Алдын кус 2022 улуг болук
методическая разработка (старшая группа)

Саая Чойганмаа Кан-ооловна

Дети сатршей группы празднуют осенний праздник

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл Алдын кустун тоолу37.43 КБ

Предварительный просмотр:

Улуг болуктун «Алдын кус» уткаан сценарийи.

Сорулгазы: бойдустун оскерлиишкиннери-биле уругларны таныштырып, куску уе деп уругларга билиндирери. Кустун айлары, ылгавыр демдектери-биле уругларны таныштырып, ногаа аймаа, кат-чимисти ыры шулуктун дузазы-биле уругларга билиндирип уругларнын билиин быжыглаары. Уругларны идепкейлиг чорукче хаара тудары. Байырлалды хоглуг, оорушкулуг кылдыр уругларга эрттирери.

Киржикчилери: Башкарыкчы

            Уруглар

                                 Куску уе                

            Дужут кырган ачай

            Кустун дузалакчылары айлар: Сентябринка, Октябринка, Ноябринка.

Дерилгези: группа иштин байырлал шинчилиг каастап каан турар.

Ажыглаар чуулдер: фонограмма, флешка, телевизор, атрибуттар.

Байырлалдын чорудуу:

Башкарыкчы1: Экии, хундулуг ада-иелер! Кустун кайгамчыктыг чараш байырлалы «Алдын кус!»-биле силерге изиг байыр чедирип тур бис. Шупту дужутту ажаап алгаш байырлаар байырлалывысты эгелээр- дир бис.

Башкырыкчы 2.

Куску уе кайгамчыктыг

Кидин тулук арат чон

Кышка удур мажаанып ап

Дужут ажаап чайзыраарлар.

Башкырыкчы 1: Кустун айларын адап корунерем уруглар кым билирил?

Уруглар: Сентябрь, октябрь, ноябрь.

Башкырыкчы 1: Эр хейлер! Айлар хуннер аайы-биле, бойдус хевин солуй кедер. Олар хары угда кээп шыдавас, суруштур кээрлер. Кустун 3 айы, 3 ангы  хулээлгени кууседип чоруурлар. Алдын кус уткаан байырлалывыста, кустун уругларын Сентябринка, Октябринка, Ноябринканы чалап алыр бис бе, уруглар?  

Башкарыкчы2:  Биске дурген чедип келири-биле Кусту алгап-мактап шулуктептээлинер, уруглар!

1.Алдар:

 Ходят часики природы

День, неделя, месяц, год

Четыре времени у года –

Настал и осени черед.

2.Даяна

Арга арыг, хову шолдер

Алдын сарыг болу берген

Хамык дужут ажааттынган

Кайгамчыктыг кус-даа душкен.

3.Диана.

Алдын сарыг тонун кеткеш

Аалдап келир алдын кузум.

Аннар куштар кышка удур

Аъжы-чемин белеткеп тур.

4.Долаана

Осень скверы украшает        

Разноцветною листвой.        

Осень кормит урожаем        

Птиц зверей и нас с тобой!

5.Неля: 

Кат-чимис, тараа, ногаа

Хамык байлаан делгеп алган

Белек кылдыр биске соннеп

Берингир кус моорлап келди

Шойгу

Аъш-чемни уужелээр

Ажыл иш-даа чымыштыг-ла.

Шагнын элбек байлак ойу,

Чаагай чолдуг куску уе.   

                                        Тоол «Аргаже аян-чорук

Башкарыкчы 1: Шыян ам, бир-ле катап азырал амытаннар: Ыт, Диис, Хаван автобуска олурупкаш, кусту уткуп алыр дээш, аргаже чорупканнар. Олар орукка бар чыткаш, улуг онгарже кире халды бериптирлер. Азырал амытаннар улуг онгардан унуп чадап кааш, мунгарап, ыглажып эгелээннер-дир эвеспе.

     Оларнын ыызын арга иштинге чорааан Адыг дыннап кааш чедип кээп-тир. Адыг  келгеш, азырал амытаннардан айтырып-тыр:

Адыг: Экии! Силернин унунерни дыннап кааш чедип келдим.  Чуге мунгарап олур силер?

