Кодээ аалче аян -чорук
план-конспект занятия по окружающему миру (средняя группа) по теме

                               МБДОУ д\с  «Хунчугеш»

                                                     с.Шуй

                    Кодээ аалче аян-чорук.        

             Тема: Азырал дириг амыттаннарнын кижиге ажык-дузазы.

                                  (Ортумак болук)

                                                                     Тургускан башкы:

                                                                      Кудурукпай Алисия А. 

                                                      Шуй-2014

                     Кодээ аалче аян-чорук.(ортумак болук)        

             Тема: Азырал дириг амыттаннарнын кижиге ажык-дузазы.

Сорулгазы:

1. Уругларга тыва улустун  шаандан  тура азырап остуруп чоруур мал маганынын кижиге ажык-дузазын , унелиин билиндирип ооредири.

   2. Уругларны чараш аажы- чанга болгаш дириг- амытаннарга ынак болурунга кижизидер.

   3. Уругларнын сос курлавырын байыдып, угаан- медерелин,  чугаа-домаан , холдарнын адыш иштин массажтап, салааларнын шимчээшкиннерин оюн дузазы-биле сайзырадыр.

       Херек чуулдер: ТСО музыка «Адым», ог чуруу долгандыр дириг амытаннар ойнаарактары,  «Анай»-атрибуттар.

        Словарлыг ажыл: Угбашкылар - угбазы биле акызын угбашкылар дээр.

       Арга методу:  салаалар-биле оюн.

                                   Кичээлдин чорудуу:

1. Организастыг кезээ.

     Башкы:

         - Экии , уруглар! Көдээ аалче аян -чорук кылыр бис, уруглар! Ынаар барда чуу-биле дурген чеде берзивиссе экил? Чадаг чоруур бис бе? Азы аъттыг чоруур бис бе? Аъттыг болза аъттарынарны аяаар,  оожум мунуп алыылынар. (уруглар аттрибуттардан кылган аъттарыр мунуп алыр)

                 Музыка «Адым» (аът оттунуп халчыр.  музыка тонерге дорт турар)

      Башкы:

          -Аъттарынар  аксын тыртынар, уруглар. Трр-р! Трр-р! Аъттарывыс аал чоогунга оъттап турзун, салыптаалынар.

                      (аъттарын аяаар салыр)

Башкы:

            -Кандыг-даа аалдын чоогунга баарга бир дугаар кижини уткуп алыр азырал дириг амытанны тывызык дузазы-биле тып алыр алыылынар, уруглар?

   Тывызык:          Ээзинге эш, аалынга кадарчы. (ыт)

-Аалдын чоогунда мал-маганнын хойун корунер  даан, сонуургап корээлинер.                    

                       (уруглар –биле сонуургаар).

2. Катаптаашкын. Ог даштында турар азырал дириг амытаннарнын адын уруглардан айтырып, оларнын толун чуу деп адаарын айтырар.

Башкы:- Бо чуу деп азырал дириг амытан-дыр, уруглар? Инектин  толун чуу деп  адарыл?

Уруглар харыылаар:

                   -Бо инек, инектин толун бызаа дээр.

                   -Бо хой , хойнун толун хураган дээр.

                   -Бо бе, бенин толун кулунчак дээр.

                   - Бо ошку, ошкунун толун анай дээр.

Башкы: -Ойт, уруглар аалдын даштында уругларнын ойнап турар оюнун бис билип алыр бис бе?

               Салааларга оюн «Малчын угбашкылар»

        Сорулгазы: Уругларнын  чугаа домаан сайзырадыр.    

              Матпаадыр — инектээр,

              Бажы – Курлуг- бызаалаар, 

             Ортаа —  Мерген — ошку саар,

             Уваа — Шээжек — сут хайындырар,

             Биче —  Боовей — сут ижер. 

                         Кылбас тутпас ажылы чок,

                         Кежээпейлер угбашкылар. 

-Угбашкылар дээрге улуу угбазы, бичиизи дунмазын угбашкылар дээр.

                     Физминутка. «Анайлар»

3. Кол кезээ.

Башкы: -Ойт, уруглар! Бо бичии уругнун мойнунда чуу-дур? Чинчи, чаражын чунун биле кылып каан -дыр, уруглар? Эки топтап корунерем. (    )

- Тыва улустун улегер домаа бар, уруглар. «Оттунчек кижи оорениичел»-дээр. Бис бо уругнун чинчизин оттундур кылып аалыр бис бе?

                   (Чинчинин кылырын тайылбырлаар)

Башкы: -Бо хойнун дугун кыргааш дыдып каан дук бо-дур уруглар. Бис моон-биле чинчини кылып алыр бис. Дукту бичии-ле оттуруп алыр. Оон адыжывыстын иштинге борбактай чууктаар бис. Борбактай чууп-ла турар.

            (Башкы бичии-ле оттуруп каан дукту уругларга улеп бээр. Уруглар адыжынын иштинке дукту чууктап оер.Чинчини уруглар- биле кылыр. Чинчилер борбактажып келгижеге чедир оер).

Башкы: -Чинчилерни бээр бичии тавакче кааптынар. Мен дизиптейн. Кылып алган чинчилеривис чараш –тыр бе? Дизип алган чинчивисти бо угбашкыларга белек кылдыр аттырып каар бис бе? Бистин аалга келгенивистти сактып чоруур кылдыр.

3. Туннел.

Башкы: -Кодээ аалга кээривиске чуу солун болду уруглар? Хойнун дугунден чуну кылып алыр- дыр, уруглар?

-Аъттарывысты аяаар оожум тудуп алгаш, мунупкаш аяаар оожум чоруптаалынар.