НОД в старшей группе на родном языке (на дигорском) «Признаки зимы и свойства воздуха».
план-конспект занятия (старшая группа)

НОД в старшей группе на родном языке (на дигорском языке) «Признаки зимы и свойства воздуха».

Воспитатель МКДОУ д/с № 1 «Дюймовочка», г. Дигора Дигорский район РСО – Алания, Колиева Оксана М.

«Зумæгон æма уæлдæфон минеугутæ»

Нисан: зумæги минеугути туххæй зонундзийнадтæ ниффедар кæнун. Анзи афонæ æма адæймаги хъæпбæлти бастдзийнадæ ергъæвун.

Базонгæ сæ кæнун уæлдæфи ци «минкъий лæгтæ» цæруй уони хæццæ – «уæлдæфон лæгтæ». Идарддæр зонгæ кæнун «хъæбæр æма тæнгъæдæ минкъий лæгти» хæццæ, се схемитæ зонун.

Базонгæ ун нимæдзæ 6 æма, арæзт дууæ хæрхей рабарсти бундорбæл ке æй, уой хæццæ. Хæрхити бæрцитæ исæмхузон кæнун, сæ еуемæ си еу (1) бафтаугæй. Ахур кæнун æхсæзей (6) уæнгæ нимад.

Ниффедар кæнун геометрион фигурити туххæй зонундзийнæдтæ (символтæмæ гæсгæ).

Ахур кæнун сувæллæнти зменсæбæл æнгулдзæй зумæгон хузтæ кæнун.

Сувæллæнти минкъийай гъонбæл кæнун гъæуй, цæмæй сæ æнæнез ун фæндæуа æма ибæл ауодонцæ, уарзонцæ физкультурæ.

Гъонбæл кæнун сабийти æхсæн лимæндзийнадæ, бæсти хаййи рæсугъддзийнадæ уинун æма уарзун.

Ахури цуд

Гъ.: Кæрæдзей къохтæбæл æрхуæцетæ æма тумбул зилдæй æрллæууетæ.

«Лимæнтæ»

Кæрæдзей къохтæ райстан,

Федар рæхисау баст ан.

Раминкъий уæн æрбадгæй,

Устур фæууæн истадæй.

Куд дзæбæх ан, лимæн ба,

Неке ни æй æнæ? мбал.

Куститæй дæр нæ тæрсæн,

Кæрæдземæ фæккæсæн!

Гъ.: Кæрæдземæ баходæн æма зæгъæн: «Сæумæ хуарз»

Гъ.: Нурба гъæйдæ нæ зæрдæбæл æрлæуун кæнæн, анзæн йæ кæци афонæй нур?

С.: Зумæг.

Гъ.: Сувæллæнтæ, зумæги æндæмæ цæугæй циуавæр хъæпбæлтæ искæнæн?

С.: зумæги дарæн зуймон дарæс.

Гъомбæлгæнæг æвдесуй кукла Мадини зуймон хъæпбæлти, сувæллæнтæ сæ дзорунцæ.

С.: Ходæ, хъурбæттæн, кæрцæ, гъар хæлаф, цулухътæ, къохæрходтæ.

Гъ.: Сувæллæнтæ, мадта цæмæй зумæги сæйгæ ма кæнæйтæ, æнæнез цæмæй уайтæ, уой туххæй ци кæнгæй?

С.: Алли бон дæр æндæмæ цæугæй, кæдзос уæлдæфæй уолæфунмæ. Æрмæст зуймон дарæси. Рæзæ æма халсартæ хуæрун гъæуй.

Гъ.: Хъæбæр раст зæгъетæ.Фалæ цума гъæддаг сирдтæ ба сæхе куд гъæуай кæнунцæ зумæги, незтæй? Фæндуй уæ базонун? Гъæйдæ мадта гъæдæмæ фæццæуæн, æма Метин Кизги бафæрсæн, над ба нин баамондзæй мæнæ аци «дессаги метин къубулойнæ». Æрмæст къубулойни ихæслæвæрдтæ рас тку искæнæн, еуæд бахъæртдзинан Метин Кизги хæдзарæмæ.

Гъ.: Фиццаг ихæслæвæрд æй – зуймон дзурдтæ зонæн æвий нæ.

Гъазт «Зуймон дзурдтæ» - сувæллæнтæ зилдагæй ралæуунцæ æма зуймон дзурдтæ дзорунцæ, кæрæдземæ метин къубулойнæ дæтгæй. Зуймон дзурд ка нæ фæззæгъуй, уой къохæй къубулойна нæ есунцæ.

