Гом ахуыры конспект Тема: «В гости к бабушке Нана»
план-конспект занятия

Республикæ Цæгат Ирыстон - Алани

7 – æм МУНИЦИПАЛОН БЮДЖЕТОН РÆВДАУÆНДОН

Гом ахуыры конспект

 Тема: «В гости к бабушке Нана»

Бацаттæ кодта:

ирон æвзаджы хъомылгæнæг

Плиты Альбинæ

г. Алагир

Цель занятия:

Расширить представления детей о разных видах инструментов для работы на огороде, о применении их в работе людьми.

Задачи:

Образовательная

• знакомство с новыми словами-чыргъæд,уистæ,руван-къæпи,гопп худ
• пополнять словарный запас.

Развивающая

           развивать у детей память, логическое мышление, связную речь.

Воспитательная

• закрепить представления у детей о правилах безопасности работы с инструментами и поведения в незнакомых местах;
• воспитывать у детей уважительное отношение к труду взрослых.

Интеграция с областями:

Речевое развитие;

Художественно-эстетическое развитие;

Физическое развитие;

Познавательное  развитие;

Социально- коммуникативное развитие.

Методические приемы: загадывание загадки, речевка , пальчиковая гимнастика, подвижная игра, ручной труд, игровой  прием ,использование ИКТ.

Материалы к занятию:

1. корзина, палочки, веревочки, ткань, пуговицы ,вата
2. Презентация  «Инструменты для огорода».

Предварительная работа: аппликация «Корзина», знакомство с изготовлением  старинных осетинских кукол, посадка чеснока ,закрепление звука къ.

Ахуры цыд:

Хъуысы ирон музыкæ. Сывæллæтæ бацыдысты стыр уатмæ.

Хъ    Мæнæ нæм цы диссаджы уазджытæ æрбацыди,

          Цы зæгъын хъæуы сабитæ?

Саб:  Уæ райсом хорз!

 Хъ: Бонæй та куыд фæдзурæм?

Саб:  Уæ бон хорз!

Хъ: Изæрæй та куыд фæзæгъæм?

Саб:  Уæ изæр хорз! (бузныг сыв)

Хъ: Сывæллæттæ рæсугъд зылды алæууæм æмæ та не нгулдзтимæ æхъæзæм.

            Фондз æфсымæры нæртон

            Уыдонæн сæ нæмттæ зон!

            Хистæр – суг сæтты,

            Амонæн – пецы арт кæны

           Астæуыккаг – хуыссæ кæны

           Æнæном – гуылтæ фыцы

           Кæстæр та сæ – хъæлдзæг дæры.

Хъ:     Сабитæ, сымах дæр хæларæй цæрут

           Хорз Сывæллæттæ! Ныр та лæмбынæг байхъусут

          «Атадысты миттæ,   бахъæлдзæг и бон,

            Ихæй аразт хидтæ,        фестадысты дон

           Хур фæсхохæй æркасти, сæу цъиу нæм æртахт

          Цъæх – цъахид быдыртæ,  адардтой æваст!»

Хъ:    Зæгъут – ма сывæллæттæ,

          Уый кæд вæййы?

Саб:  Уый вæййы уалдзæджы

Хъ:    Раст зæгъут, сывæллæттæ,

          Уый вæййы  уалдзæджы,

         Æмæ сымах зонут уалдзæджы

           Цал мæйы ис, уый?

Саб:  Уалдзæджы ис æртæ  майы.

Хъ:     Ранымайут ма сæ,

 Саб:  Тæргæйтты мæй.  Хуымгæнæны мæй.   Зæрдæвæрæны мæй.

Хъ:     Ныртæккæ кæцы мæй у?

 Саб:  Дыккаг мæй, хуымгæнæны мæй.

Хъ:    Сывæллæттæ , ахъуыды – ма кæнут æмæ зæгъут уалдзæджы  цавар  

           ивддзинæттæ æрцæуы æрдзы мидæг?

 Саб:  Хур кæсы,  бон фæдаргъ,  бæлæс къуыбар ракалдтæ, кæрдæг  фæцъæх,

           бæлас дидинæг ракалдтаæ.

Хъ:     Цавæр   бæластæ ракалдтой  дидинæг?

 Саб:  Дыргъ бæластæ дидинæг ракалдтой:-фæткъуы, кæрдо, чылæуи,  

          æхсынцъы,   алтæми.

Хъ:     Тынг хорз!  Нывы та цавæр бæлас уынæм?

 Саб:  Бал бæлас.

 Хъ:    Цавæр цъиутæ ма нæм æрбатæхы уалдзæджы?

Саб:    Æрбатæхгæ цъиутæ!  Сау цъиу, зæрватакк, хърихъупп, дзывылдар.

Хъ:     Цал дзырдæй æрæзт у ацы ныхас?

