Логопедическое коррекционное занятие с детьми с ОНР старшего дошкольного возраста. Тема: «Кыьынны ойуур»
план-конспект занятия по логопедии (подготовительная группа) по теме

«Таатта улууьа» муниципальнай тэриллии, муниципальнай бюджетнай кыра о5ону  уерэхтээьин тэрилтэтэ, «Чуораанчык» о5ону сайыннарар киин учуутал-логопеда Хаптагаева Т.Г.

Бэлэмнэнии белех тыл сайдыытыгар уопсай хаалыылаах о5олоругар кыра беле5унэн логопедическай дьарык конспега (Вадим К., Айтал Х., Сайдам С.)

Темата: «Кыьынны ойуур»

Уобалаьа: Коммуникация

Алтыьар уобаластара: Познание, Здоровье, Физическай

Уерэтэр программа: В.С.Илларионова. Тыл сайдыытыгар уопсай хаалыылаах о5ону иитии уонна кеннерен уерэтии программата, Дь.: Бичик., 1995

Бэлэмнэнии улэ: тереппуттэргэ «Слон - Хоботок», «Барабан», «Ат», «Тэллэй», «Гармошка» артикуляционнай, салгыны сепке ылааьынна «Чумэчини ур», «Парус» тыыныыга гимнастикалары уерэтии. «Дьиикэй кыыллар кыьынны олохторо» «Сана »бэсиэдэ,

Дьарык тутула: 3 этаптан турар. (25 мун)

1. Киириитэ – 3 мун. (1 ч. – утары суолталаах тыллары булуу – 1 мун., (ИКТ туьаныы) 2 ч. – «Парус» «Чумэчини ур» салгыны урдэрии эрчиллиилэри онотторуу– 1 мун., 3 ч. - Р до5оонно артикуляционнай гимнастика онотторуу – 1 мун.)
2. Сурун чааьа – 18 мун. (1 ч. – илии былчыннарын сайыннарыы – 1 мун., 2 ч. – «Кыьынны ойуур» хартыынанан кэпсээн оноруу – 4 мун., 3 ч –     Д\оо «Кыьын, сайын»  –  4 мун., 4 ч. – физминутка – 2 мун., 5 ч – Тыл эрээтиттэн [Р] [Л] дор5ооноох тыллары булуу – 2 мун., 6 ч – Р – Л дор5ооннору арааран истии – 2 мун., 7 ч. -  ейге тутар дьо5уру сайыннарыыга оонньуу д/оо «Тылтан тыл» – 3 мун.)
3. Тумук – 2 мун. Рефлексия – 1 мун.,   – 1 мун.

Коррекционнай сыала:

1. О5о [Р] дор5оону санарарга аналлаах артикуляционнай эрчиллиилэри сепке онорорун ситиьии;
2. Тахсар салгыны уьуннук сыыйан урэллэригэр уерэтии;
3. Тыл баайын ханатыы;

Уерэтэр сыала:

1. Утары суолталаах тыллары буларга уерэтии;
2. Дьуьуннэри хатылатыы;
3. Хартыынанан 2 – 3 тыллаах тэнийбит этиилээх кэпсээн онорорго уерэтии;
4. Ыйытыыга чопчу хоруйу биэрэгэ уерэтии;
5. Тыл эрээтиттэн [Р]  дор5ооноох тыллары булалларыгар уерэтии;
6. Р – Л дор5ооннору арааран истэргэ салгыы уерэтии;

Сайыннарар сыала:

1. Тыл былчыннарын артикуляционнай гимнастика ненуе эрчийии;
2. Тарбах былчыннарын сайыннарыы;
3. Ситимнээх сананы сайыннарыы;
4. Бол5ойон истэр дьо5уру сайыннарыы;
5. Бол5омтолоох буолууну, ейге тутар дьо5уру сайыннарыы;

Иитэр сыала:

1. Сепке, чуолкайдык санарар буолар ба5атын кебутуу;
2. Логопедическай дьарыкка интэриэьи тардыы;
3. О5о дьаныьан туран дьарыктанарын ситиьии.
4. Бэйэ-бэйэ5э кемелеьерге, до5ордуу сыьыанна иитии;

Туттуллар матырыйаал: Остуол – 1 уст., олоппос – 4 уст., ноутбук, аудиоколонка, флешка; хас биирдии о5о5о 10*10 сиэркилэ, салгыны уруугэ парус, чумэчи ойуута; От куе5э – 30 уст., халлаан куе5э – 10 уст., ара5ас – 10 уст. дьуьуннээх прищепкалар, харыйа шаблоннара, Кыьын-Сайын, «Кыьынны ойуур» слайдалар, «Дьыл кэмнэрэ» д/оо; Предметнэй хартыыналар набордара: ракета, орон, харах, ручка, кур, бере; карточка – 3 уст., бутэй дор5оон фишкалара хас биирдии о5о5о, утулук – 4 уст., былаат – 4 уст., орто мээчик – 1 уст.