Ыт: Экии, Адыг! Бис аргаже автобуска орупкаш, Алдын- Кусту уткуп алыр дээш  чоруп оргаш,  онгарже кире бердивис. Бисти ушта тыртып, дузалажып корем, Адыг.

Башкарыкчы: Адыг автобусту тырткан, тырткан чадап каан. Дуза дилеп ынай-бээр корген. Канчангаш-ла коруптерге,  кок Бору дуу маннап бар чораан. Адыг Боруну кыйгырып-тыр.

Адыг: Бору, бээр келем! Алдын-Кусту уткуп чораан азырал амытаннар автобузу- биле онгарже кире бергеннер. Оларны  мээн-биле ундур тыртыжып корем, Бору.

Башкарыкчы: Адыг автобусту тырткан, бору адыгны тырткан, тырткан чадап кааннар.

Бору: Адыр, акым Адыг, Дилгини кыйгырыптайн. Ийелээн автобусту ундур тыртып черле шыдавас-тыр бис.

Башкырыкчы: Дээш, Бору дилгини кыйгырыпкан.

Дилги: Экии, акыларым! Чунер канчап барды?

Бору: Алдын-Кусту уткуп чораан азырал амытаннар автобузу- биле онгарже кире бергеннер. Оларны  ундур тыртыжып корем, Дилги.

Дилги: Чаа, дузалажыр-ла болган-дыр мен, акыларым.

Башкарыкчы: Дээш,  Дилги Боруде тутунган, Бору Адыгны тырткан, Адыг автобусту тырткан,тырткан  чадап кааннар.

 Канчангаш-ла коруптерге, майтак Койгун маннап бар чораан. Дилги Койгунну кыйгырыпкан.

Койгун: Экии. Шупту чыглып алган,  чуну канчап тур силер, акыларым?

Дилги: Алдын-Кусту уткуп чораан азырал амытаннар,  автобузу- биле онгарже кире бергеннер. Оларны  канчап ундур тыртыптарын сумележип тур бис ийин. Биске дузалажып корем,Койгун.

Койгун: Чаа, ынчаар-ла болган-дыр бис.

Башкарыкчы: Дээш, Койгун Дилгини тырткан, Дилги Боруну тырткан, Бору Адыгны тырткан, Адыг автобусту тырткан. Шупту демнежип алгаш,  тырткан, тырткан арганын амытаннары  азырал амытаннарны ундур тыртып алганнар- дыр оо!.

Азырал амытаннар ооруп, амырап, черлик дириг амытаннарга четтиргенин илереткеннер. Ынчангаш,  шупту амытаннар эптиг-демниг  катчып алгаш, кусту уткуп алганнар.

(Сентябринка кирип кээр).

Сентябринка: Экии, уруглар! Мени уткуп чедип келгенинерге дыка ооруп тур мен.  Эп-найыралдыг-дыр силер. Бергелерге таварышкаш эштеринге, кезээде дузалажып чорунар! Эр хейлер! Мени Сентябринка дээр,  кустун бир дугаар айы-дыр мен, уруглар.  Мээн дузам холчок улуг. Бурулерни янзы-буру кылдыр оннептер мен. Кушкаштарны чылыг чуртче удептер мен. Чаагай дужут улус чонга улеп бээр мен. Хову шолдерни, арга-арыгны алдын-сарыг кылдыр хуулдурупкаш, адак соолунде шупту дужут ажааттынганын  хынап чордум ышкажыл. Алдын кус байырлалы-биле шуптунарга байырым чедирип тур мен, уруглар. Байырлалынарже мени чалаанынар дээш, улуу-биле четтирдим, уруглар.

Башкарыкчы1: Сентябринкага чаагай дужут дугайында ырлап бээр бис бе, уруглар?

Ыры «БЕРИНГИР КУС»

Башкарыкчы2. Аалдап келген Алдын кузувуске кус дугайында шулуктеривис  чугаалап берээлинер, уруглар. 

