөлназ, син безгә          Бер бала “ау” - дип әйтә,

Югалттык соң без кемне?         уртадагы бала кем икәнен танып атый.

Шаян курчак

Бигрәк шаян курчак син,

Тик тормыйсың берчак син,

Чүгәлисең, торасың,

Башың уңга борасың,

Аннан сулга карыйсың,

Һәм сикерә башлыйсың.

Башың артка ташлыйсың да

Әйләндерә башлыйсың.

Кулларың күтәрәсең,

Аннары төшерәсең,

Шул арада, син, иелеп,

Басарга өлгерәсең,

Тирән итеп сулыйсың да

Ял итәргә туктыйсың.

Көз

Я, балалар, карагыз:                                     Тәрәзәгә күрсәтә.

Тышта әнә көз килде.                                    

Әйе, әйе күрәбез,                                            Кул чабу.

Көз килгәнне беләбез.

Я, балалар, сөйләгез

Ничек килә икән көз.

Канат кагып, еракка                                       Канат кагу хәрәкәте.

Кошлар очты көньякка.

Аюлар өн казыды,                                          Казу хәрәкәте.

Бик тирән итеп базны.

Балыклар да тындылар

Су төбенә чумдылар.                                    Чуму хәрәкәте.

Яңгыр

Яңгыр ява тып-тып,                                   Тамчы тамган хәрәкәтләр ясау.

Тамчы тама тып та тып.                              

Күк йөзенә карадык,                                  Өскә карау.

Битләребез чыланды,                                 Кул белән битләргә кагылу.

Аяклар юешләнде.                                     Аякларны тыпырдату.

Иң башларын сикерттек,                           Иңбашларны сикертү.

Тамчыларны селкеттек,

Без яңгырдан качабыз,

Куакларга посабыз.                                    Өстәлләр янына чүгәләү.

Яфрак бәйрәме

Сары, сары, сап-сары                                 Басып кулларны югары күтәрү.

Агачларның яфраклары.                            Кул чукларын әйләндерү.

Җил исә, ява яфрак:                                    Кулларны күтәреп җилпиләр.

Көзнең матур чаклары.

Оча яфрак, уйный яфрак:                           Очу хәрәкәте.

Бүген, бүген, бүген                                      Кул чабу.

Яфраклар бәйрәме.

Уңыш җыябыз

Бакчага бардык,                                         Йөрү хәрәкәте.

Уңышны җыеп алдык.

Бәрәңгене казыдык,                                    Казу хәрәкәте.

Чиләкләргә без салдык.                              Салу хәрәкәте.

Кыярны өзеп алдык,                                   Өзү хәрәкәте.

Бөтен кишерне йолкып,                              Йолку хәрәкәте.

Кәбестәне кисеп,                                       Кисү хәрәкәте.

Зур кәрзингә салдык.                               Колач җәю.

Яшелчәләр

Ярдәм көтеп тормыйбыз,                            

Без кәбестә турыйбыз.                               Турау хәрәкәте.

Чиста итеп юабыз,                                     Юуу хәрәкәте.

Бераз кишер кырабыз,

Ваклап суган салабыз,                              Суган турау хәрәкәте.

Тозлап-майлап алабыз.,

Яхшылап болгатабыз:                              Болгату хәрәкәте.

Бигрәк тәмле, ашагыз!

Без барабыз, барабыз

Без барабыз, барабыз,

Кыяр күреп алабыз.

Иеләбез, алабыз

Һәм кәрзингә салабыз.

Тагын атлап китәбез.

Алма-чия

Эх, алма, алма, алма                       Җиләк-җимеш, яшелчә битлекләре кигән,

Алма алмалаганда,                      балалар түгәрәк буйлап йөриләр, җырлыйлар.

Алмаларга рәхәт була                    Алма маскасы кигән бала уртада йөри.

Яңгыр яугалаганда.                        Уртадагы бала алма маскасы кигән баланы                          

                                                          чакыра,бииләр.Уен шулай дәвам итә.

Эх, чия, чия чия

Чия чияләгәндә,

Чияләргә рәхәт була

Яңгыр сибәләгәндә.

Эх, кыяр, кыяр, кыяр

Кыяр кыярланганда,

Кыярларга рәхәт була

Яңгыр коеп яуганда.

Эх, шалкан, шалкан, шалкан

Шалкан шалканланганда,

Шалканнарга рәхәт була

Яңгыр шаулап яуганда.