Саб:  (2дзырдæй ) –дзывыр æмæ дар

Хъ:     Раздæр ,раджы заман  хуым  кодтой  бæхтæй,галтæй дзывырæй,

          æмæ иу куыддæр дзывылдар æрбатахт, афтæ иу адæм хуым кæнын   рæйдыдтой.

 Хъ:     Сывæллæттæ, мæнæ ацы цъиу та кæцæй фæци?

Саб:    Уый у бæлон.  

Хъ:       Бæлон дæр æрбатæхгæ  цъиу у?

 Саб:   -  На-а-а!  

Хъ:     -  Уæдæ?

Саб:   - Уый сæрд дæр æмæ зымæг дæр ам вæййы.

 Хъ:    -Федтат,  сывæллæттæ, цъиутæ иууылдæр иумæ хæларæй куыд   цæрынц!    

           Хъæлдзæгæй зарынц! Сымах та цæрут иумæ хæларæй?

Саб:   О-О-О

Хъ:    Уæдæ ма рæсугъд æлæуут,æмæ равдисут!

«Хъазт  лаппу-чызг»

Саб:   Æз-лæппу! Æз та – чызг!    Иумæ стæм сывæллæттæ.

          Лæппу – хъæбатыр, Чызг – уæздæн,

          Иумæ – стæм   хæлæртæ.

Хъ:    Бузныг,  сывæллæттæ! Цъиутæ сты нæ хæлæрттæ æмæ сæ хъæуы цы?

Саб:   Хъахъхъæнын,зилын,хæдзæрдтæ аразын.

Хъ:   Рæуайут ма сывæллæттæ  зылды æлæууæм.

Саб:  Къæвда, къæвда банцай цæй! Балцы цæуæн махæн нæй!

          Нæл тæхынц нæ сæрмæ мæргътæ, Нæл нæм зынынц урс сæр хæхтæ.

Хъ:    Къæвда, къæвда!

           Цавар мыр дзы хъуысæм?

Саб:  Мыр « КЪ» (раст зæгъут)

Хъ:    Цавæр дзырдтæ ма зонут мыр КЪ имæ?

Саб:  Къаба,  къабуска,  къофи, кърандас, къафет, къори,  къомси, къах, къух.

Хъ:  Федтай: цас зонынц нæ  сабитæ!

          Сабитæ, хур та ракаст, къавда нал уары, нын ныр балцы цæуæн ис ?

Саб:   Цомут Хъобанмæ, Нанайы бабæрæг  кæнæм, йæ хуымтæм ын базилæм.

Хъ:   Раст зæгъут, фæрон фæззæджы цы нурытæ ныссагътам, уыдон дæр фенæм сзадысты æви нæ?

Сывæллæттæ хохаг фæндæгтыл тассæг у дур  тулынæй,уæхи хъæхъхъæнут,        

чызджытæн æххыс кæнут,лæппутæ.Къæвдайы фæстæ фæндаг фехæлд, дуртæ ратылдысты. Цы кæнæм?Мах цъиутæ фестдзыстæм æмæ атæхдзыстæм.

Алцы дæр хорз у, фæлæ Нанамæ афтид армæй цæуæм?

Саб:   На-а-а! Мах ын – лæвар хæссæм немæ

Хъ:   Хорз! Уæдæ къæйттæ, къæйттæ алауут æмæ фæндараст!

Саб:   Дыргъдонмæ æртахт бæлон,  Къæлиуæй ныззарыди,

            Урс бæлонæн у йæ ном ,  Сабыр царды рухс фæдон,

            Урс бæлон,  Урс бæлон. Ратæх, ратæх ды нæртон.

Хъ:   Мæнæ куыд тагъд æрбахæццæ стæм Хъобæнмæ!

          Мæнмæ гæсгæ нæм уæртæ  Нана рацæуы.

Саб:   Дæ бон хорз Нана!

 Нана:  Æгас цæут, æгас, мæ къонатæ!

            М-нæ цы дзæбæх сабитæ ис!

            Нал та уæ базыдтон, уæ намттæ.   дæр та ма  ферох  сты,

            Рауайут, рауæйут , ма  æфсæрмы кæнут

Нана:  Дæ ном та куыд хуыины?

Саб:    Мæ ном хуыины Алинæ.

Нана: Æмæ дæ мыггаг та кæмæй у Алина?

Саб:    Мæ мыггаг та Дзелигатæй!

 Нана: Кæм цæрыс мæ къона?

Саб:    Æз цæрын Дзæуджыхъæуы.

 Нана: Æмæ дæ иронау та чи ахуыр кæны хæдзары?

 Саб:     Мæ нана мæ æхуыр кæны иронау

Нана: Дзæбæхæй байраз, мæ къона

  Нана:  Мæнæ цы æфсæрмыгæнаг лæппу ис!

              -Кæй лæппу дæ кæй? Дæ ном та цы хуыйны?

  Саб:     Мæ ном хуыины Арсен.

Нана:  Дæ мыггаг та кæмæй у.

