Конспект занятия: «Гэрэй амитад»
план-конспект занятия на тему

Конспект занятия:

«Гэрэй амитад» гэhэн темээр бэхижуулгэ

(Хэлэ хγгжѳѳлгэ, хγгжэм, аппликаци)

 Хэшээлэй темэ:

«Гэрэй амитад» Хэшээлэй гол зорилго: «Гэрэй амитад», «Yнгэ» гэhэн темэнγγдээр γзэhэнѳѳ дабтаха, бэхижγγлхэ.

 а) hургалгын: «Гэрэй амитад» ба «Yнгэ» гэhэн темээр γгэнγγдые дабтаха, бэхижγγлхэ, мэдγγлэлнγγдые зохеожо hургаха, буряад хэлэнэй абяануудые зγб γгγγлжэ hургаха

 б) хγгжѳѳлгын: анхарал, hанаа бодол хγгжѳѳхэ, гарай жэжэ хγдэлгѳѳ хугжѳѳхэ, γхибγγнэй зураха дурые хγгжѳѳхэ

 в) хγмγγжγγлгын: эб хамта нγхэсэл хγмγγжγγлхэ, буряад арадай дуу хγгжэмдэ, уран зохеолдо дуратайгаар хγмγγжγγлхэ.

Хэрэгсэлнγγд: зурагууд (багшада), томо зураг – плакат «Гэрэй амитад», табан хушуу мал нааданхайнууд (γнеэн, хонин, ямаан, морин, тэмээн), γнгэ, амитаниие, тоо харуулhан жэжэ зурагууд (γхибγγн бγхэндэ)

Хэшээлэй тγсэб:  

1) Эмхидхэлэй γе      

   2) Фонетическэ γгγγлбэри      

   3) Yзэhэнѳѳ дабталга      

   4) Yзэhэнѳѳ бэхижγγлгэ      

  5) Тобшолол  

       1) Эмхидхэлэй γе. Сайн байна, γхибγγд! Мγнθθдэр буряад хэлэнэй hайндэр боложо байна. Энэ hайндэртэ зорюулжа, бидэ «Гэрэй амитад» гэhэн темээрээ hонирхолтой хэшээл γнгэргэхэбди. Нэн тγрγγн булта бодоод, «Шаасай дууе» хэлэн байжа, зарядкаяа хэебди.  

Тиг-тиг, тиг-тиг:  

Yглθθгуур болоол.  

Тиг-тиг, тиг-тиг:  

Yхибγγд бодыт.  

 Yхибγγд, бодыт даа,  

 Yтэр хубсалыт даа.  

 Yрдилдэн гар нюураа  

 hайса угаагыт даа.    

(Г.Чимитов) (багшаяа ражаагаад, )  

Бэрхэнγγдта даа.

 Зай, hуугты.

Yхибγγд, ямар гэрэй амитадые мэдэхэбта, хэлэгты.

Тон зγб. Мγнθθ минии зураг дээрэ байhан амитадые буруу нэрлэбэлни, заhагты: Энэ хонин. Зγб гγ? Зγб.      Энэ морин. Бэшэ, энэ морин бэшэ. Энэ γнеэн… … г.м.  

         Буряад зон урдын сагhаа хойшо ямар табан хушуу мал γдхэдэг байгааб, хэн hананаб, нэрлэгты. Тон зγб харюусанат. Эдэ малнуудые  хγн зон яажа харууhалдаг бэ, юу хэдэг бэ? Амитад юугээрээ манда туhатайб, хэлэгты. Бэрхэт.

 Yхибγγд, намда иимэ асуудал бии болобо. Морин яажа абяа гарадаг бэ? (Инсагаалдаг).

Бултадаа инсагаалая: иин-иин-иин! Ямаан яажа абяа гарадаг бэ? Маарадаг: маа-маа-маа. Нохой? Нохой хусадаг: hаб-hаб-hаб! Тахяа? Гахай? г.м. Ямаршье гоеор амитадые hажаана гээшэбта. Yшѳѳ дахин хэлэгтыл даа, γхибγγд, хонин мѳѳрэдэг гγ, али маарадаг гγ? Маарадаг ха юм. Харин нэгэ Коля хγбγγн мэдэхэгγй.

Анхаралтайгаар шагнагты,  зугаа шогтой шγлэг таанадта уншаhуу.  

 Хγдѳѳдэмнай айлшаар hаяшагхан  

 Коля ерээ Улаан-Yдэhѳѳ,  

  Хγндэлжэ садхаагаад, аргаахан    

 Хγгшѳѳдэйнь hураа тэрээнhээ:    

 - Хонин яадаг бэ?    

    - Мѳѳрэдэг.    

  - Хγлэг яадаг бэ?    

 - Хашхардаг.    

  - Хγригшэ γнеэн?      

 - Бабанадаг.      