                                          Баят:    Амданныг-ла ногааларны

                                                     Ажаап алыр алдын кузум

                                                     Картошканын, капустанын

Кайгамчыктыг дужудун кор!

Допчун        

Ее на зиму шинкуют                                                        

Солят, квасят, маринуют                                        

Ведь капуста, как известно                                    

Во всех видах нам полезна!

Арзылан

Свекла для борща годится

Покраснела, как девица

Без нее и винегрет

Не получишь на обед.

Дугар        

Бодун коорге бичи-даа бол                                        

Борбак-кызыл ону чараш        

Доорап алгаш чииринге                                              

Тодунгур-ла редиска мен.

Анзат                                                      

Хорзун ишти чыдынныг                                                

Ковей-ковей карактыг                                            

Кайгамчыктыг чаагай чем                                            

Картошка мен корунер!

Айраа

Блеск на кожице атласной

Стоп! На грядке- светофор!

Это светит ярко-красный

Сочный спелый помидор.

Дамырак        

У морковки красный носик,                                          

Сочный, вкусный, сладкий плод.

А зеленый пышный хвостик        

Укращает огород.

Аделия

Что за овощ интересный?

Говорят, что он полезный,

Между листьями укрылся,

На земле он развалился,

Повернулся на бочок –

Это длинный кабачок.

Софья

Я- свежий и соленый

Весь пупырчатый, зеленый.

Не забудь, меня дружок,

Запасай здоровье впрок.

Удумбара

Очень горький, но полезный!

Защищает от болезней!

И микробы он не друг-

Потому что это-лук.

Сентябринка: Дыка-ла шулуктээр уруглар-дыр.

Сентябринка: Ам оюндан ойнаптаалынар, уруглар.

Оюн «Овощи фрукты»

Сентябринка: Мээн-даа чоруур уем келди уруглар. Эки ойнап хоглээр силер. (Унуп чоруй баар)

Башкарыкчы: Кустун дужут ажаар уези сентябрь ай эрткен-дир уруглар. Сентябрьнын соонда кайы уе келир ийик уруглар?

Уруглар: Октябрь.

(Октябринка кирип келир)

Октябринка: Экии, уруглар. Мени Октябринка дээр. Кустун ийи дугаар айы-дыр мен. Алдын сарыг бурулерни саарылдыр черже дужур уруптер мен. Арга арыгнын дириг амытаннарынын унгурлерин бурулерим-биле чылыглап бээр мен. Койгунчугаштарнын тонун солуй кедирип бээр мен. Черле кылыр ажылым хой тонмес.

Башкарыкчы: Октябринка айга кылыр иштен бичии дыштанып алыр кылдыр танцылап берээлинерем уруглар.

Ыры «Листья золотые»

1.Листья золотые

Падают летят.

Листья золотые

Устилают сад

2.Много на дорожках

Листьев золотых.

Мы букет хороший

Сделаем из них.

3.Мы букет доставим

Посреди стола-

Осень золотая

В гости к нам пришла!

Танцы «Листопад».

Октябринка: Танцылаарынар-даа чараш-дыр уруглар. Дыштаны бердим, ам мен силернин угаанынарны хынап корейн. Тывызыктардан тып корунерем уруглар.

Буурекке домей, буду-будуу карактарлыг (картошка)

Узун чажым даштын, улуг бодум черде (морковь)

Эжии сонгазы-даа чок бажын долдур кижи (огурец)

Картангызын картаарга карак чажы токтур (согуна)

Картангызы тоглангызы кады чарт будуштуг (капуста)

Башкарыкчы : Кустун ийи дугаар айы октябрь айнын уези база тонуп тур уруглар. АМ кайы ай келир ийик?

Уруглар: Ноябрь.

(Ноябринка кирип келир).

