Очулдурган тоол "Дыннангыр болурунун эми" Ксения Драгунская
план-конспект занятия по развитию речи (подготовительная группа)

Трас Светлана Дадар-ооловна

Ксения Драгунская "Лекарство от послушности"

Очулдурган: Дээди категориянын кижизидикчи башкызы-Трас Светлана Дадар-ооловна

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл kseniya_viktorovna_dragunskaya.docx93.8 КБ

Предварительный просмотр:

Барыын-Хемчик кожуунун Кызыл-Мажалык суурнун муниципалдыг бюджеттиг школа назыны четпээн холушкак хевиринин “Чечек” уруглар сады

Очулдурган тоол.

“Дыннангыр болурунун эми”

Ксения Викторовна Драгунская.

Лекарство от послушности.

ee3fb2da7e525d1d0b526e76706979c3

                                                                                                   

                          Очулдурган:дээди категориянын кижизидикчи башкы

                                                        Трас Светлана Дадар-ооловна

                       

2018 ч.

«Дыннангыр болурунун эми»

       Бир-ле катап июнь айда чаъстыг имиртинней берген уеде, кажан кайда-даа чылыг болгаш туманныг мунгаранчыг апарганда, аргага бичии шивижиктер адаанда чингистиг черге, гномик тыптып келген. Шагда-ла гномиктернин боттары-ла тыптып кээри билдингир турган, туманныг, имиртин, чылыг болгаш чингистен болгаш мунгаралдан тыптып кээр дээр чораан. Ол дугайын «Хуулгаазын медээлер» деп журналга, бурунгу чылын унген номеринде бар (эрткен чылдын-даа мурнунда). Ол журналда дорт-ла (по научному) эртем аайы – биле мынчаар бижип каан Туман+Имиртин+Чылыг+Мунгаранчыг=гномик.

Чугле бажынынарга гномик тывылдырып  аар деп оралдашпанар - даа. Мээн бир таныырым, Андрей Владимирович, гномикти кылып аарын оралдажып шенеп турган-дыр. Чингисти чыраа савага (корзина) суккаш, улуг  шил савага туманны чыып алгаш, имиртинде чылыг орээлге мунгарап эгелээн. Гномик тыптып келген деп бодаар силер бе? Ха! Ха! Моогулер болу берген. Эн-не анаа янзы-буру оннуг чиггечиирлер (сыроежки) болган. Кажан ол моогулерни чуп алгаш, хайындырар – деп белеткенип турда, чиггечиирлер каттыржыпкаш дезип чоргулай барганнар.

Мынчанган чуве - дир, бир- ле каттап алды айда,бургег хун,чаъс чагган соонда, кажан долгандыр чылыг туманныг, болгаш бичии мунгаранчыг, арга иштинге бичии шивижиктер адаанга,чингистиг черге, гномик тыптып келген. «Манап орайн,канчап билир, ам база кым бир тыптып кээри чадавас», - деп шиитпирлеп алгаш тожек кырынга манап олурарга. Кым- даа тыптып келбээн. «Ынчаар болза, чугле мен чааскаан тыптып келген – дир мен, деп билип каапкан.- Бурунгаар! Херекче! (к делу)». Ол орукче унуп келген. Орук хурен болган. Ында  шалбаада кежээки чырык дээр корунчуктелип коступ чыткан. Арга ишти шыпшын-на чуве апарган. Кушкаштар удуп эгелээн. Оът сигенден болгаш оруктан туман кодурлуп турган. «Чырык черге чурттаарга кандыг кончуг эки чоор деп ! – деп гномик боданган. Улуг шалбаанын эриинде кызыл ойнаарак машина коруп кааш, кабиназынче кире халый бергеш, эрги ёлканын гирляндызынын лампочказы - биле кылып каан бичии фонары -биле орукту чырытпышаан, халдып чорупкан.

Гномиктер анаа-ла мунгаралдан, чылыгдан,  тумандан, имиртинде тыптып келбес. Олар кым бир кижи холчок тыптып келзин - деп кузээрге, ынчан тыптып кээрлер. Кажан олар кым бир кижиге холчок херек апарган уеде.