 - Тэмээн яадаг бэ?  

      - Маарадаг.    

  - Тэхэ яадаг бэ?      

  Хар-хур гэдэг.  

   - Гахай яадаг бэ?    

   - Буйладаг.  

 - Газаахи тахяа?  

 - Инсагаалдаг.  

 Хγгшэн эжынь гайхахадаа,  

 Хγбγγнhээ иигэжэ hурабал даа:  

 - Тоhо яадаг юм?  

  - Эдидэг даа!

  - Тараг hγ?    

- Уудаг даа!  

- Тарган мяха?

 - Баридаг даа!    

 * * *  

Эдихэ ууха,залгихын талаар,  

 Энээндэ«Таба» табихаар лэ.

  Харин мал мэдэхын талаар,

  Хара хооhоор ябуулхаар лэ.    

(Ц.-Б.Бадмаев)          

Амитадые яажа абяа гарадагые ойлгохогγй аад, эдеэ хоол яадагые хуу мэдэхэ байна, тиимэ гγ? Амитад тухай ямар шγлэг, али дуу мэдэхэбта. Ородооршье хэлэгты. (Yхибγγд нэрлэнэ). Саадтаа ород хэлэн дээрэ дуу сээжэлдээ hэмди, hанана гγт? «Кто пасется на лугу?» гэжэ нэрэтэй.  

Далеко-далеко                                                                                     Далеко-далеко                                          На лугу пасутся ко…                                                                         На лугу пасутся ко…                                 Кони? Нет, не кони!                                                                                         Козы? Нет, не козы! Далеко- далеко                                                                                                  На лугу пасутся ко..  Правильно, коровы!                                                                                          Коровы!                                           Пейте, дети, молоко,                                                                                                                                                             Будете здоровы!

    Yхибγγд, хγгжэмдэ дуратай гγт? Бэеэ hула табяад, нюдѳѳ хаагаад, булта амараябди. (Хγгжэм зэдэлнэ). Ямар юумэн, али хэн нюдэндэтнай харагдааб, хэлэгты даа. Хэн нэгэн ѳѳрынгѳѳ дуратай амитаниие хараа гγ? θѳрыгѳѳ уужам  буряад талынгаа ногоон соогуур гγйжэ байhанаа хараа гγт?  

Иигээд мγнѳѳ хургануудаараа наадая. «Уулзалга».

  Yглѳѳгγγр эртэ хоер γнеэд уулзаба:  

  - Мѳѳ-мѳѳ-мѳѳ!  

Хоер хонид уулзаба:    

-Бээ-бээ-бээ!  

Хоер ямаанууд уулзаба:    

- Маа-маа-маа!  

Хоер морид уулзаба:  

 - Иин-иин-иин!

 Хоер нохойнууд уулзаба:  

  - hаб-hаб-hаб!  

Булта амитад гγйлдэшэбэ.

(Баруун гарай хурганууд зγγн гарай хургануудаараа бишыхан шэгшγγдэйhээ эхилээд, бэе бэетэеэ «уулзана». «hаб-hаб-hаб»гэhэн γгэнγγдтэ хоер гараараа нохойн хусахые харуулха. «Булта амитад гγйлдэшэбэ» гэhэн γгэнγγдээр хурганууд таран «гγйлдэхэ»).  

     Ород хэлэн дээрэ адлирхуу шγлэг мэдэхэ байнабди. Дабтая. «Встреча» гэжэ нэрэтэй.

 Наада наадахамнай гγ? «Бусайдалга» - «Путаница». Шагнагты намайе.

  Yнэхѳѳрѳѳ иимэ байдаг юм гγ? «Энэ хоер ногоон хонид», «энэ табан хγхэ γнеэд», «энэ гурбан хара морид». Yхибγγд, танай урда стол дээрэ тоо, γнгэ, амитаниие тэмдэглэhэн зурагууд байна. Нэгэ бγлэг карточкануудтнай тоо тэмдэглэнэ, нγгѳѳдэ бγлэг – γнгэ, hγγлшынхинь – амитаниие. Гурба-дγрбѳѳрѳѳ хубаарая. Нэн тγрγγн 1-дэхи бγлэгhѳѳ зураг абахат, саашань – 2–дохи, hγγлдэнь-3-дахи. Хэндэ зγб мэдγγлэл болоноб, тэрэ шγγнэ.

  Зай, γхибγγд, хэшээлэйнгээ hонирхолтой hγγлшын γедэ хγрэбэбди. Энэ хадаа аппликаци. Аппликацимнай хэдэн γеhѳѳ бγридэнэ. Карандашаар амитанай дγрсые тойруулан зуража абаад, зγбѳѳр шэрдэхэт, саашань тэрэнээ хайшалаад, зузаан ногоон картон дээрэ няахат. Гурбан амитанай али нэгые шэлэгты.