Эх, кәбестәсен, суганын,

помидорын

Тәрбияләп үстерәбез,

Күрәбез файдаларын.

Куянкай

Ак куянкай утырган,                       Чүгәләп утыралар.

Колакларын селкетә.                          Кулларын, колак янына куеп, селкетәләр.

Менә шулай, менә шулай

Колакларын селкетә.

Куян туңа башлагач,

Аякларын җылыта.                          Кулларын алга сузып аякка бәрәләр.

Куян һаман да туңа,

Сикергәләп тә куя.                          Урында сикерәләр.

Менә шулай, менә шулай

Сикергәләп тә куя.

Кемдер аны өркетте,

Ул урманга элдертте.                      Урында йөгерәләр.

Кар ява

Кар ява, кар ява,                           Кулларны өскә күтәреп әйләнү.       

Бураннарны туздыра.                   Кулларны өскә күтәреп як- якка бөгелү.

Кулларга төшеп эри,                      Уч төпләрен өскә каратып, кулларны алга сузу.

Үзе бик тиз туңдыра.                    Үз-үзләрен кочаклау.

Йомшак карны алабыз,                Учларга кар алу хәрәкәте.

Аннан туплар ясыйбыз,                Кар йомарлау хәрәкәте.

Кар атышып уйныйбыз:               Кар атышу хәрәкәте.

Бик күңелле яшибез.                     Урында атлау.

Кар бөртеге

Кар бөртеге өйгә керде,               Кулларны өскә күтәреп әйләнү. 

Өй эчендә очып йөрде:

Менә шулай, менә шулай.           Очу хәрәкәтләре.

Кар бөртеге бик аз очты,

Суздык аңа җылы учны:             Учларны алга сузу.

Менә шулай, менә шулай.

Кыш

Кышкы урманга килдек,               Урында атлау.

Матур урыннар күрдек.                 Кулларны як-якка җәю.

Тун кигән каен уңда,                      Уң кул белән күрсәтү.

Ямь-яшел чыршы сулда.               Сул кул белән күрсәтү.

Кар бөртекләре оча,                      Кулларны өскә күтәреп урында әйләнү.

Әйләнеп җирне коча.                     Үз-үзләрен кочаклау.

Әнә куян сикерә,                            Куян кебек сикерү.

Ул бүредән  элдерә.

Без дә аннан качабыз,                   Урында йөгерү.

Тоталмас безне явыз.

Аю бабай ял  итә,                           Учларны яңакка терәп, чүгәләү.

Өнендә йоклап китә.

Кызыл түшләр очалар,                  Очу хәрәкәте.

Бигрәк матурлар алар.

Урманда рәхәт булса да,

Өйгә кайтыйк балалар.                  Урында атлау.

Чыпчык

Тәрәзә каршына                              Аяк очларына басып тәрәзәгә карау.

Килгән бер чыпчык.                       Бармак белән төртеп күрсәтү.

Миңа кычкыра:                               Үзенә төртеп күрсәтү.

- Чык әле, чык.                                Кул изәп чакыру.

Алдый ул, беләм.                            Кул селкү.

Гел шулай итә:                                Кул селкү.

Йөгереп чыксам,                             Урында йөгерү.

Оча да китә.                                     Очу хәрәкәтләре.

Чыпчыклар

Килеп кунды чыпчыклар,

Җирдән җим чүпләделәр,

Песине күрмәделәр.

Песи йокыдан торды,

Мәкерле план корды,

Шап итеп сикерде,

Бер чыпчыкны эләктерде.

Күрсәт әле, үскәнем

- Күрсәт әле, үскәнем,

Ничек йөри аюлар?

- Менә шулай, менә шулай,

Шулай йөри аюлар.

Уң кул кайда?

Уң кул кайда?                                                

Ул монда.                           Уң якта кулларны чәбәкләү.

Сул кул кайда?

Ул монда.                           Сул якта кулларны чәбәкләү.

Куллар алда,                      Кулларны алга сузу.

Куллар артта,                     Куллар артта.

Куллар өстә                        Кулларны өскә күтәрү.

Һәм янда.                            Куллар ян-якта.

Бу кул, бу кул, бу куллар

Бу кул, бу кул, бу куллар.                 Кулларны күрсәтү.

Куллар белән чәп тә чәп.                   Чәбәкләү.

Бу аяк, бу аяк, бу аяклар.                  Аякларны күрсәтү.

Аяклар белән тып та тып.                  Аякларны тыпырдату.

