“ Юл билдәләре” иленә сәйәхәт
материал (подготовительная группа)

 Юл билдәләре» иленә сәйәхәт (Мәктәпкә әҙерлек төркөмө өсөн)

Маҡсат. Балаларҙы юл йөрөү ҡағиҙәләре менән таныштырыу. Транспортта үҙеңде дөрөҫ тоторға, светофор төҫтәрен айырырға өйрәтеү.

                                                Байрам барышы                                                              Биҙәлгән зал. Проекторҙа светофор һүрәте.                                                                                           Алып барыусы. Хәйерле көн, ҡәҙерле балалар, ҡунаҡтар! Бөгөн беҙҙә хәүефһеҙлек ҡағиҙәләрен өйрәнеүгә арналған байрам. Һеҙ «Юл билдәләре» иленә сәйәхәт ҡылырға әҙерһегеҙме?                                                                                                                                                 Балалар. Эйе!                                                                                                                                                    Алып барыусы. Улай булғас, хәйерле юл... Көй яңғырай, дәртле баҫып Белмәҫйән инә. Белмәҫйән. Һаумыһығыҙ, балалар! Был «Бәпембә» балалар баҡсаһымы? Уф, көскә килеп таптым үҙегеҙҙе. Циркка барырға сыҡҡайным, юл аша сығып булмай, машиналар тегеләй ҙә, былай ҙа үтә. Йә светофорҙағы төҫтәрҙең нимә аңлатҡанын белмәйем. Юл аша йүгереп сығайым тиһәм, полиция кейемендәге ағай тотоп алып юл ҡағиҙәләрен һораша башланы, мин уларҙы онотҡанмын, дөрөҫөн генә әйткәндә, белмәйем. Шунан ул мине «Бәпембә» балалар баҡсаһына ебәрҙе. Унда балалар юл ҡағиҙәләрен бик яҡшы белә, һиңә лә өйрәтерҙәр, тине. Зинһар өсөн миңә ярҙам итегеҙ, юлда машинаға тапалыуҙан ҡурҡам. Алып барыусы. Белмәҫйән, һин беҙгә килеп дөрөҫ эшләгәнһең, сөнки беҙ юлда йөрөү ҡағиҙәләрен, юл билдәләрен беләбеҙ, светофор төҫтәрен дә яҡшы айырабыҙ. Ярҙам итәбеҙме Белмәҫйәнгә? (Балалар яуабы.)                                                                                                   Алып барыусы. Улай булғас, Белмәҫйән, беҙҙең байрамыбыҙҙа ҡалыуға ризаһыңмы? Белмәҫйән. Әлбиттә риза, ярҙам ғына итегеҙ...                                                                                            Алып барыусы. Белмәҫйән, балалар, байрам булғас, йырһыҙ булмай, әйҙәгеҙ, Ә. Зиннурованың «Шаян йыр»ын башҡарайыҡ. Белмәҫйән. Рәхмәт! Бик матур йыр- лайһығыҙ икән.                                                                                                                                                         Алып барыусы. Хәҙер мин һеҙгә бер йомаҡ әйтәм, иғтибар менән тыңлағыҙ!                                                                                                                                     Урам уртаһында тора                                                                                                                                      Өс күҙле бер баһадир.                                                                                                                                           Юл сыҡҡанда hәp бер кеше                                                                                                                                                   Уға ҡарай бик етеҙ. Нимә ул? (Светофор.)                                                                                                                                        Алып барыусы. Әлбиттә, светофор! Балалар, ә светофор ниндәй төҫтәрҙән тора? Ҡыҙыл, hapы, йәшел! Уның ниндәй сигналына юл аша сығырға мөмкин? Ә ниндәй сигналына ярамай? (Балалар яуабы.)                                                                                                                               Алып барыусы. Бик яҡшы. Ә хәҙер бергәләшеп уйнап алайыҡ. «Машиналар һәм светофор» уйыны ойошторола. Күңелле көй яңғырай. Балалар-«машина»лар юл буйлап бара, светофорҙың төҫтәрен иғтибар менән күҙәтәләр. Алып барыусы ҡыҙыл карточка күрһәтһә, «машина»лар туҡтай, һары төҫкә – бер урында «тыпырлай», йәшел төҫкә – юлды дауам итә. Яңылышыусы «машина»лар – уйындан сыға.                                                                                    Алып барыусы. Аңланыңмы инде, Белмәҫйән? Белмәҫйән. Әлбиттә. (Яңылыша.) Ээээ, ҡыҙыл янһа – урам аша сығабыҙ. Йәшел янһа – көтөп торабыҙ...                                                        Алып барыусы. Балалар, Белмәҫйән дөрөҫ әйтәме? (Балалар яуабы.)                                                         Алып барыусы. Улай булғас, Белмәҫйән, балалар һиңә светофор тураһында шиғыр һөйләп ишеттерер. Иғтибар менән тыңла.                                                                                                                