Ноябринка: Экии, уруглар! Мени Ноябринка дээр. Мен кустун солгу айы-дыр мен, уруглар Мен оске угбаларымга бодаарга соок мен, уруглар. Мен орай кузун унер мен. Хамык куштар чылыг чуртче ужуп чорткан, курт кымыскаяк удуп чыдыпкан уеде чедип келир мен. Кижилернин  болгаш арганын чурттакчыларынын  кышка белеткелин хынап коргеш, хулээлгемни кышка хулээдипкеш  чоруур мындыг  ай мен. Чоруурум мурнунда силернин чараш шулуктеринер дыннаксап тур мен, уруглар:

Тана

Осень наступила

Высохли цветы

И глядят уныло

Голые густы.

Вянет и желтеет

Травка на лугах

Только зеленеет

Озимь на полях

Алдын-Сай

Листопад, листопад,

Листья под ноги летят!

Желтые и красные, до чего прекрасные!        

Хулер

Арга, эзим, шынаа, шолдер                                        

Алдынналчак энчек шыпкан.                                    

Салгын хатка сымыранчып,                                      

Сарыг буру шылыражыр

Хаянэ. 

Хову шолге орайга дээр

Хоор чон шупту эптиг-демниг

Чаагай дужут ажаап аар дээш

Шалыпкын-на ажылдап тур.

Ай-Белек

Между елок, между сосен

Осторожно бродит осень.

Осень рыжая лиса-

Красит в рыжий цвет леса

Угер

Осень! Славная пора!

Любит осень детвора.

Сливы, груши, виноград-

Все поспели для ребят.

Саян

Чылыг, бургег хуннер шуужар

Чылыг чутче куштар чанар.

Хемнер кыдыы чаакталып,

Кезек-кезек  хыраа шывар.

Ноябринка: Дыка-ла шулуктээр уруглар-дыр. Мен аргага силерже чоруп оргаш мындыг чараш аржыыл тып алдым. Бо аржыыл-биле оюндан ойнаптаалынарам уруглар.

(Хоглуг аялга ырлап турар уруглар танцылаар музыка тонерге уруглар олурупкаш карактарын шийип аар. Ноябринка бир уругну аржыылчыгажы-биле дуглаптар. Уруглар тывар).

Ноябринка: 1,2,3 Аржыыл адаанда кым чашты берген-дир тып корунерем уруглар. (уругну тып аар болза танцыладыр).(Соолунде Ноябринка аржыылы-биле яблоктуг корзинканы дуглаптар).

Башкарыкчы: Шупту уруглар мында-дыр. Аржыыл адаанда кым чашты бергени ол уруглар.

Ноябринка: Аржыылчыгашты ажыдыпкаш кым чашты бергенин ам билип аар бис. (аржыылды ажыдыптар) Корзинка чыдыр уруглар! Корзинкада чуу-дур?

Уруглар: Яблоктар.

Башкарыкчы: Четтирдивис силерге, Ноябринка. Бистин мындыг чараш байырлалывыска аалдап келгенинер дээш. Яблоктар дээш база четтирдивис.

Ноябринка: Силер-биле кады ойнап-хоглээри менээ солун болду уруглар. Ноябрь кустун соолгу айы болгай, ынчангаш мээн чоруур уем келди. Мээн ам-даа кылыр ажылдарым  хой, эки дыннангыр болуп садиктээр силер, уруглар. Келир чылын база аалдап чедип келир мен. Байырлыг!

1.Алдар:

 Ходят часики природы

День, неделя, месяц, год

Четыре времени у года –

Настал и осени черед.

2.Даяна

Арга арыг, хову шолдер

Алдын сарыг болу берген

Хамык дужут ажааттынган

Кайгамчыктыг кус-даа душкен.

3.Диана.

Алдын сарыг тонун кеткеш

Аалдап келир алдын кузум.

Аннар куштар кышка удур

Аъжы-чемин белеткеп тур.

4.Долаана

Осень скверы украшает        

Разноцветною листвой.        

Осень кормит урожаем        

Птиц зверей и нас с тобой!

5.Неля: 

Кат-чимис, тараа, ногаа

Хамык байлаан делгеп алган

Белек кылдыр биске соннеп

Берингир кус моорлап келди

Шойгу

Аъш-чемни уужелээр

Ажыл иш-даа чымыштыг-ла.

Шагнын элбек байлак ойу,

Чаагай чолдуг куску уе.   