Дьарык барыыта:

О5олор дьарык иннинэ илиилэрин учугэйдик суунан киирэллэрин хонтуруоллааьын. Ол кэннэ киирэн остуолга  олороллор. Остуол урдугэр сиэркилэлэр сыталлар. Экранна сайынны айыл5а кестер.

Киириитэ – 3 мун.

1. Логопед: Утуе кунунэн, о5олоор!  

О5олор: Утуе кунунэн!

Логопед: О5олоор, экраны керун эрэ ханнык дьыл кэмэ ойууламмытый?

О5олор: Сайын (ыарыр5атар тубэлтэлэригэр От-мас хайдах дьуьуннээ5ий? Толоонно туохтар ууммуттэрий? Бу хаьан буоларый? ыйытыылары биэрэбин)

Логопед: Саамай сеп бу дьыл кэмин биьиги сайын диэн ааттыыбыт. Онтон хаардаах, тымныы кэми биьиги ким диэн ааттыыбытый?

О5олор: Кыьын

Логопед: Саамай сеп тымныы кыьын диибит. Ол аата сайын утары тыла кыьын эбит. Билигин мин эьиэхэ тыллары этиэм ону эьиги утары суолталаах тылларын этээрин. Ардах, сылаас, куех диэн тыллар утары суолталарын этин эрэ (экранна уочаратынан ардах-хаар, сылаас-тымныы,  куех-манан ойуулара тахсаллар). (Ыарыр5атар тугэннэригэр сайын халлаантан туох туьэрий? Онтон кыьын? Сайын таьырдьа хайда5ый? Онтон кыьын? То5о биьиги сон, этэрбэс, бэргэьэ кэтэбитий? От-мас сайын хайдах дьуьуннээх буоларый? Онтон кыьын хаар хайдах дьуьуннээх буоларый?)

2. Логопед: Сеп, билигин кенетук олоробут, сиспитин кеннеребут. Оччо5уна салгыммыт испититтэн сепке ханна да иннибэккэ тахсар. «Чумэчини ур» тыыныыга эрчиллиибитин оноробут. Хайдах этэй быраабылатын кэпсээн эрэ.

О5олор: Уоспутун туруупкалыы тутабыт. Ыйар табахпытын чумэчи курдук тутабыт уонна салгыммыт испититтэн уьуннук бытааннык тарбахпыт тебетугэр тиийэр гына урэбит.

Логопед: Саамай сеп. Илиибитин теье чугас тутабыт?

О5олор: Салгыммыт тарбахпыт тебетугэр тиийэр буолла5ына ыраатыннарар иьэбит (эрчиллиини 3 - 4 хатылыыллар, ол кэмнэ логопед кере сылдьан биирдии-биирдии о5олорго ыйан-кэрдэн кеннерен биэрэр. Салгыны сепке ис тугэ5иттэн ылан уьуннук сыыйан урэллэрин хонтуруоллуур).

Логопед: Аны  «Парус» эрчиллиибитин оноробут. Сиэркилэ5э керунэбит. Быраабылата хайдах этэй?

О5олор: Уоспутун ыртатабыт, тылбыт тебетун бэллэччи туттан баран уеьээ тииспит кэннигэр, таналайбытыгар кыратык сыьыарын баран испититтэн салгыны таьааран тылбыт тебетугэр куускэ урэбит. Тылбыт парус курдук буолуохтаах. Ол кэмнэ салгыммыт ойо5оьунан игин тахсыа суохтаах (эрчиллиини 3 - 4 хатылыыллар, ол кэмнэ логопед кере сылдьан биирдии-биирдии о5олорго ыйан-кэрдэн кеннерен биэрэр. Салгыны сепке ис тугэ5иттэн ылан тыл тебетугэр куускэ  урэллэрин хонтуруоллуур).