Саб:     Мæ мыггаг та Цæратæй

Нана:  Æ, бирæ мын фæцæрай, бира,хæдзары кæимæ дзурыс иронау?  

Саб:     Æз дзурын Дæдаимæ, Нанаимæ, мæ мадимæ æмæ  мæ фыдимæ.

             Мæ нана – Замирæт, мæ фыд та - Æхсар

Нана:  Сывæллæттæ бафæлладыстут мæ къонатæ? Рауайут ма  мæ хуртæ, ахъазæм.

« Хур кæсы – къæвда нæ уæры»

              Рæуайут ныр-та хуыммæ. Федтат уæ нурытæ цæййас срæзыдысты,уый.

Саб:     Мæнæ цы  дзæбæх æрзадысты,

Хъ:    Диссæджы нурытæ, фæззæджы сæ ныссагътам,  Ныр кæсут,уалдзæг куыддæр

          Хуры цæст æркасти, афтæ нæ нурытæ дæр уайтагъд сгæпп-ластой, сзадысты.

          Ракæсут ма цы цъæх-цъæхид сыфтæ суагътой. Зилын сæм хъæуы, зилын мæ          

          къонатæ.

          - Цы хъæуы нурыйæн цæмæй дзæбах зæйа уый тыххæй?

Саб:   Фæлмæн зæхх, хъацæнтæ дон, хур. Нурытæ пайда сты дæндæгт фыдтæн,зæрдæйæн.

Хъ:      Рæкасут ма сывæллæттæ мах цæвæр кусæн гæрзтæй куыстæм фæззæджы?

Саб:   Бел, халамæрзæн, сагой,дон пырхгæнæн.

 Хъ:    Тынг раст мæ къонатæ, уæдæ цæмæй нæ нурытæ кæрдæджы бын мæ фæуой, уый    тыххæй сæ хъæуы рувын. Сымах  никуыма рывтат æмæ нæ зонут цæмæй рувын  хъæуы уый.

 Саб:     Нæ –а нæ зонæм !

 Хъ:    Рæкасут ма сывæллæттæ абон мах базонгæ уыдзыстæм  ног кусæн дзаума-      

        Рувæнимæ, хонынц мæ йа къæпи, Цавæр мыр та хъуысы ам дæр (мыр КЪ)

        Къæпи у æфсæйнагæй æрæзт ракасут мА, йæ хацæн та у хъæдæй арæзт. Рувын  дзы хъæуы æрмæст кæрдæджытæ. Нурытæ нæ хъæуы лыг кæнын,

        хъуысут сабиттæ уæхи дзы ма алыг кæнут. Къæпи тынг цыргъ у æмæ уæхи      

        хъакъкъæнут. Зæгъ ма Аминæ, Дана, Арсен- къæпи. Ныр та иумæ зæгъæм.

        Бафæлладыстут мæ къонатæ,уæ къухтæ асæрфут æмæ иугыцыл ахъæзæм.

        Зарынц цъиутæ цъипп-ви-цъорз,

        Сабитæ уæ рæйсом хорз!

             Цъипп-ви цъорз цъипп-ви цъорз

        Цъипп –Цъипп- Цъипп -Цъипп

        Цъипп-ви цъур

Нана: Сывæллæттæ Баба цыдæр æрæгмæ цæуы цæхæрадонæй, æнхъæлдæн æрбацыди!

Баба:  Мæнæ цы диссаджы  уазджытæ ис. Æгас цæут æгас! Мæ къонатæ,

         рауайут-ма  бабайы хъæбултæ!!!

        Лæппутæ, чыргъæд быйынмæ мæм фæкæсут мæ къонатæ.

Нана:   Чызджытæ, сымах та мæхимæ рауайут къæцæлæй чындзытæ   саразæм.

              Раджы зæман махæн цæй хъæзæнтæ уыд!

              Рæкæсут ма  къæцæлæй, хæцъиллы гæбæзтæй  чындзытæ сарæзтам æмæ иу    
     уыдонæй  хъæзыдыстæм,  йæ худ тæ гæхæттæй конд у –гопп худ йæ    

             цæсгом- цаппузырæй , нæ дзыккутæ - æндахæй  мæ     къонатæ.

             Фæцыдысты уæ зæрдæмæ?  

Баба:    Бузныг лæппутæ, хорз мын ахуыс кодтат дзæбæхай  мын  байразут.

             Не фсин: « Ацы уазджыты истæмæй хорз фенæм!

Нана:   Æртæ уæлибæхы цаттæ сты! Ныртæккæ ныртæккæ.

Хъ:       Сывæллæттæ Абоны ахуыры уæ зæрдæмæ цы фæцыди, Цавæр ног    

             дзыртимæ,     мыртимæ      базонгæ стут?  

Нанаи    Цæхæрадон фæцыди уæ зæрдæмæ?

 Хъ         Бузныг, сывæллæттæ. Ныр  та   нанайæн  зæгъæм  хæрзбон!!!

Нана:   Фæндараст! Абæрæг та иу мæ кæнут.