А гномик дыка херек болган! Мындыг болган чуве-дир, аргадан ырак эвес, хем кыдыы черге, эрги коллонналыг бажынга ат болган улегерлиг (чурумнуг) уруглар чурттап турган чуве - дир. Ол болза мындыг «тускай эмненип, дыштаныр чер», (санаторий) ат-болган улегерлиг (чурумнуг) уругларга.

Уруглар дыка улегерлиг (чурумнуг) – олар кажан - даа от кыпсып корбээн, бажынынче кажан - даа бичии ытчыгаштар, диисчигештер эккеп корбээн, ыяштар кырынче халбактанып, крыша кырынче селгуустеп унуп, шалбааже аян-чорук кылып идик хевин хирлендирип, дискээн аартыр кээп ужуп, гномиктерге – даа бузуреп корбээннер.

Олар хунзедир бадыр эжеш болуп алгаш бот - боттарынын соондан кылаштажып, (хор) шупту бир дем – биле «Кады хоглуг марштаалы»- деп ырыны ырлап, база аразында хоптажыр турганнар – дыр. Уруглар мырынай ат-болган улегерлиг, сураглыг эмчи Пяткин оларны канчаар эмнээрин безин билбейн турган. Чуге дээрге чугаа дыннавас уругларны эмнээр эмнер бар, а дыннангыр уругларны эмнээр эм чок. Эмчи Пяткин шуут мунгарай берген: «Бир – ле кайгамчыктыг «Хуулгаазын! - чуве болу бээр болза- деп боданып турган-дыр.» Эмчинин улуг кузээшкининден гномик тыптып келген.

Гномик кызыл машиназы – биле «тускай эмненир, дыштаныр черге» (санаторийге) дан бажында халдып келген. Уруглар узун сандайда олуруп алган, холдарын донмектеринин кырында каап алган, бот-боттарынга ковудээшкиннин таблицазын сымыранып чугаалажып олурганнар.

        Гномик дыка дурген бичии селбегер дииспеек кылдыр хуула бергеш, узун сандай мурнунга олуруп алгаш, кээргенчиг кылдыр алгыргылаан. – Мя – он! Мя - он!  

-Корунер-даан, дииспеекти! – деп бантиктиг уруг чугаалаан.

- Халдавырлыг аарыглыг  бооп чадавас, -деп оске уруг чугаалаан.

- Диистерден дарылга, (лишай) - деп кызыл-сарыг баштыг оол чугаалаан.

- Хоралыг курттуг бооп чадавас - деп бир карак-шилдиг оол немеп кагды.

-Кижизидикчи башкыны кыйгырар болган-дыр-деп улуг оол шиитпирледи.

Пок тогер хумунче олуртуп кагзын – деп чажын кудурук ышкаш бооп алган уруг чугаалаанды.

        Гномик пок тогер хумундан корткаш, дурген-не бомбук кылдыр хуула бергеш, орукка хоглуг шурап эгелээн.

- Корунер - даан, бомбук сонгага дээпкеш сонга шилин бузуп кааптары ол – дур! – деп карак-шилдиг оол чугаалаанды.

- Кижизидикчи башкыны кыйгырыптынар, бомбукту кладовкага хаап кааапсын.

        Гномик кладовкага олуруксаваан. Ол оннуг будуктар тудуп алган, чурукчу кылдыр хуула бергеш чугаалаан.

- Каям силерни бо асфальт кырынга шуптунарны чуруп каайн бе? – дээн.

Ынчан шупту уруглар кижизидикчи башкыга баргаш шупту бир - дем биле чугаалааннар.

- А чуге-ле ийик бир даай, ам бодумнун будуктарым-биле асфальтыны чаап кааптар мен деп-тур –  деп хоптанганнар.

 А гномик ол уеде каракка козулбес кылдыр хуула берген .

- Мында кым-даа чок – ла чуве- дир, деп кижизидикчи башкызы Алла Потаповна кайгап чугааланган. А боду иштинде мынча – деп боданган: «Бо уруглар орта эвес, ам боттары хамык чуве чогаадып чугаалап турар апарганнар, Пяткин эмчиге бо дугайын албан - биле чугаалаар болган – дыр мен. Канчап билир, уруглар эттинип турар бооп чадавас?» -дээш Алла Потаповна чоруптар.