Гъ.: Иннæ ихæслæвæрди къубулойни базонун фæндуй, нимайун цалемæ зонæн уой.

Гъ.: Мæнæ нæмæ абони иуазæгуати æрбацудæнцæ кизгуттæ. Гъомбæлгæнæг доскъабæл иваруй фондз кизги хузтæ зуймон хъæпбæлти, фалæ сæрдтон ходти.

Гъ.: Цал кизги нæмæ æрбацудæй?

С.: Æрбацудæй нæмæ фондз кизги.

Гъ.: Цæмæй æй базудтайтæ фондз æнцæ уой?

С.: Басæниматтан.

Гъ.: Нур ба сæмæ лæмбунæг æркæсайтæ, цæхæн хъæпбæлтæ сæбæл ес?

С.: Кизгуттæбæл ес зуймон хъæпбæлтæ, фалæ сæбæл сæрдтон ходтæ ес.

Гъ.: Гъæйдæ нæ кизгуттæн зуймон ходтæ балæвар кæнæн. Алли кизгæн дæр еу ходæ. Сувæллæнтæй еу æнхæст кæнуй ихæслæвæрд доскъабæл. Алли кизгæн дæр еу ходæ дæттуй.

Гъ.: Цал ходи æнцæ?

С.: Æнцæ фондз ходи.

Гъ.: Кæцитæ фулдæр æнцæ, ходтæ æвий кизгуттæ?

С.: Æмбæрцæ æнцæ. Кихгуттæ цал æнцæ, ходтæ дæр еуал æнцæ.

Гъ.: Мæнæ ма еу кизгæ дæр æрбацудæй, барæгæмæ кодта. Цал иссæнцæ нур кизгуттæ?

С.: Кизгуттæ иссæнца æхсæз.

Гъ.: Кутемæй нæмæ рауадæй æхсæз?

С.: Еу ма сæбæл бафтудæй.

Гъ.: Нур дæр мА æмбæрцæ æнцæ?

С.: Кизгуттæ фулдæр æнцæ, ходтæ ба минкъий дæр.

Гъ.: Ци бакæнун гъæуй, цæмæй æмбæрцæ исуонцæ уой туххæй?

С.: Байрæгæмæ кæнæг кизгæн дæр еу ходæ раттун гъæуй.

Сувæллæнтæй еу ихæслæвæрд æнхæст кæнуй.

Гъ.: Нур ба кæцитæ фулдæр æнца кизгуттæ æвий ходтæ?

С.: Æмбæрцæ æнцæ. Кизгуттæ цал æнцæ, ходтæ дæр уал æнцæ.

Гъ.: Цал кизги нæмæ æрбацудæй абони?

С.: Абони нæмæ æрбацудæй æхсæз кизги.

Гъ.: Цал ходи син равардтан?

С.: Равардтан син æхсæз ходи.

Гъ.: Иннæ ихæслæвæрди къубулойни базонун фæндуй геометрион фигуритæ зонæн æвий нæ.

Гъомбæлгæнæг алли сувæллонæн дæр радтуй къарточкæ æртæкъумон æма зилдæги силуэтти хæццæ, сæ фарсмæ ба еу хузи къарандасæй хæнхитæ конд.

   ⃝ /// (æма æндæр хузти дæр)

Гъомбæлгæнæг сувæллæнтæн дæттуй ихæслæвæрд, цæмæй къарточки символтæмæ гæсгæ райсонцæ геометрион фигуритæ æма сæ сæ размæ стъолтæбæл æрæвæронцæ къарточки фарсмæ.

Сувæллæнтæ ихæслæвæрд æнхæст кæнунцæ.

Гъ.: Гъæйдæ нурба уи алкедæр йæ геометрион фигуритæй кизгæ исаразæт.

Гъ.: Иннæ ихæслæвæрди къубулойни базонун фæндуй ци зонæн донбæл, ехбæл æма уæлдæфбæл.

Гъ.: Сувæллæнтæ, æз уин еу сосæгдзинадæ раргом кæнон: а дуйней алцидæр «минкъий лæгтæй» конд æй. Етæ алкæми дæр æнцæ, уæдта уæхæн минкъийтæ æнцæ æма сæ цæстæ нæ уинуй. Уæлдæфи дæр мА æнцæ. Фæндуй уæ цæмæй сæ æрахæссæн?

Гъомбæлгæнæг целлофан пакетти уæлдæф бакæнуй æма ибæл хуæцуй.

