Ажык корулде: "Агаар дилекчилери"
план-конспект занятия по окружающему миру (старшая группа) на тему
Предварительный просмотр:
Тема: «Агаар дилекчилери».
Сорулгазы:
1. Уругларнын агаар дугайында билиин калбартыры. Дириг бойдуска (унуштерге, дириг-амытаннарга, кижилерге) агаарнын улуг ажык-дузазын билиндирип тайылбырлаары.
2. Дуржулга (опыт) ажылы кылып чорудуп турар уеде уругларнын идепкейжи чоруун, сонуургалын оттурары. Туннел ундуреринге уругларнын угаан-медерелин, чугаа-домаан сайзырадып, сос курлавырын байыдары.
3. Торээн черинин бойдузунга камныг болурун кижизидери. Уругларга чанчылчываан хевирге чурулганы таныштырып чурудары (кляксография).
Кичээлдин оске эртемнер-биле харылзаазы:
1. Долгандыр турар хурээлел-биле.
2. Чугаа сайзырадылгазы.
3. Ыры-хогжум-биле.
4. Уран-чурулга.
Арга методу: беседа, дуржулга, сула шимчээшкиннер, агаар-биле чурууру.
Кичээлге херек чуулдер: ТСО, целофан хаптар, фартуктар, трубочкалар, стаканнар, краска, кисточка, салфетка, апельсин, яблок, согуна.
Словарлыг ажыл: эксперимент-дуржулга, лаборатория-шинчилел ажылы кылыр орээл, кляксография- чанчылчываан хевирге агаарнын дузазы биле
чаштай берген дамды будуктарны ажыглап тургаш чурууру.
Кичээлдин чорудуу:
Башкы: Экии, уруглар! Богун бистин кичээливисте башкылар аалдап келген мендилежип таныжаалынар, уруглар.
–Ак-кок дээрим!
–Арыг агаарым, эжим оорум!
–Аяс хунум, арга арыым!
–Авыралдыг башкыларым!
–Амыргын-на амыр!
–Бот-боттарывысче хулумзуруп коржуулунер.
Башкы: Эр-хейлер! Бисти долгандыр бугу-ле турар чуулдер-биле мендилежип алдывыс, ынчаарга уруглар «бойдус»деп чул ол, уруглар?
Уруглар: Бисти долгандыр турар хурээлел (бойдус).
Башкы: Шын-дыр! Бойдусту каш ангы болукке чарып турарыл, уруглар?
Уруглар: Ийи. Амылыг болгаш амы чок деп ийи болукке чарып турар.
Башкы: Эр хейлер. Амылыг бойдуска чулер хамааржыр-дыр?
Уруглар: Дириг амытаннар, куштар, кижилер, унуштер, курт кымыскаяк.
Башкы: Амы чок бойдуска чулер хамааржырыл?
Уруглар: Даг, суг, агаар, чаъс, хар.
Башкы: Шын-дыр эр-хейлер, уруглар. Амы чок бойдусту коргузуп каан чурукта чуу чок-тур, уруглар.
(Уругларнын харыылары)
Башкы: Эр-хейлер! Ам кончуг кичээнгейлиг болур силер мен тывызык ыдарымга силер тывар силер ынчан чуу чогун билип алыр бис.
Думчук-биле хорээвисче киир тынгаш дедир ундур тынар.
Ол биске козулбес, ынчалза-даа ол чокта чурттап шыдавас бис.
Ол бистин тынарывыска, шарик уреривиске ажыктыг
Ол кезээде бистин-биле кады чоруур. Чуу-дур ол, уруглар?
Уруглар: агаар.
Башкы: Эр-хейлер, уруглар. Агаарны бис тудуп-даа чуруп-даа шыдавас бис але уруглар?
Уруглар: Ийе чуруп-даа, тудуп-даа шыдавас бис.
Башкы: Бо хун бис езулуг эртемденнер болуп алгаш агаар дугайында шинчилел ажылы кылып чорудар бис. Эртемденнер шинчилел ажылы кылып чорудар ангы орээлдиг болур ол орээлди «лаборатория» деп адаар бис. Адар корунерем,уруглар.
