конспект Тема : Тыва дыл хуну Ө, Ң,Ү .
план-конспект занятия (подготовительная группа)

Ондар Кежик Тотпас-ооловна

тыва дылдын алфавидинде Ө, Ң,Ү  дугайында уругларга таныштырып, уннернин шын адалгазын  ооредир.

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл azhyk_kich.docx23.14 КБ

Предварительный просмотр:

Тема1 : Тыва дыл хуну Ө, Ң,Ү  .

Программа : Торээн Тывам

Хар –назыны школаже белеткел болук 6-7 харлыг.

Угланыышкыны: билигни шингээдип сайзырадыры, чугаа сайзырадыыры.

Ооредилгенин угланыышкыны: чугаа сайзырадылгазы.

Оске ооредилге адырлары-биле холбаазы: билигни шиингээдип сайзырадыыры; ниитилелге харылзажырын сайзырадыры; куш-культура сайзырадылгазы

Эртирер хевири: ооредилге хевирлерин оюн дузазы -биле коргузери

Сорулгазы: тыва дылдын алфавидинде Ө, Ң,Ү  дугайында уругларга таныштырып, уннернин шын адалгазын  ооредир.

Ооредиглиг ажыл чорудулгазы: тыва дылдын алфавидинде Ө, Ң,Ү  дугайында уругларга таныштырып, уннернин шын адалгазын  ооредир.

Сайзырадылгалыг ажыл- чорудулгазы: Ө, Ң,Ү  деп уннернин шын адалгазын, уругларнын дыл домаан сайзырадыр

Кижизидилгелиг ажыл чорудулгазы: уругларга тыва дылдын алфавидинде Ө, Ң,Ү  деп уннерни билип, торээн дылынга ынак болурун кижизидер

Чедип алыр туннели: тыва дылдын алфавидинде 36 ужук бар болурун билиндирип, Ө, Ң,Ү  уннернин шын адалгазын  адап билиринге чедип алыр

Ажыглаар арга методтары: сөс, оюн, көргүзүг хевирлери. сѳстуг арга, оюн аргазы, деӊнелге аргазы.

Кɵргүзүг материалы: Ө,Ү,Ң уннернин чуруктары,

Уругларны организаастаары: сандайга чартык төгерик кылдыр олуртуур, столдарга ажыл, сула шимчээшкин.

Тускайлаң ажыл: Уруглар аразынга оюн хевирин чоргузары, үн адалгазын чорудар

Словарьлыг ажыл: Ө, Ң, Ү уннер, сүзүүм болган авамайның сүдү ышкаш, дамыр-ханда, магадааштын.

Белеткел ажылы: Александр Даржай шүлүк «Тыва дылым», чечен чогаал номчуп берейн «Тыва дылым»

Кичээлдиң тургузуу: Организастыг кезээ, уругларны кичээлче хаара тудары – 1 мин.

Уругларны таныштырары - 15 мин.

Дидактиктиг оюн: «Сѳстерни тып?» - 5 мин.

Тывызыктажыыры: - 5 мин.

Сула шимчээшкин – 2 мин.

Түңнели - 2 мин.

Экии, уруглар! Ам шупту тѳгерик кылдыр турупкаш, бот-боттарывыс-биле мендилежип кѳрээлиңер! ( уруглар долгандыр  туруптар)

Хүнчүгежим , хѳглүгбейим

Хулумзүрүп кѳстүп кээрге

Чараш бойдус оттуп келир

Чаштар хѳглеп амыраарлар.

Башкы: Эр-хейлер!

Кижизидикчи башкы

Бо хүн бистин кичээлде бичии ойнаар кыс Долаана биле оол Күдерек аалдап чедип келген.

Долаана биле Күдерек: Экии, уруглар! Тыва алфавите Ө, Ң,Ү  деп унер бар  ону билир  силер бе?

 Уруглар: уругларнын харыызы

Кижизидикчи башкы: Долаана биле Күдерек онза солун ном экелген «Номчулга ному» деп. Силерге «Тыва дылым» деп чечен чогаал номчуп берейн,  кичээнгейлиг дынаар силер, уруглар.

Тыва дыл ѳске дылдардан ылгалдыг  Ө, Ң,Ү деп үннер база бар, оларны кыска-даа, узун-даа адаар, ынчаар адаарга, утка-хоону ѳскерли бээр.

Тыва дыл—тыва кижиниң ишти-хѳңнун илередиир, чону-биле чугаалажыр күчүлүг чепсээ.