Логопед: Билигин сиэркилэбитгэр керунэн олорон «Слон - Хоботок», «Барабан», «Ат», «Тэллэй», «Гармошка» артикуляционнай эрчиллиилэри оноробут. (эрчиллиини 3 - 4 хатылыыллар, ол кэмнэ логопед кере сылдьан биирдии-биирдии о5олорго ыйан-кэрдэн кеннерен биэрэр).

Сурун чааьа – 18 мун. 

1. Логопед: О5олоор, сиэркилэ5итин остуолга уурун. Билигин мин эьиэхэ Р дор5оонноох тыллары этиэм. Ким сепке Р дор5оонноох тыллары истибит  илиитинэн биирдэ таьынар. Илиибитин таьынарга бэлэм туттубут. (О5олор Р дор5оонноох тыллары иьиттэхтэринэ биирдэ таьыналлар). Холобур тыллар: от, хаар, былыт, тымныы, харыйа, кустук, кыьын, этэрбэс, ардах, бадараан. Маладьыастар, олус кехтеехтук оонньоотубут.
2. Логопед: Аны,  бэриллибит тылларга Р дор5оон миэстэтин булуоххайын. Иннигитигэр сытар карточканы уонна фишкалары ылын. Мин ойуу кердеруем уонна тыллары эттэхпинэ Р дор5оон ханан баарын миэхэ этэ5ит уонна фишканы иннигэр, ортотугар эбэтэр кэннигэр уура5ыт. Холобура Рая диэннэ Р дор5оон ханан иьиллэрий?

О5олор: Иннигэр.

Логопед: Саамай сеп. Оччо5уна фишканы инники туннуккэ уурабыт.

(Холобур тыллар ойуулара: Ракета, орон, харах, ручка, кур, бере.

О5олор фишканан улэлииллэр. Ыарыр5атар тугэннэригэр логопед кемелеьер. Ейдеен иьит Р дор5оон ханан иьиллэрий? Бэриллибит дор5оону куускэ санарар)    

3. Логопед: Атын оонньуу оонньуохпут, бу остуолга кэлин (о5олор тарбах былчынын сайыннарар зона5а кэлэн кэккэлэччи тураллар. Остуолга араас дьуьуннээх прищепкалар, харыйалар шаблоннара сыталлар). Иннигитигэр араас дьуьуннээх прищепкалар сыталлар. Ханнык дьуьуннэр баалларын ааттаталыа5ын (о5олор хоруйдара: от куе5э, аранас, халлаан куе5э. Биир эмэ дьуьуну билбэт тугэннэригэр: Халлаан хайдах дьуьуннээ5ий? Онтон от хайдах дьуьуннээ5ий? Чоппууска хайдах дьуьуннээ5ий? кеме ыйытыылары биэрэбин). О5олоор, кыьын саамай кэтэьэр бырааьынньыкпыт ханныгый?  

О5олор: Сана дьыл бырааьынньыга

Логопед: Сана дьылга тугу киэргэтэбит? (Харыйаны, туннугу, дьиэбитин диэн о5олор эппиэттиэхтэрин сеп). Саамай сеп кэрэчээн харыйаны киэргэтэбит. Кини хайдах дьуьуннээ5ий? (от куе5э) дьэ эрэ, биьиги эмиэ харыйата оноруо5ун эрэ (о5олор бэйэлэрэ талан ким эмит шаблонна, ким эмит остуол урдугэр ууран онороллор. Бэйэлэрэ быьаарыныы ылынналларын ситиьии).  

4. Логопед: О5олоор, аны билигин кыьынны ойуурга куулэйдии барыа5ын. Ойуурга билигин тымныы. Ол иьин туох танас кэтэбитий?

О5олор: Туу бэргэьэ, халын сон, утулук, этэрбэс, сылаас былаат.

Логопед: Саамай сеп. Дьэ эрэ биьиги эмиэ тонмот инниттэн утулуктэ кэтиэ5ин уонна былаатта бааныа5ын. (о5олор эрдэ бэлэмнэниллибит утулугу кэтэллэр, былаат бааналлар. Остуоллары, олоппостору эргийэн экран иннигэр кэлэн тохтууллар. Экранна кыьынны ойуур хартыыната кестер) Дьыл ханнык кэмэ кестеруй? «Кыьынны ойуур» туьунан хартыынанан кэпсээннэ оноруо5ун. (О5олор 2 – 3 тыллаах тэнийбит этиилээх кэпсээн онороллор. Х-ра: Тымныы кыьын кэлбит. Сир урдэ манан хаарынан буруллубут. Хаар урдэ кылабачыйан, сырдаан кестер. Кетердер, кыыллар бары саспыттар. О5о ыарыр5атар тугэнигэр кеме ыйытыылары биэрэбин: Туох? Кимнээх? Хайдах? Хайаабыт? Тугу гыммыттарый?). Маладьыастар, о5олоор. Хартыынанан кыьынны ойуур туьунан наьаа учугэй кэпсээн онордугут. Утулуктэрбитин, былааттарбытын устан ууран кэбиьиэ5ин.