Уруглар: Лаборатория.
Башкы: Лабораторияга ажылдаарда тускай сагыыр дурумнерлиг болур: шимээн дааш ундуруп болбас, эштеринге шаптыктап узе кирип болбас, арыг-силиг кичээнгейлиг ажылдаар. Коруп алгаш оттундур кыл, Туткан чуулун дедир салып каг. Ам дуржулга ажылы кылыры-биле лабораторияже чоруптаалынар.
Башкы: Лабораторияда чедип келдивис уруглар. Лаботароторияга ажылдаарда ангы халаттарлыг болур, кедип алыылынар. Столдар чанынче чоокшулай бэрээлинер.
Башкы: Бисти долгандыр агаарны силер коруп тур силер бе, уруглар?
Уруглар: Корбейн турар бис.
Башкы: Бис ону корбейн турар болганывыста агаар кандыг-дыр?
Уруглар: Агаар он чок, козулбес.
Башкы: Агаарны коор деп бодаар болзувусса агаарны тудуп алыр ышкажыл бис.
Дуржулга № 1. «Агаарны канчаар тударыл?»
Башкы: Столдар кырында целофан хаптарга агаарны тударын шенеп корээлинер. Целофан хапты агаар-биле долдурупкаш аксын боой тудуптар. Агаар хапты дола берген, чуге домей-дир, уруглар.
Уруглар: Сыртыкка (уругларнын анга-ангы харыылары).
Башкы: Шиш ыяш-биле деже идипкеш арнынарга дээртип корунерем,уруглар. Кандыг-дыр?
Уруглар: Тудуп алган агаарывыс хаптын удунден унуп турар.
Туннел №1 агаар он чок, оттур коступ турар, агаарны тудуп ап болур.
Дуржулга № 2 «Агаарны стаканда сугнун болгаш трубочканын дузазы-биле коор бис».
Башкы: Трубочканы стаканда сугже суккаш урер. Чуну коруп тур силур, уруглар?
Уруглар: шариктер.
Башкы: Куштуг урер, оожум урер. Ийи ангы кылдыр уреривиске шариктер домей кылдыр унер-дир бе, уруглар?
Уруглар: Чок. Куштуг урерге хой шарик унер, оожум урерге эвээш шарик унер.
Туннел № 2: Трубочка болгаш стаканда сугнун дузазы-биле агаарны корупкен ышкажыл бис.
Дуржулга № 3 «Агаарны дыннаары»
Башкы: шарикти урерде агаарны думчуувус-биле киир тынып алгаш аскывыс-биле киир урер бис. Кады кылып корээлинер. Ам стол кырында шариктерни урупкеш оожум салып корунерем, уруглар. Чуу дынналып турар-дыр?
Уруглар: шариктен ун дынналып турар.
Башкы: Ол болза агаарнын дузазы-биле унуп турар ун-дур.
Башкы: чунун дузазы-биле агаарны дыннадывыс?
Уруглар: трубочка, шариктер дузазы-биле.
Туннел № 3: ангы-ангы аргалар-биле агаарны дыннап болур.
Башкы: Шылай берген боор бис, уруглар. Туруп келгеш сула шимчээшкиннерден кылыптаалынар.
Дуржулга № 4 «Чыдындан танып каг».
Башкы: Агаарны ундур киир тынып корунерем уруглар. Чыт бар-дыр бе?
Уруглар: Чыт чок.
Башкы: Агаар боду чыт чок, ынчалза-даа агаар сырын аайы-биле ангы –ангы чыттарны эккээр ышкажыл.
Башкы: Карактарынар шийип алгаш чыдындан чуу-дур таныыр силер, уруглар. (Апельсин, яблок, согуна, чеснокту уругларга веер-биле чыттадыр).
Туннел № 4: агаар янзы-буру чыттарны салгын сырын аайы-биле эккээр.