1. Урамда тора баһадир,           Илүзә                                                                                                                                                           Исеме уның ҡыҙыҡ.                                                                                                                                «Светофор» тип атайҙар,                                                                                                                                               Тәртип һаҡлай ул бик ныҡ.                                                                                                                                                

2. Светофорҙың күҙҙәре          Илнур                                                                                                                              Гел сигнал биреп тора.                                                                                                                                   Иғтибарлы кешеләр                                                                                                                                                 Гел уға ҡарап тора.                                                                                                                                                              

3. Светофор ағай hәp ваҡыт      Артур                                                                                                                            Тәртип һаҡлай ҡалала.                                                                                                                                                                     Уны таный ололар ҙа,                                                                                                                                                                                  Хатта кескәй бала ла.                                                                                                                                                        

4. Ҡыҙыл янһа – ашыҡмағыҙ,    Айгизә                                                                                                                                           Шул урында туҡтағыҙ.                                                                                                                                                             Һары янһа – сабыр итеп                                                                                                                                                              Бер аҙ көтөп тороғыҙ!                                                                                                                                                                         Әгәр йәшел емелдәһә, Хафаланмай сығығыҙ!                                                                                                                                    Жезлдар менән ҡыҙҙар бейей.                                                                                                                                    

Алып барыусы. Хәҙер аңланыңмы инде, Белмәҫйән?                                                                              Белмәҫйән. Эйе, бынан һуң светофорға ҡарап, юл аша ҡурҡмайынса сығасаҡмын.                                         Алып барыусы. Әлбиттә, Белмәҫйән. Тик юлда башҡа юл билдәләре лә бар. Ҡара әле. Юл билдәләре атлайҙар Төп-төҙ һәм матур итеп. Улар килгәндәр бында Урау юлдарҙы үтеп. «Юл билдәләре» маршҡа атлап инә. «Юл билдәләре» бейеүе («Вместе весело шагать» көйөнә) күрһәтелә.                                                                                                                                                          

Йәйәүлеләр сыҡҡан ерҙә   Айгүзәл                                                                                                                          Торалыр ошо билдә.                                                                                                                                                           Уға ҡарап ҡына сыға                                                                                                                                                                                       Бөтә кешеләр ерҙә.                                                                                                                                                       Белмәҫйән. Йәйәүлеләргә ярҙам итеүсе билдә, анланым, анланым. Ә быныһы ниндәй тамға? (2-се билдәгә табан бара.)                                                                                                                                                          

Юл аша сығып баралар      Вилена                                                                                                                                      Теҙелешеп балалар.                                                                                                                                                                                               Шул ерҙә билдә ҡуйылыр –                                                                                                                                                     Һ а ҡ б у л ы ғ ы ҙ, ш о ф е р ҙ а р!                                                                                                                                Алып барыусы. Оло юлда нисек телә һәң, шулай йөрөп булмай, шоферҙарҙы иҫкәртеүсе билдәләр ҙә күп! (Белмәҫйән 3-сө билдә янына бара.)                                                                                    Белмәҫйән. Бында велосипед төшөрөлгән, мин велосипедым менән урамда елдерергә би-и-ик тә яратам.                                                                                                                                                  Алып барыусы. Велосипед яратаһың, ел менән ярышаһың, ә был билдә һиңә танышмы? Белмәҫйән. Ю-ю-юҡ!!!                                                                                                                                                    

Велосипед менән сыҡһаң,       Нурислам                                                                                                                                                     Урамда һин йөрөргә.                                                                                                                                                                                                                       Был билдә торған тирәгә                                                                                                                                                          Барып йөрөмә бер ҙә.                                                                                                                                                           Алып барыусы. Бына был билдә дауаханаға юл күрһәтә, Белмәҫйән.                                                                            

Кеше юлда сирләп китһә,     Дилиә                                                                                                                                                 Дөрөҫ йүнәлеш күрһәтә                                                                                                                             Дауаханаға, дарыуханаға                                                                                                                                            Бына ошондай билдә.                                                                                                                                                      

Белмәҫйән. Төшөндөм! Был билдә дарыуханаға йә дауаханаға илтә икән.                                                                    

Әгәр һеҙҙең алда тopha        Инсаф                                                                                                                                            Миңә оҡшаған билдә –                                                                                                                                    Транспорттың бер төрө лә                                                                                                                                                    Йөрөмәйҙер был ерҙә.                                                                                                                                                                