Кижизидикчи башкы: Александр Даржайнын  «Тыва дылым»:

деп шүлүктү номчуп берейн дыңнаңарам уруглар.

Сүзүүм болган авамайның сүдү ышкаш,

Сүүзүннүг, мага-боттан адырылбас,

Тынар агаар, сеткилимниң хѳрзүнү бооп,

Тыва дылым, дамыр-ханда тудуш-тур сен.

        Кырган-ачам уран-мерген тоолундан

        Кыштын узун кежээзинде сени танааш,

        Маадырлыг ѳлбес чоннун дылы-дыр деп,

        Магадааштын, кезээ шагда ынакшаан мен.

Долаана биле Күдерек: Ө, Ң,Ү деп үннерни бистер биле денге адап чугалаап талынар, уруглар деп турар дыр.

Дидактиктиг оюн: «Сѳстерни тып»

 Ө – ѳг, оок, ѳѳреникчи,ошку

Ң – дииӊ, оннер, арзылан, чанчыл….

Ү –  үш, ужуктер, ус, угу

Башкы чуруктар кѳргүзер уруг бүрүзү  чурукта чураан чүүлдү адааш, үннерни тывар

Долаана биле Кудерек: тывызык болгаш улегер домак тыптырып тур,

кичээнгейлиг дыннаптаалынарам уруглар

Улегер домак: Ужук билбес кижи

                            Уну чоктан дора

                            Эртем чокта

                            Эртен база дун

Тывызык; Тоолум дошта

                   Тывызыым дытта (диин, балык)

      Дорт алышкы дорт чузун ? (чылдын уелери кус, кыш,час, чай)

Долаана биле Кудерек: Эр-Хейлер, уруглар тывызыктарны шын тып турар дыр силер.

Сула шимчээшкин; Алышкылар бежелээн,

                                     Аажы - чана аңгы-аңгы,

                                     Матпаадыр-маңнаар,

                                     Бажы-курлуг – бажын чаяр,

                                     Орта-мерген – оожум маңнаар,

                                     Уваа-шээжек – удуй бээр,

                                      Бичии-мѳѳвей – чиик маңнаар.

Кижизидикчи башкы: Уруглар аалчыларывыс биске тыва алфвите ӨҢҮ деп уннерни таныштырдылар, эр-хейлер Долаана биле Кудерек.

Долаана биле Кудерек: Уруглар силер ам ол уннерни утпас силер, ӨҢҮ деп уннер школага ооренииринерге дыка херек уннер дир. Бис ам силер биле байырлажып чоруур бис. Байырлыг уруглар!

Уруглар: Байырлыг Долаана! Байырлыг Кудерек!

 Быжыглаашкын:

-Бо хүн биске тыва дыл кичээлинге кымнар аалдап кээп чорааныл?

-Олар биске чүнү айтып бергеннерил?

-Тыва дылда кандыг онзагай үннер барыл?

-Эр-хейлер, уруглар. Дыка чараш шупту эки ажылдаан, кичээлдединер. Кичээл тѳнген.

Ажыглаан литература:

  1. Ооржак Л.Х., Номчулга ному. Уруглар садтарынга болгаш ѳг-бүлеге. -Кызыл, 2019.
  2. Ооржак М.Н., Үжүктер таалыны. Школа назы четпээн уруглар ѳѳредир албан черинге тѳрээн (тыва) чугаа сайзырадырынга немелде ѳѳредилге ному. – Кызыл, 2019.

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

доклад на тему: Тыва дылым тоогузу"

    Докладым А. А. Даржайнын созу биле эгелээн  ужурум болза – ажы- -толувус бистин келир уевис, оларга,  ажы - толувуске чуртап эрткен тоогувусту  саазын кырынга...

Конспект НОД по развитию речи Тема: "Тыва улустун аас-чогаалы"

Тема: «Тыва улустун аас-чогаалы»Сорулгазы: 1.уругларнын шагаадугайында билиглерин быжыглаар;Улустун аас-чогаалынга уругларнын сонуургалын билиндирер.2.Уругларнын угаан-бодалын, кичээнгейин...

тыва дыл хунну.

тыва дыл хунну....

Конспект НОД по теме "Тыва оюннар.Салаалаар-биле оюннар"

Тема"Тыва оюннар.Салаалаар-биле оюннар"...

Тыва дыл хуну О Н У

Конспект НОД предназначена для детей 6-7 лет...