Гъ.: Бамбæлайтæ! Æз уæлдæфи «минкъий лæгтæ» æрахæстон! Цæхæнттæ æнцæ?

С.: Æнцæ рæуæг, уæлдæфон.

Гъ.: Куд гъуди кæнетæ, пакеттæй фæлледзун сæ фæндуй?

(Сув. дзуаппитæ)        

Гъ.: Игон кæнун… мæнæ фæлледзунцæ.

Сув. райсунцæ пакеттæ æма сæхуæдтæ уæлдæфон «минкъий лæгти» ахæссунцæ. Гъомбæлгæнæг æвдесуй «уæлдæфон лæгти» модель. 

Гъ.: Ледзгæ дæр æма гæппитæ дæр ракæнетæ «уæлдæфон лæгти» хузæн.

Сувæллæнтæ ихæслæвæрд æнхæст кæнунцæ.

Гъ.: (æвдесуй сувæллæнтæмæ ех, сæ къохтæмæ райстонцæ ехи къæрттитæ). Уæ къохтæ цæмæн ницъцъифæ æнцæ?

С.: Уомæн æма ех гъар къохи тайгæ кæнуй.

Гъ.: Ех цæхæн æй фæлмæн æвий хъæбæр?

С.: Ех æй хъæбæр.

Гъ.: Мадта уæд ехи ба цæхæн «лæгтæ» цæруй?

С.: Ехи цæрунцæ «хъæбæр лæгтæ».

Гъомбæлгæнæг æвдесуй «хъæбæр лæгти» модель.

Гъ.: Нур ба «хъæбæр ехи лæгтæ» фестадайтæ. Уæ къохтæбæл федар æрхуæцетæ. Сумах «ехин фарс» айтæ. Мæ бон æй фарси бахезун? Цæмæн нæ? (сув. дзуаппитæ).

Гъ.: Нур ба хор ракастæй, æргъар æй. Ех ци кодта? (сув. дзуаппитæ)

Сувæллæнтæ фæнзунцæ ех куд ниттадæй уой: къохтæбæл хуæцгæй æрбадтæнцæ.

Гъ.: Ех ку ниттайуй, уæд ци фестуй?

С.: Ех ку ниттайуй, уæд фестуй дон.

Гъ.: Дон ба куд фæуайуй къанауи? Уæ къохтæбæл фæхуæцетæ æма дони хузæн фæлледзæн.

Гъ.: Сувæллæнтæ, дони цæруй «тæнгъæдæ лæгтæ».

Гъомбæлгæнæг æвдесуй «тæнгъæдæ лæгти» модель.

Гъ.: Дони цаæхæн «лæгтæ» цæрунцæ? Сув. дзуаппитæ.

Гъ.: Иннæ ихæслæвæрди къубулойни фæууинун фæндуй «зуймон хузтæ» зменсæбæл куд кæнетæ уой.

Сувæллæнтæ зменсæбæл æнгулдзитæй зуймон хузтæ кæнунцæ.

Ахури байдауæн

Цал кизги нæмæ æрбацудæй абони?

Геометрион фигуритæй ци скодтан?

Уæлдæфи цæхæн «минкъий лæгтæ» цæруй?

Ехи ба цæхæн «лæгтæ» цæруй?

Дони цæхæн «лæгтæ» цæруй?

Цæбæл кодтан зуймон хузтæ?

Физминуткæ «Зумæг»

Сув. æмдзæвги тексти дзурдтæмæ гæсгæ æзмæлунцæ. Фæстаг дзурдтæ дзоргæй сув. сæ цæститæ нихгæнунцæ. Уæдмæ гъорцъебæл хестæртæй еске сосæккай райвæруй Метин Кизги хæдзарæ æма заз бæлæстæ. Сувæллæтæ сæ цæститæ райгон кодтонцæ. Гъæди равзурстæнцæ. Метин Кизгæ сæмæ дзоруй.

Метин Кизгæ: Æгас цотæ сувæллæнтæ!

С.: Дæ сæумæ хуарз. Метин Кизгæ.

М. К.: Хъæбæр æхцæуæн мин æй уæ фæууинд! Фæндуй уæ базонун гъæддаг сирдтæ сæхе куд гъæуай кæнунцæ зумæги, незтæй уой?

С.: Фæндуй!

М. К.: Мадта уа къелатæбæл рабадетæ, ма лæмбунæг кæсетæ.

Хестæркъуари сувæллæнтæ æвдесунцæ сценкæ «Сирдтæ зумæги»

Сценки фæсте М. К. балæвар кодта сувæллæнтæн уæлдæфон шартæ.