        Гномик боду кылдыр хуула бергеш, кызыл машиназынга олурупкаш чугаалаар:- Уруглар, мен силерге шынын чугаалап тур мен - мен Гномик –дир мен.- Гномиктер чок чуве – дир деп, улегерлиг уруглар бузуревейн бир - дем биле шупту харыылаарга, гномик шуут хомудай бээр.

-Канчап черле хомудавас боор – дуза кадар дээш кызыл машиналыг далажып чедип кээримге, коруп, дыннап, чугаалажып, бугу кужумну чыып алгаш хуулуп турумда-ла, сени чок дээрге, канчап болур чувел ?

        «Че эки – дир че!»-деп боданыпкаш, гномик чаьс кылдыр хуула берип – тир. Чаъска уруглар чуу-даа чок откулээш, бичии пагажыгаштар кылдыр хуула бергеннер.

 - Уруглар, бээр келинер че, сут биле (клубника) каттан чип алынар, че – дээш Алла Потаповна чада кырынче кыйгырып унуп кээрге, уруглар даштын чок болган.

 - Кайнаар кире бергеннери ол?- дээш Алла Потаповна кайгай берген. - Кайыын мынча хой пагажыгаштар чедип келгени ол чувел?

- Бо дээрге бис – дир бис! Бо дээрге бис – дир бис! – деп пагажыгаштар, Алла Потаповна эскерип коруп кагзын дээш алгыржып шурап турганнар.

- Чуге мынчаар баштактанып турар чувел?- деп Алла Потаповна шынгыы айтыргаш, кээргенчиг кылдыр немеп каан: уруглар корум-чурум урээрин соксадынар!

Алла Потаповна донгайыпкаш, бир пагажыгашты коорге арнында секпилдерлиг болган, бирээзи карак-шилдиг, уш дугаары – бантиктерлиг болган. Ол бажын туттунупкаш:

- Кым силерге пагалар кылдыр хууларын чопшээрээн чувел?! Чок! Бо улегерлиг уруглар турар «Тускай дыштанып, эмненир чер» (санаторий) эвес – дир. Бо анаа бужарбайлар (безобразников) турар зоопарк – дыр! Ам дораан дедир хуулунар!

 - Бис шыдавас - тыр бис - деп уруглар, ыглаар чыгыы чугааланганнар.- Бисти букшудуп (заколдовали) каапкан!

- Чуве чогаадып турбанар! – деп Алла Потаповна хорадап турган.

- Дедир хуулунар! Ушке чедир санаар мен! Бирээ! Ийи! Ийи чартык! Ийи уштун дорту! Уш!!!

- Кым-даа дедир хуулбаан.

        Алла Потаповна холун чайгаш, эмчи Пяткинче телефоннаар дээш халып чорупкан. А пагажыгаштар эжеш болуп алган шурап «Сигенде шартылаа олур» - деп ырызын шупту ырлажып турганнар.

«Ол боор харын! Чоп мени хомудаттынар!- деп хорадап боданган. Гномик шиви чочагайы кылдыр хуула бергеш, бедик шиви кырындан коруп олурган.

Пяткин эмчи чедип келген.

- Экии!- деп, шупту пагажыгаштар алгырган.

Эмчи караанын-шилин кедипкеш, чоошкуладыр донгайып алгаш пагажыгаштарны коргеш, караанын-шилин уштуп каапкаш, медерелин оскунупкаш, кээп душкен.

Оон дораан-на тура халып келгеш чугаалаан:

- Холчок берге болуушкун – дур! Дораан даштыккы чурттун пагалар дугайында эки билир эмчилери – биле сумележип чугаалажыр болган – дыр. Мен ам бо дораан Америкаже пагаларны алгаш чорууйн. Алла Потаповна, вертолёттан келдиртинер!

 - Америка барыксавайн тур бис- деп хыйыгайнып эгелээннер. А бирээзи эн-не улуу болгаш семизи, ыглап авазын кыйгырып эгелээн.

«Че, ам канчаар. Ындыг боор-ла ыйнаан»- деп бодангаш, Гномик шиви чочагайы болуп алгаш, шивиден чуглуп бадыпкан.

