Конспект НОД по развитию речи Тема: "Тыва улустун аас-чогаалы"
план-конспект занятия по развитию речи (старшая группа)

Тема: «Тыва улустун аас-чогаалы»

Сорулгазы: 1.уругларнын шагаадугайында билиглерин быжыглаар;

Улустун аас-чогаалынга уругларнын сонуургалын билиндирер.

2.Уругларнын угаан-бодалын, кичээнгейин аас-чогаа лы таварыштыр болгаш салаа-сайгыдын, дыл-домаан сайзырадыр.

3.Уругларны кежээ, эп-найыралдыг, эш-оорзурек болурунга кижизидери;  тыва эт-сепке сонуургалдыг болгаш камныг болурунга кижизидери.

Коргузуг материалдары: ойнаар-кыс «Кырган-ава», ог, огнун дериг-херекселдери, аът халып бар чыдар аялга, сула шимчээшкинге оожум аялга, улегер домак чуруп каан чурук.

Словарлыг ажыл: шаап (дурген)

Кичээл чорудуу:

Организастыг кезээ:

Б: Экии, уруглар! Мени Айрана Шолбановна дээр бичии болуктун башкызы-дыр мен.

Мен силер-биле кады аян-чорук кылыр дээш келдим. Мээн-биле аян-чорук кылыр силер бе?

У: ийе

Б: Даштын чылдын кайы уезил?

У: Даштын чылдын кышкы уези.

Б: Ам удавас чуу деп байырлал келирил?

У: Ам удавас Шагаа байырлалы келир.

Б: Эр-хейлер! Бис ам кырган-ававыстын аалынче аян-чорук кылыылынарам.

Салаага оюн «Аъттар» (салааларга кедип алгаш салааларын оожум, дурген соктаар)

Кырган-ававыстын аалынче баарда аъттардан мунуп алгаш чоруптаалынар, уруглар. (аъттарны салаага кедип алгаш стол долганыр кылаштаар). Баштай оожум кылаштаар бис, ам дурген халыптаалынар, уруглар.

Б: Оой, кырган-ававыстын аалы коступ келди, ам бичии оожум халыптаалынар. Огже аъттыг шаап (дурген) халып болбас шээй, уруглар.

Кырган-ававыстын аалы чедип келди. Аъттарывыстан душкештин кирээлинерем, уруглар.

Оглерге кире бергеш аалчы кижи кайы хамаанчок черге олурбас. Аалчы кижи огнун солагай талазынга олурар. Бис ындыг болза кырган-ававыстын аалынга кире бергеш кайы талазынга олурар-дыр бис?

У: Огнун солагай талазынга олурар бис.

Б: Огде кырган-ававыс чок шээй уруглар устуу аалче чорупкан хевирлиг. Бир эвес кырган-ававыс оонге олурган болза канчаан амырлажыр турган-дыр бис уруглар?

(башкы амырлажырын коргузер. Улуг кижи кырынга, бичии кижи адаанга).

Шупту эптиг кылдыр олуруп алынар. Огге канчаан олурарын сактып таныштырыптайын. Оолдар маспактанып олурар, кыс уруглар согедектеп олурар. (башкы коргузер)

- Шагаа будуузунде улус чуну канчап чорааныл, уруглар?

У: улегер-домактажып, тывызыктажып, дурген чугаалажып…

Б: Эр-хейлер! Шагаа будуузунде улус моорейлежир, оюннар ойнаар турган шээй уруглар.

- Тыва улустун аас-чогаалынга чуулер хамааржырыл билир силер бе?

У: Тыва улустун аас-чогаалынга улегер домактар, тывызыктар, клжамыктар, дурген-чугаалар, опей ырлары, когудуглер, оюннар удээн чечен чугаалар хамааржыр.

Б: Дурген-чугаалар уругларнын  дылын сайзырадыр, эки тывызыктажып турар болзувуса чагынгыр, угаангыр болур шээй бис.

Бо чурукче коруптунерем уруглар. Бо чурукта болза улегер домакты чуруп коргузуп каан. (чурук коргузер)

Чадаг чорба аъттыг чору

Чааскаан чорба эштиг чору.

Кижи чааскаан чорбас шээй уруглар эштиг боор. Силернин база садигинерде эштеринер бар шээй. Эштери-биле эп найыралдыг болур.

Б: Силер кандыг улегер домак билир силер чугаалаптынарам, уруглар.

Эр-хейлер! Мен тывызык ыдарымга силер тывар силер, уруглар.

Уне калбан

Кире калбан. Чуу-дыр ол уруглар?

У: эжик

Б: Эжик деп состун эгезинде чуу де ун дынналып турар-дыр уруглар?

У: э-э-э

Б: соолунде чуу деп дынналып турар-дыр, уруглар?

У: к-к-к

Б: Эр-хейлер! Аптараны чуу деп тывызыктап болур бис, уруглар?

Дорт булун

Донгур аас.

Чуу-дыр ол уруглар?