Белмәҫйән. Юл билдәләре ҡайһылай күп! Үҙҙәре төрлө-төрлө тағы...                                                       Алып барыусы. Эйе, Белмәҫйән, хәҙер белдеңме инде юл билдәләре ни өсөн кәрәклеген? Белмәҫйән. Эйе, рәхмәт һеҙгә.                                                                                                                             Алып барыусы. Машинала йөрөгәндә юл билдәләренә иғтибар итмәй мөмкин түгел. Балалар, ҡарағыҙ әле, был юл билдәләрен кемдер йыртҡылап киткән, беҙгә уларҙы кире йыйырға кәрәк. Һеҙ машина йөрөтә беләһегеҙме? Улай булғас, ике командаға бүленеп, машинала юл билдәләрен ярышып ташып төҙөйәсәкбеҙ. Һеҙ әҙерме? Ҡайһы команда беренсе булыр?                                                                                                                                                  Эстафета – «Кем етеҙерәк?». (Балалар ике командаға бүленеп, бәләкәй машинала ярыша, ҡағыҙ киҫәктәренән юл билдәләре төҙөй.)                                                                                                         Белмәҫйән. Был балалар, бәләкәс кенә булһалар ҙа, машина йөрөтә беләләр, юл билдәләрен дә дөрөҫ йыйып ҡуйҙылар, һы, бына ҡыҙыҡ. (Яурындарын һикертә.)                                                                                                                                                                           Ишектән полиция инә, һыҙғыртҡысын һыҙғырта.                                                                                       Белмәҫйән. Ой-ой-ой, полиция килә. (Ҡаса.)                                                                                                  Полиция. Һаумыһығыҙ! Таныш булайыҡ, балалар,                                                                                                    Мин полиция булам.                                                                                                                                                                       Тәртип һаҡлайым ауылда,                                                                                                                                            Барыһын ҡарап торам.                                                                                                                                                                                Барыһы бергә. Һаумыһығыҙ, иптәш полиция!                                                                                                                   Полиция. Хәлдәрегеҙ нисек һуң? Юл ҡағиҙәләрен боҙмайһығыҙмы? Балалар. Ю-ю-ю-ҡ! Полиция. Мин Белмәҫйәнде һеҙҙең баҡсаға ебәргәйнем, әллә килеп етмә- неме? Ә-ә-ә, шилма малай, ниңә йәшенеп тораһың? Балалар, heҙ уға светофор төҫтәрен, юл ҡағиҙәләрен өйрәтмәнегеҙме әллә?                                                                                                                                                 Алып барыусы. Өйрәттек әлбиттә, иптәш полиция.                                                                                                 Белмәҫйән. Өйрәттеләр, иптәш полиция, өйрәтмәй ни, бында уларҙы өйрәтеүсе тәрбиәселәр бар, бик күпте беләләр үҙҙәре. Мин уларҙан күп нәмәгә өйрәндем.                                                                       Полиция. Улай булғас, балалар, минең һорауҙарыма ла яуап бирегеҙ. Балалар, автобуста йә башҡа транспортта үҙеңде дөрөҫ тотоу ҡағиҙәләрен беләһегеҙме? Әйҙәгеҙ әле, ошоларҙы иҫкә төшөрәйек.                                                                                                                                    1. Йәйәүлеләр ҡайһы юлдан йөрөй?                                                                                                                            2. Юл аша ҡайҙан сығырға? (Зебра буйынса ғына сығырға.)                                                                         Белмәҫйән (аптырап). Зебра? Ниңә уны Арыҫлан йә Юлбарыҫ түгел, ә зебра тип атайҙар? Балалар. Сөнки ул аҡ һәм ҡара һыҙыҡтарҙан тора.                                                                                          Алып барыусы. Иптәш полиция, ә хәҙер балалар башҡарыуында «Зебра» бейеүен ҡарағыҙ.                                                                                                                                                               Полиция. Афарин, балалар!                                                                                                                               Белмәҫйән, бынан һуң юл йөрөү ҡағиҙәләрен боҙмаҫһың тип ышанам.                                                                                             Белмәҫйән. Әлбиттә, иптәш полиция, мин бынан һуң юл ҡағиҙәләрен теүәл үтәйәсәкмен. Полиция. Бик яҡшы. Рәхмәт, балалар, Белмәҫйәнгә күп нәмә өйрәткәнһегеҙ. Миңә китергә ваҡыт – поста көтәләр. Һау булығыҙ!                                                                                            Белмәҫйән. Мин дә циркка юлымды дауам итәйем, хәҙер урамда ҡурҡмай, ышаныслы йөрөргә лә була. Һay булығыҙ! Полиция һәм Белмәҫйән сығалар.                                                                                            Алып барыусы.

Урамдағы тәртип бит ул                                                                                                                       Бар кешегә лә кәрәк.                                                                                                                Шуға күрә уны гел дә                                                                                                                                          Яҡшы һаҡларға кәрәк!