Викторина "Тывызыксыг тыва дылым"
методическая разработка

Сурун-оол Марина Александровна

Викторина разработана для воспитателей ко дню родного тувинского языка.

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл viktorina_tyvyzyksyg_tyva_dylym.docx20.18 КБ

Предварительный просмотр:

           Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное  учреждение

                  детский сад комбинированного вида «Сайзанак»  с.Хайыраканский

                   муниципального района «Улуг-Хемский кожуун Республики Тыва».

     Викторина для воспитателей

«Тывызыксыг, торээн дылым»

         Воспитатель:

                                                                     Сурун-оол М.А.

        

                               

Ноябрь 2018г.

                         МООРЕЙ «ТЫВЫЗЫКСЫГ, ТОРЭЭН ДЫЛЫМ»

- Дамырактын шулураажы дег арыг,

Эртен эткен хектин уну дег откут,

Тайга-тандывыстын бедик сулдези синникен,

Олчей-кежиктиг, тывызыксыг,

Оттур соглээр, чечен-мерген, хайыралыг

Тыва дылывыстын хунну-биле, башкылар!

                  Тыва дылым – торээн дылым!

Улуг-Хемнин агымы дег куштуг сен

Тыванын ак-кок дээри дег арыг сен

Бора-хектин эдери дег откут сен

Алдын-сарыг сыгырганын ырлаары дег элдептиг сен.

1этап – Таныштырылга (командазын)

– Аартынган кавайымны,

   Азырап каан авайымны

   Ажыл-ишке кежээ боорун,

   Чагып-сургаар, авайымны.

2этап -  «Чечен-мерген моорейи» (ава дугайында улегер домактар)

- Тыва дылын тоогузун хундулеп чор

Тыва дылын ундезинин унелеп чор

Чангыс-даа сос артырбайн ооренип чор

Чалыыларга, салгалдарга дамчыдып чор.

3 этап- «Аян номчулга» (1 киржикчи йорээл состу аянныг чараш номчуур)

- Ховуларда калбак даштар, кожээлерде,

Хорумнарда оюп-бижээн бижимелдер,

Тыва дылдын баштай унген дозу болур

Тывызыксыг бижиктерде шупту ында.

4 этап –«Айтырыг-харыы»

- «Тывызыым – дытта, тоолум -дошта»

5 этап – «Тывызыктар моорейи»

- Бир-ле дугаар, ханывыста танмаланган,

Бичии чаштан дыннап оскендылывысты.

Эрги-даа бол «Тыва дыл» деп номувусту,

Эртине дег камнаалынар, тыва чонум.

6 этап – «Композиторлар бис» (шулукке аялга чогаадыр)

 «Дыннап ханмас торээн дылым»     (Алексей Ооржак)

Чечен-мерген чараш дылдар ковей-даа бол,

Черле эргим, дыннап ханмас торээн дылым,

Чернин чери, ырак чорааш сакты бээрим

Чечектелген Тывам ышкаш, торээн дылым

Хоонней арак, игилдээштин ырлап орар,

Хоомей-сыгыт, каргыраазын салып орар.

Тоол шагда маадырларнын бурун дылы,

Топтуг-чараш тывызыксыг Тыва дылым!

«Дыннап ханмас торээн дылым»     (Алексей Ооржак)

Чечен-мерген чараш дылдар ковей-даа бол,

Черле эргим, дыннап ханмас торээн дылым,

Чернин чери, ырак чорааш сакты бээрим

Чечектелген Тывам ышкаш, торээн дылым

Хоонней арак, игилдээштин ырлап орар,

Хоомей-сыгыт, каргыраазын салып орар.

Тоол шагда маадырларнын бурун дылы,

Топтуг-чараш тывызыксыг Тыва дылым!

«Дыннап ханмас торээн дылым»     (Алексей Ооржак)

Чечен-мерген чараш дылдар ковей-даа бол,

Черле эргим, дыннап ханмас торээн дылым,

Чернин чери, ырак чорааш сакты бээрим

Чечектелген Тывам ышкаш, торээн дылым

Хоонней арак, игилдээштин ырлап орар,

Хоомей-сыгыт, каргыраазын салып орар.

Тоол шагда маадырларнын бурун дылы,

Топтуг-чараш тывызыксыг Тыва дылым!

                                       Айтырыг-харыы

1 Чоон-Хемчик биле Чаа-Хол кожууннарнын аразында улуг арт?

- Он-Кум

- Авырал

- Адар-Тош

2 Чангыс достен кожаланчак унген ыяштар?

- тел ыяш

- бай ыяш

- хам ыяш

3 Ыдык сурлуг куш?

- сааскан

- ус кушкаш

- эзир

4 Шынаа чернин кужу?

- матпадак

- кээрген

- сайлык

5 Тыва календарнын 11 дугаар амытаны?

- дагаа

- ыт

- инек

6 Частын башкы чечээ?

- хек-даван

- шенне чечээ

7 Ёзулал чеми?

- чинге-тараа

- хлеб

- хойтпак

8 Кайы аннын хинин эм кылдыр ажыглаарыл?

- адыгнын

- тооргунун

-тарбаганнын

9 Кымыскаяк оон бедик-бедик тутса, кыш кажан дужерил?

-эрте дужер

-орай дужер

10 Кара сугну ижер ужуру?