5. Физминутка

Логопед: Сылайдаххыт буолуо, кыратык эппитин-сииммитин уьугуннара туьуе5ун эрэ. (О5олор хос ортотугар тахсаллар). Олонхо5о кэпсэнэр Дьулуруйар Ньургун Боотур курдук куустээх-уохтаах буолуо5ун

6. Логопед: Сынньанныбыт, сылаабыт ааста. Билигин теттеру остуолбутугар баран олоруо5ун.  Аны «Дьыл кэмнэрэ» диэн оонньуубутун оонньуо5ун. Хайдах оонньонорун кэпсээн эрэ.

О5олор:  карточка урдугэр дьыл кэмнэринэн сепке эппит о5о фишканы ылан уурар. Ким барытын сепке таайбыт ол кыайар.

Логопед: Саамай сеп. Мин эьиэхэ дьыл кэмнэригэр сеп тубэьэр тыллары этэбин. Сепке тубэстэ5инэ о5о фишканы ылан карточкатын биир туннугун сабар. Дьэ эрэ Сайдамна – кыьын, Вадимна – сайын, Айталга – саас карточкаларын тунэтэбин.

Холобур тыллар: Кыьын - Манан хаар; Таьырдьа тымныы; Сана дьыл бырааьынньыга; Манан куобах; Эьэ ар5ахха утуйа сытар; Этэрбэс, сон кэтэбит;

Сайын - Куустээх ардах; О5олор сетуелууллэр; Сайылыкка кеьуу; От оттооьун; Сэттэ дьуьуннээх кустук; Сып-сылаас кун;

Саас - Ньургуьун сибэкки; Таммах таммалыыр; Ханкылыыбыт, хайыьардыыбыт; Хаар ууллар; Тураах кэлэр; Бадараан тахсар

(О5олор кехтеехтук оонньуулар, Вадим ыарыр5атар тугэнигэр о5олор кемелеьеллерун курдук салайабын. Холобура: О5олоор, бу ханнык дьыл кэмигэр сеп тубэьэрий? Оччо5уна ким фишканы карточкатыгар уурунарый? Саамай сеп, Вадим уурунар)

6. Д/оо «Тылтан тыл» 

Логопед: Бары кэлэн сиэттиьэн тегуруччу туруо5ун. Мин тыл этэн баран мээчиги аттыбар турар о5о5о быра5ыам хаппыт о5о кыьынныга септеех тыллары ааттыыр уонна эмиэ аттыгар турар о5о5о биэрэр. Дьэ эрэ, Айтал хап “Тымныы” (О5олор уочаратынан тыллары ааттыы – ааттыы бэйэ-бэйэлэригэр мээчиги бырахсаллар. Ким эмит ыарыр5атта5ына о5олору кемелеьеллеругэр салайабын. Ол курдук 6 – 7 тыллары ааттыыллар). 

Тумук – 2 мун. 

Логопед: Маладьыастар, бугунну дьарыкка бары наьаа кехтеехтук кытынныгыт. Тугу, ханнык оонньуулары оонньоотубут? Ханнык дьыл кэмин биллибит? Ыарыр5аттахпытына хайыыр эбиппитий?

О5олор: Кыьын туьунан биллибит. Мээчигинэн, тылы буларга, “Дьыл кэмнэрэ” оонньуулары оонньоотубут, Ньургун Боотур курдук куустээх буоларга эрчиллиннибит, хартыынанан кэпсээн онордубут. Сайын уонна кыьын туох атыннаахтарын биллибит

Логопед: маладьыастар, бугунну дьарыкка наьаа элбэ5и билбиккититтэн наьаа уердум. Манан биьиги дьарыкпытын тумуктуубут. Керсуеххэ диэри. (о5олор аргыый белехтеругэр бараллар)