        Чочагай пагалар кырынче кээп дужерге, пагалар каттап уруглар кылдыр хуула бергеннер.

        Уруглар туруп алгаш аспырып – ла, аспырып-ла турганнар. Оларнын думчуктарындан дыка чараш янзы – буру ховаганнар ужуп унуп эгелээн.

Кажан ховаганнар тоне бээрге, эмчи тас бажын аржыыл - биле чоттунгаш айтырган:- А ховаганнар канчап силернин думчуунарче кире бергени ол?

- Ол дээрге, ол, ол!- деп уруглар шупту алгыржы берген.- Мындыг бичии, дуктуг салдыг, кызыл борттуг. Бомбук кылдыр-даа хуула бээр, чамдыкта диис-даа апаар. Кызыл машиналыг чедип келген гномик диин.

 - Гномиктер – деп чуве чок чуве диин!- деп, Пяткин эмчи чугаалаан.

- Канчап чок чувел, бар чуве диин!- деп уруглар алгыржы бергеннер.

- Корунер даан бо олур-ла! Бо!

Орукта бичии семис, халбыгыр кулактарлыг ыт оглу олурган.

- Кандыг Гном - деп турарынар ол?- деп Пяткин эмчи кайгай берген.- Бо дээрге ыт оглу-ла -дыр.

- Ол чугле амдыызында, мегеленип турары ол – дур. А боду ам бисти таа канчаар хуулдуруптар.

        Пяткин эмчи ыт оглун иштинден тудуп алгаш кичээнгейлиг корген, ол ээре каапкаш, эмчинин чаагынче чылгапкан.

- Чемнениксеп турар хевирлиг ыт оглу – дур-деп, семис оол эскерип каан.

-Ынчан дораан-на чемгерип каар турган, кажан ол диис кылдыр хуула берген турар уеде- деп бантиктиг уруг чугаалаан.

- Че дурген чемгерээлинер !- деп секпилдерлиг оол алгырган.

-Мен бодумнун быдаамны бээр мен.

- А мен комподум берейн!

-А мен бодумнун сыртыым кырынга удудуп алыр мен!

Уруглар ыт оглун бажынче киирип апарган.

«Элдептиин! – деп Пяткин эмчи боданган. Кандыг – даа эмнээшкин албайн, каш хонук иштинде улегерлиг уруглар ёзулуг – ла боттары бодап тывар угааныг уруглар апарганнар.

Шынап-ла оон эгелеп – ле, уруглар хоптанып турбас апарганнар, диистерге, ыттарга ынак, гномнарга бузурээр апарганнар. А гномик кызыл машиназынга олурупкаш, аргаже дедир чоруй баргаш, чылыг чингис адаанче кире бергеш, удуп чыдыпкан.Гномик бир кижиге чугула херек апаргыжеге чедир, чингис адаанче удуп чыдып алган. А ыт оглу ёзулуг шынап ыт оглу болган, гном эвес. Ыт оглу шагда-ла озуп келген, улуг шыырак барбос дээр ыт болган


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Конспект по ознакомлению с художественной литературой: Чтение рассказа В.Драгунского "Друг детства".

Конспект по ознакомлению с художественной литературой: Чтение рассказа В. Драгунского "Друг детства" Почему детям надо прочитать рассказ В.Драгунского «Друг детства»? Потому что, этот рассказ прекра...

детский рассказ Драгунского для взрослых о детях

Интересная позиция автора,которую я полностью разделяю . Если уж речь зашла о лучшем, то лучшее что могут передать родители своему ребенку - это умение просто быть, даже когда твое место - третье. Еще...

Конспект и план занятий в подготовительной группе, посвященный 110-летию В.Ю. Драгунскому

Данный материал  был написан для проведения интегрированных занятий в подготовительной группе, посвященных празднованию  110-летия В.Ю. Драгунского....

Викторина по рассказам Драгунского

Можно исспользовать эту викторину для уроков литературы...

Конспект непосредственной образовательной деятельности по произведению В.Ю.Драгунского "Арбузный переулок"

По данному конспекту можно провести занятие как подготовительную работу перед празднованием Дня Победы...

Очулдурган тоол «Монгун дулгууржугеш».

Очулдурган:                            Дээди категориянын...