Сценарий национального праздника "Шагаа"
методическая разработка (старшая группа) на тему

Чат Олесья Сергеевна

Сценарий для детей старшего дошкольного возраста МБДОУ детского сада "Диинчигеш". Тувинский национальный праздник "Шагаа" в детском саду

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл stsenariy_shagaa.docx30.68 КБ

Предварительный просмотр:

Шаг чаагай, Шагаа чаагай!

Каасталгазы:  уругларның  Тыва хеп-биле кеттинери, ханаларда тыва улегер домактарны, дурген-чугааларны саазынга бижээш азып каар.

Киржикчилери: 1. Башкарыкчы

                             2. Чажармаа

                             3.Сарбашкын чылы

                             4. Дагаа чылы

Сорулгазы:

         1. Оюннарның болгаш айтырыгларның  дузазы-биле Шагааны канчаар эртирип чораанын билиндирер.

        2. Дурген бодап, шын харыыларны берип өөредир, чугаа домаан сайзырадыр.

        3. Тыва улустуң  чаагай чаңчылдарынга уругларның хундуткелин, ынакшылын оттурар.

        

Байырлалдың  чорудуу.

        

        Шагаа дээрге тыва чоннуң эн бедик сүзүглелдиг байырлалы. Оон сузуглелдии чудел? Шагаага баш удур белеткенип, ону сузуглеп манаар, а эн кол чуве Шагаа хунунун сагылгазы езулалдарын эртирери.Тыва чон Шагаа будуузунде санны салыр чораан.

(Тыва хогжум аялгазы-биле Чажармаа чедип келир. Чажармаа чажыын белеткээр, тос-карак-биле судун оргуп тура)

                                

               Чажармаа Тооруктуг Тандым оршээ!

                                Тос чузун малым оршээ!

                                Ак чем элбек болзун

                                Бажы бедик тайгаларым!

                                Багай чуул тарап чорзун!

                                Экти бедик тандыларым

                                Эки чул бээр турзун!

№1.Ыры «Артыш»

Шаандан тура бистин ада-огбелеривис Чаа чылды уткуп, байырлап чораан болгай. Шагаага эрги чылды удээр, чаа чылды уткуур, ынчангаш Шагаанын будуу хунунде улус шупту удувас, хондур ойнап-хоглеп, тывызыктажып, улегер домактажып, шулуктежип, дурген-чугаага, кажык дээн ышкаш оюннарга чижип тура хонар турган.

Силернин мурнунарга «Шагаага» тураскааткан шулуктеривисти бараалгадып бээрин чопшээреп корунер.

Арыг-харга идик-хептиг  Ай-Демир

Андаштанып, кактандывыс.

Артыжанып, арыгланып,

Аржаан-биле чундувус-даа.

                                              Улуг-биче кижи буру      Чырыткы

                                              Ужурашкан улус ышкаш,

                                              Адыштарын чада тудуп,

                                              Амырлажып чолукшуур бис.

Ааржы, саржаг уделгелиг   Чочагай

Арбай далган чинге-тараа,

Чаагай кадык баштыннады.

Шагаа чемин салгылады.

                                               Изиг отка бышкан эътти     Сылдыс

                                               Илбек-биле кескиледи.

                                               Деспи долу чаглыг эъттин

                                               Дери-бузу бурулады.

Байырлал-даа келди, авай,   Айдаш

Манчы тудуп чиилем, авай

Бо-даа болза белээм болзун,

Бодум база чиир мен авай.

                                               Борбак-ыяжын кайыл, авай?  Айжаан

                                               Бодум далган оейн, авай.

                                               Борттер ышкаш манчылардан

                                               Бо хун тудуп корейн авай.

 Чаа чылдын эртенинде огде орган улус аржаан-биле чунуп, идик-хевин харга кактаар. Тей кырынга сан салгаш, от-костун кырынга артыштан эгелээш, бугу аъш-чеминин дээжизин салгаш, оран-тандызынга оргуп, чудуп-тейлеп, йорээл салыр чорааннар.

                         

        

Кожамыкка кандыг силер

Кожа тыртып каар бис бе.

№2.Ыры «Тожу кожаннары»

Уруглар шулуктери.

Тевектээри оолдарнын      Юрий

Дешпиктиг-ле оюну-дур.

Санын санап, чижип турда,

Саяк базып турганнарзыг.

                                                            Ангелина         Бойдус-биле хини тудуш,

Боттары-ла шинчээчилер.

Огбелерим тоогуден

Огге чурттап чораан улус

Хайынган сут, божанын суу       Дан-Хая

Каттышканда быштакталыр.

Базырыктааш, салып каарга,

Баскан быштак оон-на будер.                                                                                                                                                                                                                                    

Салим         Маргылдажыр моорейлерге            

Багны кагар мергелер чыыр.

Дээрбек бичии коргулчунга

Тейи дуктуг тевек кылыр.

Шагаа хуннун бугу чеми-    Анастасия

Чаглыг эъди, далган тараа

Саваларда белен чыдар,

Сагыш ажык орар улус.

Кан-Болат Тоолун ыдып тывызыктап,

Тоолдуруп ора, хонар.

Кажык адып, кажыкты хап-

Каш янзы моорейлешкен.