У: Аптара

Б: Аптара деп состун эгезинде чуу де пун дынналып турар-дыр, уруглар?

У: а-а-а

Б: Чуге дорт булун деп турар бис, чуге дизе булун дээрге-ле азыглар шээй, уруглар.

Силер чуу деп тывызык билир силер, тыптырып корунерем.

У: (уруглар тывызык ыдар)

Б: Эр-хей! Бо чуу деп эдилел-дыр, уруглар?

У: согааш, бала.

Б: манаа чуну канчаарыл? (арбай, тараа соктап чиир) бистер тыва эдилелдеривиске камныг болур ужурлуг бис, уруглар.

«Кежээнин мурнунда хунде, чалгаанын мурнунда кочу» деп улегер домак бар болгай уруглар, бис бичиивисттен кежээ болур ужурлуг бис. Кырган-ававыска тараадан соктап бээр бис бе?

Сула шимчээшкин

Арбай-тараа соктап чиир,

Аажок-кежээ, эрес бис

Бала, согааш эдим бо

Бирээ, ийи, уш!

Б: Эр-хейлер! Шагаага оюннар база ойнаар боор. Кандыг оюннар билир силер?

У: тевектээр, кажыктаар.

Б: Шын-дыр. Бо кажыктар-биле кажыктаптаалынарам. Кым аът, хой дужуруптер эвес (инек, ошку аът, тевек)

Туннел кезээ:

Б: Эр-хейлер! Ойт, дыннап тур силер бе чунун даажы дынналып тур?

У: Аът даажы

Б: Кырган-ававыс келген ол-дыр.

Кырган-ававыс чокта чуну чугаалажып турганывысты чугаалап берээлинерем, уруглар кырган-ававыска.

Б: Аас-чогаалынга чуулер хамааржыр болду, уруглар?

У: Улегер домактар, тыва оюннар, тоолдар…

Б: Кырган-ававыс бистин улегер-домактажып, тывызыктажып, дурген-чугаалажып турганывысты дыннаваан шээй, уруглар.

Кырган-ававыска кожакмыктап берээлинерем, уруглар.

Комажыкка кончуг-ла бис

Кожа тыртып салыр-ла бис

Кожундакка хоржок-ла бис

Хокпак-хакпак кылыр-ла бис.

К-а: Эр-хей-дыр силер уруглар.

Б: Кырган-ававыс силерни дыка кожамыктаар уруглар-дыр деп мактап тур. Ам бистин чоруур уевис келди кырган-авай. Уруглар, кырган-аванар-биле байырлажыпкаш аъттарывыска олурупкаш чоруптаалынар.

 

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

План-конспект занятия по развитию речи (1-я младшая группа) по теме: Конспект непосредственной образовательной деятельности « Развитие речи» с детьми младшего дошкольного возраста (2-3лет).

Конспект непосредственной образовательной деятельности « Развитие речи» с детьми младшего дошкольного возраста (2-3лет)."Кто у бабушки живёт?"....

План-конспект занятия по развитию речи (подготовительная группа) на тему: Конспект НОД по развитию речи на тему: зимний вечер

1. Продолжить знакомство детей с творчеством А. С. Пушкина.2. Учить передавать впечатления об услышанном произведении в рассказе и рисунке.3. Развивать способность видеть красоту природы.4. Воспитыват...

План-конспект занятия по развитию речи (подготовительная группа) на тему: Конспект НОД по развитию речи на тему: Зимняя сказка

1. Развивать у детей воображение, умение формировать композицию рисунка, передавать колорит зимы.2. Вызывать у детей положительный эмоциональный отклик на явления природы в передаче своего отнош...

План-конспект занятия по развитию речи (подготовительная группа) на тему: Конспект НОД по развитию речи на тему: Пересказ рассказа «Отчего у лисы длинный хвост?» (по Н. Сладкову)

Обучение связному последовательному пересказу с наглядной опорой в виде графических схем, отображающих последователь­ность событий....

План-конспект занятия по развитию речи (подготовительная группа) на тему: Конспект НОД по развитию речи на тему: сказочная птица

1. Учить детей пересказывать сказки, используя свои рисунки.2. Учить выполнять изображения, используя выразительные средства: основные цвета и их оттенки, а также природный и бросовый материал (ткань,...

Конспект занятия по развитию речи в подготовительной к школе группе на тему: «Зимующие птицы » Конспект занятия по развитию речи в подготовительной к школе группе на тему: «Составление рассказа по схеме о комнатном растении.»

Закрепить знания детей о зимующих и перелетных птицах, условиях их жизни, роли человека в жизни зимующих птиц. Упражнять в образовании сложных прилагательных, согласуя их с существительными в мужском ...

Конспект НОД по развитию речи: «Составление рассказа по лексической теме: «Весна. Природа». план-конспект занятия по развитию речи (старшая группа)

Конспект НОД по развитию речи: «Составление рассказа по лексической  теме: «Весна. Природа».Задачи: 1). Образовательные: Активизация предметного, глагольного  сло...