Бу күз, бу күз, бу күзләр.                  Күзләрне күрсәтү.

Күзләр белән лып та лып.                 Күзләрне йомгалау.

Бу колак, бу колак, бу колаклар.      Колакларны күрсәтү.

Колаклар белән хоп та хоп.

Йодрык

Уң кулыбызны табыйк,

Әйдәгез, санап карыйк.

Башлыйк чәнтидән,

Иң кечтекидән,

Чәнти була - бер,

Исемсез - ике,

Урта бармак - өч,

Имән бармак - дүрт,

Бишенчесе - баш бармак,

Әнә нинди зур тармак.

Менә биш күпме була,

Бөкләгәч, йодрык була.

Карагыз

Менә минем уң кулым,

Менә минем сул кулым.

Менә идән, менә түшәм:

Менә шулай зур үсәм.

Ял итәбез

Кулларны алга сузабыз,

Аннан соң төшерәбез.

Хәзер янга сузабыз,

Үзебезне кочаклыйбыз.

Аннан атлап китәбез,

Утырып ял итәбез.

Яз килде

Киң итеп җәеп колач,                                Кулларны як- якка җәю.

Килде яз, килде яз.                                    Кул чабу.

Елмаеп тора кояш,                                    Кулларны өскә күтәреп күрсәтү.

Көн аяз, көн аяз.                                        Кул чабу.

Кыш буе яткан карлар                              Кулларны җәеп җирне күрсәтү.

Эределәр, эределәр.                                  Кул чабу.

Сыерчыклар, тургайлар                           Очу хәрәкәте

Килделәр, килделәр.                                  Кул чабу.

Март

Кара каргалар килде,                                  Очу хәрәкәтләре.

Түбәдән тамчы тама.                                    Бармакларны биетү

Көндез көн җылы була,                                Көндез көн җылы була.

Суыкта кичкә таба.                                       Чүгәлиләр.

Тамчылар бии тып-тып,                                Бармакларны биетү.

Тамчылар сикерәләр.                                    Сикерәләр.

Аларны булмый туктатып,                      

Алар яз китерәләр.                                         Кул чабу.

Апрель

Гөрләвекләр агалар,                                      

Күктән кояш елмая.                                     Кулларны өскә күтәрү.

Кыңгылдашып торналар,                           Канат кагыну хәрәкәте.

Тезелеп үттеләр бая.

Инешләрдә коена                                         Йөзү хәрәкәте.

Канатланып каз, үрдәк.

Җирне яшәртеп безгә                                   Кул чабу.

Гөлләр алып килә яз.

Казлар.

Киек казлар очалар,                                     Очу хәрәкәтләре.

Зәңгәр күлгә төшәләр.                                  Чүгәлиләр.

Рәхәтләнеп йөзәләр,                                      Йөзү хәрәкәтләре.

Чирәм буйлап йөриләр,                                Йөрү.

Аннан алар торалар,                                     Басалар.

Канатларын кагалар,                                     Канат кагу хәрәкәтләре.

Бик еракка очалар.

Гөлчәчәкләр

Гөлчәчәкләр күренде                                    Басалар.

Һәм кояшка үрелде.                                      Кулларын өскә күтәрәләр.

Аларга җылы кирәк,

Кояш астында рәхәт.                                     Сузылалар. 

Менә инде җил исте,                                      Кулларны як- якка селкиләр.

Чәчәкләрне селкетте:                                     Як-якка селкенәләр.

Уң якка бөгелделәр                                       Уң якка бөгеләләр.

Һәм җиргә иелделәр,                                     Чүгәлиләр. 

Сул якка бөгелделәр                                     Сул якка бөгеләләр.

Һәм җиргә иелделәр.                                     Чүгәлиләр.

Бар син, җил, моннан кит,                             Кул селкиләр.

Чәчәкләргә тими үт.                                      

Алар зур булып үссен,                                   Сузылалар.

Безгә шатлык китерсен.                                   Кул чабалар.

Кулланылган әдәбият:

И.Х. Муяссарова. “Азрак ял итеп алыйк”. Казан, 1998 ел.

М.Ф.Кашапова. “Иң татлы тел туган тел”. Казан, Мәгариф, 2004 ел.

“Гөлбакча” Балалар бакчалары өчен хрестоматия. Төзүчеләр Ф.Ю.Юсупов,                    З.Ф.Камалова, Р.А.Борһанова. Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1990ел.