Ак сут усту оремеден        Сырга

Аажок ускур саржаг кылгаш,

Сынныйларга, хырыннарга

Чык долдур куткулап каар.

Чайшаана     Шагаа хуну уругларга

Шагнын чаагай байыры-дыр

Оюн-тоглаа, каткы-чугаа

Ол хун черле узулбес-дир.

Шаандан тура «Шагаада» бистин огбелеривис удувайн, тыва оюннар ойнаар турганнар. Бис база ада-иелерге оюндан ойнадыптаалынарам.

№1.Оюн «Хендирлер»

Улегер домактар моорейи.

         

«Улегер домакта нугул чок» дээр болгай. Дараазында улегер домактарга моорейден чарлаар бис бе? 

Мен эгелеп каарымга билир улус бар болза тондурер силер. Кым  улегер домактарны ковей билир эвес хынаптаалынар.

1. Эки кижээ эш хой… (Эки аътка ээ хой)

2. Чадаг кижиге чер ырак…(Чалгаа кижиге чем ырак)

3.Ужук билбес кижи…(Уну чоктан дора.)

4. Кижи озер… (Кидис шойлур)

5. Чадаг чорба, аьттыг чор…(Чааскаан чорба, эштиг чор) 

6. Куш уязынга ынак…(Кулун иезинге ынак)        

7. Шевер кижи мактадыр…(Чевен кижи бактадыр)

Танцы «Аъдым»

«Аъдым» деп самывысты бараалгадыылынар оолдар!

Оюн «Аът шалбадаар»

Ак оргээвисте чыглып келген оргун чонум, шагаавысты уламчылап. Тывызыктар моорейи. Че-ве, салып эгеледим-не!

 «Тывызыым дытта, тоолум дошта» (дош, балык)

Ийи тала болуп алгаш,

Тывызыкка маргыжар-дыр! (уруглар биле ада-иелерни ийи ангы командага чарып аар)

Арыг ишти долу аскан эът (кызыл кат)

Амдан киирер ак чемим (сут)

Тейи дежик, ишти курттуг (ог)

Мун кижи чангыс курлуг (ширбииш)        

Чырык коргенде чунун-даа артынга чаштынар (холеге)

Чанын билбес кижи

Чагдап болбас чашпан (шагар-оът)

Чангыс ыяш чайганды, чалан ак холл холзеди (хойтпак, бышкы)

Ховен иштинде чанагаш оол чыдыр (буурек)

Узун-оолдун ужу дуктуг (кургулдай)

Санап четпес хойлар, хемчээп четпес шол (дээр болгаш сылдыстар)

Чедиишкинни мактааш

Четпестерни чайлаткаш

Эргилдезин эрттирген

Эрги чылывыс байырлыг!

Шагаа шагы шаккылады

Чаа-чылды уткуулунар

Идик-хепти каттаныылы

Ижин-хоону сергедиири!

Чаа унген Дагаа чылдын найырында

Чыглып келген чонувуска   йорээл доктаап,

Элбекширин ковей болуп бодаразын,

Эмизинге багай чуве арлы берзин!

Курай-Курай! (шупту курайлаар

Чычыы торгу хевин кеткен

Чараш кыстар бистерде хой.

Тыва кыстар самнай бээрге

Таан чараш магаданчыг

Танцы «Аяк шайым»

Уруглар шулуктери.

Эртежи-ле бодум бо дээш,   Сайбек

Эртеннин-не кыйгы салыр-

Уйгужуга туразы чок

Улуг ишке Дагаа бо-дур.

                                                                           Айнеш     Шаандыкы байырывыс

Шагаавысты уткуулунар.

Сандан салып, чажы чажып,

Самнап, ойнап, хоглээлинер.

Шупту тейже уне бергеш,       Чайнаа

Чунгулаангар, кактаныылынар.

Оолдар, кыстар уступ алгаш,

Омак-хоглуг кожанналынар!

Начын              Шагаа хуну уругларга

Шагнын чаагай байыры-дыр

Оюн-тоглаа, каткы, чугаа

Ол хун черле узулбес-тир

№3.Ыры «Ак-ай шагаа»

Кончуг-ла солун ойнап-хоглеп алдывыс, бистин байырлалывыстын тончузу келди. База катап кайгамчыктыг байырлалывыс «Шагаа» таварыштыр ак сут дег орукту, эки уткуурун кузедивис. Курай! Курай!


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Сценарий национального праздника встречи Нового года по лунному календарю "Шагаа - 2015"

Вашему вниманию представлена методическая разработка по встрече Нового года по лунному календарю....

Сценарий национального праздника " Сабантуй"

Сценарий праздника " Сабантуй" ...

Сценарий национального праздника "Шагаа"

Сценарий разработан и проведен со всеми группами детского сада....

Сценарий национального праздника "Алдын Шагаа моорлап келди!"

Проведение национального праздника совместно с работниками детского сада и детьми всех возрастных групп....

Сценарий национального праздника "Шагаа - 2016"

Сценарий праздника "Шагаа-2016"  для детей старшей группы....

Сценарий национального праздника тувинцев Шагаа "Менди чаагай мечи чылын уткуулунар!"

Сценарий национального праздника тувинцев Шагаа "Менди чаагай мечи чылын уткуулунар!"...

Сценарий национального праздника "Шагаа в детском саду"

Праздник нового года по буддийскому календарю....