Дуржулга №5 Агаарда кил бар бе? (сугга картыг болгаш карты чок апельсинни суггары).
Дуржулга № 6 Агаарнын дузазы-биле сугдан кургаг унуп келири (стакан-биле салфетканы сугже суггары).
Физминутка
Дуржулга № 7 «Агаар-биле чурууру».
Башкы: Уруглар агаар дузазы-биле чуруп база болур ышкажыл. Агаар-биле чуруурун «кляксография» деп адаар бис. Катаптап адап корээлинер.
Уруглар: кляксография, клякса.
Башкы: Альбом саазынынга красканы дамдыладып алгаш, трубочканын дузазы-биле ангы-ангы талаларынче уруптер. Кандыг дурзу унуп келген-дир уруглар тодарадып корунерем. Чунун дурзузу унуп келген-дир?
Уруглар: хун, терек.
Туннел№ 5. Агаар-биле чуруп болур.
Башкы: Бо кичээлде силер-биле элээн хой дуржулга ажылы кылдывыс, ынчангаш езулуг эртемденнер болдувус эр-хейлер, уруглар, шупту идепкейлиг болдунар.
Быжыглаашкын:
–Кичээл солун болду бе, уруглар?
– Кайы дуржулга ажылы силерге эн-не солун болду?
–Бо кичээлде чаа чуну билип алдынар уруглар?
–Агаар-биле чурулганы чуу деп адаар болдувус?
–Бойдус каш болукке чарлыр болду? Чуу деп болуктер?
–Агаар кандыг болукке хамааржыр болду?
Башкы: Эр-хейлер! Шупту идепкейлиг ажылдаан/ Дедир группавысче чоруптаалынар, уруглар. Карактарывыс шийип алгаш уш катап долганыылынар, бурунгаар уш катап базар. Группавыста дедир чедип келдивис.
Муниципальное казенное дошкольное образовательное учреждение детский сад присмотра и оздоровления «Чечек» села Шуй муниципального района «Бай-Тайгинскийкожуун Республика Тыва»
Конспект занятия в старшей группе по познавательному развитию
«Агаар дилекчилери»
Воспитатель старшей разновозрастной группы:
Салчак Октябрина Орлан-ооловна
Шуй, 2017
Ажыглаан литературалар:
- Программа «От рождения до школы» под ред Н.Е.Вераксы, М.А.Васильева, Т.С.Комарова.
- А.Х.Алдын-оол «Тыва уруглар садтарынга чугаа сайзырадылгазынын программазы».
- Николаева С.Н. Юный эколог: Программа экологического воспитания дошкольников / С.Н. Николаева – М.: Мозаика-Синтез, 2002
- Интернет-ресурс
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
Ажык кичээл . Чугаа сайзырадылгазы
Азырал дириг амытаннар, оларнын ажык - дузазы...
![](/sites/default/files/pictures/2016/02/10/picture-751448-1455071590.jpg)
Тыва улустун аас чогаалында тыва дылдын ажык болгаш ажык эвес уннери
«А» деп унге Дурген чугааАалашса аалашсынАнай хураган аалашсынАнай хураган аалааштынАваларын тып эмзин...
![](/sites/default/files/pictures/2017/02/27/picture-888876-1488214079.png)
"Сайзыраарынга ажык дузалыг", "Авам, ачамшыдаар улус", Канданарнын ог-булези
Публикации и статьи в газете "Хемчиктин сылдызы"...
![](/sites/default/files/pictures/2018/05/23/picture-1008565-1527094659.jpg)
Ажык корулде: "Уш чуул эртемниг оол" деп тоолче аалдаашкын "
Тыва улустун тоолу " Уш чуул эртемниг оол" деп тоолга даянып алгаш, улуг болукке сан кичээлинге ажык корулде....
![](/sites/default/files/pictures/2019/05/05/picture-729930-1557036744.jpg)
Тыва улустун аас чогаалында тыва дылдын ажык болгаш ажык эвес уннери
Тыва улустун аас чогаалында тыва дылдын ажык болгаш ажык эвес уннери...