Открытое занятие по развитию родной (тувинской) речи
учебно-методический материал по развитию речи (средняя группа)

Муниципальное автономное дошкольное образовательное учреждение детский сад «Малышок» г. Чадаана

Ортумак болукке ажык кичээл

Тема: «Кызыл хоорай»

Воспитатель:

Бадма Мергеновна

.

г.Чадаана

Тема: «Кызыл хоорай»

Сорулгазы: Тыва республиканың тѳву- Кызыл хоорай деп уругларга ѳѳредир. Хоорайда тураскаалдарны янзы-буру чуруктарныӊ дузазы-биле таныштырар.Шʏлʏктʏӊ дузазы-биле тѳрээн черинге ынак болур,патриотчу болурунга кижизидер.

Кичээлге херек чуулдер: Организастыг кезээ,уругларны кичээлге хаара тудары-шʏлʏк  «Найысылал», шимченгир оюн, дидактиктиг оюн.

Кичээлдиң чорудуу

Организастыг кезээ.

Башкы: -Бо хүн бисте ойнаар-кыс аалдап келген, уруглар.Онаар-кыс болза «Кызыл хоорайны билип алыксап турар. Ынчангаш ойнаар-кысты эдертип алгаш Кызыл хоорайже аян-чоруктан кылыптаалыңарам, уруглар.

Башкы: -Уруглар, ойнаар-кыска дузалажып, Кызыл хоорайче аян-чорук кылып чоруурда автобуска олурупкаш чоруулуңарам.

-Кайда келдивис, уруглар?

Уруглар:-Кызыл хоорайда.

Башкы:-Силер ада-иелеринер- биле Кызыл хоорай барган силер бе, уруглар?

Уруглар:-Ийе.

Башкы:-Эр-хейлер, шупту барган. Ынчангаш ойнаар-кыска айтып берип аян-чоруктан кылыптаалыңар.

Башкы: -Мен шүлүктен номчуп берейн шупту кичээнгейлиг дыңнаар силер чүнүң дугайында эвес.

Шүлүк «Найысылал»

Ынай чаштар,улуг улус

Найыралдыг ээлеп чурттаан

Найысылал Кызылывыс!

Узун-кыска кудумчулар

Улуг-биче бажын болгат,

Ыяш-үнүш чечектерлиг,

Ылап чараш найысылал.

-Бо шүлүкте чүнүң дугайында шүлүктеп турар-дыр. Найысылал Кызылдың дугайында шүлүктеп турар.

-Бээр чурукче шупту кѳѳр. Бо чүү деп хоорайыл, уруглар?

Уруглар:-Кызыл хоорай.

-Кызыл -  дээрге, бистин Тываның чурттувустуң тѳву.

-Кызыл хоорайда хѳй каът бажыңнар бар. Музей база бар.Музейде чараш шыгжаттынган чүүлдер хѳй.

-Кым хоорайга баргаш хой каът бажыңнар кѳрген.

-Улуг чараш театр база бар.Улус чонунга артистер шии, концерт солун чараш байырлалдарны эрттирип берип турар.

-Кым хоорайга баргаш каас,чараш театрны  кѳрген,  

- Тыва чоннуң чүдүп тейлеп  чоруур хүрээлери база бар. Хүрээде Улуг дээди ѳѳредилгени чедип алган башкылар бар.

-Кым ада-иезин эдерип чорааш хүрээ барган?

-Улуг чараш театрнын чанында чараш кылдыр каастап кылган Арат шѳлү бар. Ол шѳлде Мани хүртүзу база бар. Анаа чон чүдүп тейлээр.

-Бээр корүңерем, уруглар. Бо чурукта артистер чүнү канчап турар-дыр?

-Артистер концерт кѳргүзүп турар.

- Мында чүү бар-дыр?

-Хүрээде башкылар ном номчуп турар.

-Уруглар ойнаар,агаарлаар чараш парк база бар. Кым парк барганыл, уруглар?

-Паркта келген бис. Оюндан ойнаптаалыңарам.

Сула шимчээшкин: Эштип-эштип,

                                      Чунуп-чунуп,

                                     Элезинге чыдарымга,

                                      Ээрем суглар, агым хемнер

                                     Эргеледип ырлап чыдар.

-Бо болза тураскаал. Тураскаалда эки-турачыларның аттарын бижээн. Олар бисти амыр- тайбың чурттазын дээш биске амыр -тайбыңны камгалап арттырып берген. Ынчангаш бис оларга үргүлчү мѳгеейер бис.

- Кызыл хоорайда мындыг тураскаалдар хѳйу- биле бар.

- Кызыл хоорайда машиналар болгаш кижилер хой, ынчангаш оруктарны эрттеринге улуг ужар -дузалыг кылдыр светафорну салган.

Шимченгир оюн: «Светафор»

Уруглар тѳгериктей туруп алыр. Башкы кызыл ѳңну кѳргүзерге уруглар олуруптар. Сарыг ѳң кѳдүрерге уруглар белеткениир. Ногаан ѳң кѳргүзерге уруглар долгандар кылаштаар, марштаар.

(Оюнну 3-4 катап катаптаар)

Дидактиктиг оюн: «Чурукка аттан бер»

Башкы чуруктар үлеп бээр, уруглар чуруктарда чүлер барын адаар. Чуруктарга (Кызыл хоорай, хүрээ, театр, музей, парк, тураскаал) чуруктарын ажыглаар.

-Автобуска олурупкаш садигивисче дедир чоруулуңарам, уруглар.

Туннел кезээ:

-Бо хүн бис кымга дузалаштывыс?

-Каяа чорааш келдивис?

-Чүлерни кѳрген бис?

-Чүү деп оюннар ойнадывыс?

-Эр-хейлер, шупту эки ажылдаан.