- кош-адыштап

- чангыс-адыштап

                  Йорээл

Торлаа ышкаш оорлуг болзун,

Торгу-маннык кедер болзун!

Эргек-дыргаа шевер болзун,

Эдилели элбек болзун!

Унуш-чимис элбек кылдыр

Ургулчу-ле хуннээректе

Эки чолду хайырлап кор,

Элбек дужут шаннал болзун

                  Йорээл

Торлаа ышкаш оорлуг болзун,

Торгу-маннык кедер болзун!

Эргек-дыргаа шевер болзун,

Эдилели элбек болзун!

Унуш-чимис элбек кылдыр

Ургулчу-ле хуннээректе

Эки чолду хайырлап кор,

Элбек дужут шаннал болзун

                  Йорээл

Торлаа ышкаш оорлуг болзун,

Торгу-маннык кедер болзун!

Эргек-дыргаа шевер болзун,

Эдилели элбек болзун!

Унуш-чимис элбек кылдыр

Ургулчу-ле хуннээректе

Эки чолду хайырлап кор,

Элбек дужут шаннал болзун

        Тывызыктар

1  Коорге ковей                                    

    Кодурерге чиик (Ховен)

Ак ширтек,

Хову шыпты (Хар)

     Дугде кызаш,

     Мында кызаш.

     Дугу кызыл,

     Боду кызыл (Дилги)

Чаа чылда чалаттырды

Чайгы хептиг чедип келди (Шиви)

2 Чырыктан артык чырыктыг,

    Оттан артык оттуг (Хун)

Дылы чок – дыка улуду

Окпези чок – оттур урду (Хат)

     Кышкы тону – харга оннеш,

     Чайгы тону – черге оннеш (Койгунак)

Баткаш, тонмес,

Маннааш, турбас (Суг)

3 Мээн оолдарым беш –

   Бежелдирзи атташ (5 салаа)

Кара холдун эриин

Кара кастар харап ор (Карак кирбии)

   Сарыг далай чалгыды,

   Сайы-куму карарды (Орт)

Кагарга халыды,

Теверге дести (Бомбук)

                                   Тывызыктар

Эътте тудуш эстеннээн

Эрээн-шокар аржыылдыг

Буду, холлу чок

Мун-мун куяк камгалалдыг

Торумелинден чивеш дивес, тогерик карактарлыг,

Адыр тук дег, кудуруу

Амыр-саам чок кыйбыннааш,

Агым хемде, холде

Амы-тыны тудуш

Амытанны менээ

Айтып берип корунер! (Балык)

   Дошка дег боттуг,

   Буга дег мыйыстыг (Доос-кара)

Хендир-биле бурундуктаар

Хензигие боттуг

Кедер хептин иези,

Кежээ кыстын оннуу чул? (Ине)

   Ырлаары кончуг ыянгылыг,

   Ынчалза-даа толун билбес, ырмасынчыг. (Хек)

Ыйба-хул дег бурулаан,

Ыылаан, шиилээн,

Карак-кулак

Хапыйтыр

Кадааш сорар думчуктуг.

Ан, мал, кижээ чайын

Амыр бербес чул аан ол? (Хулчук)

   Дээринге чоруур аъдым,

   Дембилдейлеп ырлаар аъдым

Кудайынга чоруур аъдым

Кударады киштээр аъдым. (Самолет)

   Одээ ак, хою кара. (Ном, солун)

Талыгырже кайгаан, дайнанып-ла турар

Донгелчиктер чуктээн,

Донгур болгаш улуг

Азыраан мал аймаа

Адын тып корунерем (Теве)

   Матрос дег, шокар бол

   Матрос-даа эвес мен

   Бора-талда аскан

   Борбуякка чуртаар

   Опчок оолдар келзе, ойладыптар чанныг,

   Имилеме демниг

   Ишчи оорлуг чуу мен? (Тас-ары)

Дорт алышкы,

Дорт чузун (Чылдын 4 уези)

   Аптарам ишти

   Ак кажыктарлыг (Диштер)

Чангыс чаак сая диштиг (Щетка)

        


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

доклад на тему: Тыва дылым тоогузу"

    Докладым А. А. Даржайнын созу биле эгелээн  ужурум болза – ажы- -толувус бистин келир уевис, оларга,  ажы - толувуске чуртап эрткен тоогувусту  саазын кырынга...

Кичээлден дашкаар уран чечен номчулга шагы: «Чечен-мерген тыва дылым!»

Уран-чечен номчулга шагынын сорулгазы:  Аас чогаалынын ундезини - байлак  тыва  дыл  дугайында  кыска  тайылбырны бээри.  Тыва дылдын бир текпиижи – уран чечен...

Викторина для воспитателей "Тывызыксыг Тыва дылым"

Викторина посвященная к дню тувинского языка "Тывызыксыг Тыва дылым"...

Проект "Тывызыксыг тыва дылым"

ull;Цель проекта: Воспитание любви, интереса и уважения к родному языку.•Задачи проекта:•1.Воспитывать языковую толерантность.•2.Закреплять имеющиеся достижения в речевом развитии каж...

Тыва дылым

Тыва дылым...

Акция "Тыва дылым - торээн дылым!"

Тыва дылывыс, чанчылдарывыс кажан - даа утпас бис!...