Танха
проект (старшая группа)

Аралдьыйыы сценарийа « Таайтарыылаах танха киэьэтэ» улахан белех о5олоругар..

Цель: приобщать  детей к национальным ценностям якутского народа, к его традициям в рамках детского сада с последующим использованием полученных знаний в своей деятельности.

Задача: содействовать развитию интереса у детей к якутской народной культуре; способствовать повышению интереса к родной культуре, запоминанию слов и использованию их в повседневной жизни, развивать эмоционально-познавательную сферу у старших дошкольников.

Аралдьыйыы хаамыыта:

Ыраастаныы: Киириигэ иитээччи о5олорго ыраастааьын ыытар(дэйбииринэн, чуораанчыгынан). Киирэн олоппоско олороллор.

Ыытааччы: Биьиги  бугун «Таайтарыылаах танха Киэьэтин» ыытабыт. Тохсунньу ыйга Сахабыт сиригэр «Танха» кэмэ кэлэр. Бу ый сурун туома – Танха туома. Танха алгыьын этэн киьи куус ылыан сеп. Танха киьи таайар, сэрэйэр куустэрин кытта сибээстээх. ( кылгастык кэпсиир)

Х.К. (музыка тыаьаата5ына киирэр) Дорооболорун о5олоор! Хайа бу туохха мустан то5уорустугут?

Ыытааччы: Бугун биьиэхэ ыраастаныы кунэ. «Таайтарыылаах танха киэьэтэ»- диэн.

Х,К.: Ээ инниги мин билбэппин. Мин хаартан оноьуллубутум. Эьиги курдук о5олор сыбаан онорбуттара. Мин тымныыны наьаа себулуубун, ол иьин кыьын бутуен  ба5арбаппын. Хата эьиги дьиэ5итигэр киирэн дэлби тириттим, ууллаары гынным.

Ытааччы:О5олоор хаар киьини уулларбат инниттэн биьиги кыратык оонньоон ылыаххайын. ( оонньуу «Хаар хомуйуу»)

(музыка тыаьыыр, экрантан сулукуун тахсар, ункуулуур)

Сулукуун: Хайа бу кимнээхтэрбитий? Дорообо да буоллун! Биллигит дуо миигин? Мин-сулукууммун. Мин эьиэхэ ыалдьыттыы кэллим. Сахалыы ыйынньыгынан ТОхсунньу ый Танха ыйа.  Танха тохсунньу 7 кунуттэн са5аланар уонна 19 чыыьыланан бутэр. Ол бириэмэ5э мин бырааттарбынаан тахсан сири дойдуну кэрийэбит. Биьиги тахсар кэммитигэр ким да айдаарыа суохтаах. Биьиги чуумпуну себулуубут.

Ыытааччы: О5олоор сулукуун сепке этэр. Танха кэмигэр киэьээтиин айдаарыа суохтаахпыт. Бу куннэргэ былыр былыргаттан биьиги эьээлэрбит эбээлэрбит, ийэлэрбит-а5аларбыт сэрэбиэйдииллэрин себулууллэр. Чэйин эрэ о5олоор сулукууну хаар киьини кытта биьиги эмиэ боруобалаан керуеххэйин.

1. «Идэ5ин бил»
2.  «Тирэх быра5ыыта» (Стоя спиной подбрасывают варежку с орнаментом. Если варежка упала узором вверх, то желание сбудется. Если вниз – то нет.)

Сулукуун: О5олоор бары ортотугар тахсан тегуруччу туруоххайын. Мин билигин эьигинниин  эбээм Дьыга Бааба оонньуутун ооньуохпут. «Сиппиир» (музыка тыаьыыр, сулукуун  сиппииринэн о5олор атахтарын аннынан тегуруччу барар. О5олор сиппиир ааьар кэмигэр ыстаныахтаахтар.

Ыытааччы: Аны билигин саха буоларбыт иьин сахалыы оонньуулары кытта билсиэхпит. Саха оонньуутугар остуол оонньуулара уонна атах ооннььулара бааллар. (тереппуттэри кыттыьыннаран оонньууну кердеруу)

1. Мас ынах — деревянные игрушки.                  

2. Кыыртаах кус — игра в сокола и уток;            

   а) кыырт — сокол,

   б) кус — утка.

3. Хабылык — игра, состоящая в

   подбрасывании и подхватывании палочек.

4. Тырыыҥка — лучина, лучинки.                        

5. Халбас хара аты миинии — уметь

   садиться верхом на резвого черного коня.            

6. Мас тардыһыы — перетягивание палки:            

   а) тирэнэр мас — опорная перекладина.

7. Бэһирик сүүрдүү — катание на чурке.

8. Бэрбээкэйинэн оонньуу — игра в бабки.

9. Кылыы — прыжки на одной ноге (любой):

   а) туос — пометки.

10. Куобах — прыжки на обеих ногах

    одновременно.

11. Ыстаҥа — прыжки в длину на каждой

    ноге попеременно.

12. Буур — прыжок в длину.

13. Тыксаан — взаимные щелчки (при игре

    в щелчки).

(оонньуу араастарын кулгастык билиьиннэрии)

( Остуол оонньуута «Куерчэх»)

(остуол оонньуута «Хабылык»)

(атах оонньуута «Ойбонтон уулааьын»)

(атах оонньуута «Куус холонуута»)

Ыытааччы: Маладьыастар. О5олоор бугун биьиги тугу биллибит? Тохсунньу ый саха итэ5элинэн туох ыйы эбитий? Танха диэн туох эбитий? Ханнык оонньуулар бааллар эбитий? Тугу ордук себулээтигит?

(тереппуттэри кытта хаартыска5а туьуу, тереппут санаатын уллэстии)

Керсуеххэ диэри!