Тана

Осень наступила

Высохли цветы

И глядят уныло

Голые густы.

Вянет и желтеет

Травка на лугах

Только зеленеет

Озимь на полях

Алдын-Сай

Листопад, листопад,

Листья под ноги летят!

Желтые и красные, до чего прекрасные!        

Хаянэ. 

Хову шолге орайга дээр

Хоор чон шупту эптиг-демниг

Чаагай дужут ажаап аар дээш

Шалыпкын-на ажылдап тур.

Ай-Белек

Между елок, между сосен

Осторожно бродит осень.

Осень рыжая лиса-

Красит в рыжий цвет леса

Угер

Осень! Славная пора!

Любит осень детвора.

Сливы, груши, виноград-

Все поспели для ребят.

Саян

Чылыг, бургег хуннер шуужар

Чылыг чутче куштар чанар.

Хемнер кыдыы чаакталып,

Кезек-кезек  хыраа шывар.

Хулер

Арга, эзим, шынаа, шолдер                                        

Алдынналчак энчек шыпкан.                                    

Салгын хатка сымыранчып,                                      

Сарыг буру шылыражыр.                                          

  Баят:    

Амданныг-ла ногааларны                                              Ажаап алыр алдын кузум                                                 Картошканын, капустанын

Кайгамчыктыг дужудун кор!

Допчун        

Ее на зиму шинкуют                                                        

Солят, квасят, маринуют                                        

Ведь капуста, как известно                                    

Во всех видах нам полезна!

Арзылан

Свекла для борща годится

Покраснела, как девица

Без нее и винегрет

Не получишь на обед.

Дугар        

Бодун коорге бичи-даа бол                                        

Борбак-кызыл ону чараш        

Доорап алгаш чииринге                                              

Тодунгур-ла редиска мен.

Анзат                                                      

Хорзун ишти чыдынныг                                                

Ковей-ковей карактыг                                            

Кайгамчыктыг чаагай чем                                            

Картошка мен корунер!

Айраа

Блеск на кожице атласной

Стоп! На грядке- светофор!

Это светит ярко-красный

Сочный спелый помидор.

Дамырак        

У морковки красный носик,                                          

Сочный, вкусный, сладкий плод.

А зеленый пышный хвостик        

Укращает огород.

Аделия

Что за овощ интересный?

Говорят, что он полезный,

Между листьями укрылся,

На земле он развалился,

Повернулся на бочок –

Это длинный кабачок.

Софья

Я- свежий и соленый

Весь пупырчатый, зеленый.

Не забудь, меня дружок,

Запасай здоровье впрок.

Удумбара

Очень горький, но полезный!

Защищает от болезней!

И микробы он не друг-

Потому что это-лук.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

"Педагогическая находка" Садикте улуг болук уругларынга Шагаа байырлалынын сценарийи "Алдын Шагаа моорлап келди"

Тыва улустун ай календары - биле чаа чылды канчаар уткуурун садик уругларынга таныштырары....

«Кустун тоолу» деп улуг болук уругларынын арыг агаарга эртирген алдын кус утреннигинин сценарийи.

laquo;Кустун тоолу» деп улуг болук уругларынын арыг агаарга эртирген алдын кус утреннигинин сценарийи.Сорулгалары: Уругларны тоолдун кол маадырларынын кууселдезин дидим, эрес кууседиринге ооред...

Шагаа байырлалынга тураскааткан «Ак чолдуг Шагаавыс-тайбын, чаагайны эккээр болзун!» деп улуг болук уругларынга сценарий

Сорулгазы: 1.Ооредилгелиг: чоннун национал байырлалы-Шагаа дугайында уругларга билиндирер, чоннун чаагай чанчылдарын, аас чогаалынын чамдык кезээн (опей ырылары, когудуглер, тывызыктар, улегер домакта...

Чурук-биле ажыл "Кышкы оюннар" улуг болук

Чурук-биле ажыл "Кышкы оюннар" улуг болук...

Алдын кус 2022 улуг болук

Дети сатршей группы празднуют осенний праздник...