Разработка урока по родному языку 4 класс Демдек ады. Удурланышкак болгаш чоок уткалыг демдек аттары.
методическая разработка (4 класс)

Опубликовано 13.02.2019 - 7:54 - Уртунай Алдынай Кан-ооловна

Данная разработка урока может быть использована учителями начальных классов. Урок родного языка (тыва дыл) 4 класс

Скачать:

Вложение	Размер
tyva_dyl_azhyk_kicheel.docx	33.41 КБ

Предварительный просмотр:

Тыва дылда чаа билиг бээр кичээлдин конспект-схемазы

Кичээлдин темазы: «Удурланышкак болгаш чоок уткалыг демдек аттары».

Кичээлдин сорулгалары:

Ооредиглиг:

демдек аттарынын дугайында билиглерни ханыладыр, удурланышкак болгаш чоок уткалыг демдек аттары-биле таныштырар, оларнын чугаага ужур дузазын билиндирер;

Сайзырадыглыг:

сос курлавырын байыдып, уругларнын дыл-домаан сайзырадыр; кичээнгейин, сактып алыр чоруун болгаш боданырын сайзырадыр;

Кижизидиглиг:

тыва чоннун улегер домактарынга даянып, мозу-шынары будуштуг болур чорукка кижизидер.

Планнаттынган туннелдер (ниити ооредиглиг билиглер):

Предметтиг:

демдек аттарынын дугайында билиин ханыладып алыры, темага хамаарыштыр улегер домактар тып ооренири, номчаан чуулун сайгарып турда, бодунун бодалын шын, тода илередип билири; кыдыраажынга болгаш самбырага чараштыр бижиирин чедип алыры;

Метапредметтиг:

Чаа чуулдерни билип алыр дээш херек материалдарны янзы-буру чуулдерден (словарьлар, номнар, интернеттен) дилеп, тып билири; бердинген мергежилгелерге хамаарыштыр бодунун бодалын тодарадып билири, ону ооренген билиинге даянып алгаш , шынзыдары; салдынган сорулгаларга дууштур планнаанын чедип алыры; эштежип, болуктеп ажылдаарынга ооренири;

Бот-тускайлан онзагайлары:

Кичээлдин сорулгазын башкынын дузазы-биле тодарадыры; оларны чедип алыр ажылды эш-оору-биле база башкы-биле планнаары; бодунун болгаш эш-оорунун ажылын шын демдеглеп, унелээринге эптиг арганы башкы-биле чогаадып кылыры база ону эталон дузазы-биле хынаары; бодунун бодалын ундур чугаалаары база эштеринин бодалын хундулээри.

Кичээлдин чорудуу:

Башкынын кылыр чуулдери

Оореникчилернин кылыр чуулдери

Планнаттынган туннелдер

Кичээлче киирилде.

Этаптын сорулгалары:

ореникчилерни кичээлче кичээнгейин белеткеп алыры;

- Экии, уруглар! Кичээлге кончуг эки белеткенип алганынарга ооруп тур мен.

- Бисте богун анаа эвес онзагай кичээл болур. Ынчангаш артывыста келген аалчыларывыс, башкылар-биле мендилежиилинер.

-Эр хейлер! Шуптунарга бо кичээлде чедиишкиннерни кузедим.

Оореникчилер белеткелин коргузуп, башкы-биле мендилежир.

Алдын хунум, ак-кок дээрим!

Ажыл-ишчи, башкыларым!

Аралашкан, эжим-оорум!

Амыр-ла, амыр!

Кичээлче белеткелин, кичээнгейин оттуруп эгелээрлер.

Кичээлдин актуалдыг кезээ

Бис ам Демдек ады деп чуртче аян-чоруувусту уламчылаар бис.

Ол чурттун бир-ле кудумчузунда 2 каът бажын бар. Ол бажын адын тып корээлинер. Дараазында тывызыкты тывынар

Делегейде 3 ак

(Эки кижинин сеткили ак,

Кырган кижинин бажы ак,

Чаш кижинин дижи ак)

Делегейде 3 кара

(Бак кижинин сагыжы кара,

Пар ыяштын хоозу кара,

Бай кижинин коданы кара)

Ак кара

Бо состер кандыг состер-дир?

Бажыннын адакы каъдынын чурттакчыларынын ады чуу-дур?

Ак биле кара он дээрге амыдыралда кезээде кады чоруур оннер-дир.

Сарыг шажыннын ооредии биле алырга ак он дээрге-ле аас-кежиктин, ак сеткилдин,мал-маганын арбыны, ак чемнин элбээ деп санаттынар.

Кара он дээрге каржы, багай уулгедиглер, бак сагыштын, турегделдин ону.

Сарыг шажын ооредиинде Кижи бурузунде Карма деп чуве бар. Эки чуулдерни кылырынгарга силернин Карманар ак болур. Багай чуулдерни кылып чоруур болзунарза Карманар кара болур.

Удурланышкак уткалыг состер деп саазынны самбырага чыпшыртыр.

Хензиг, бичии боттуг

Бора он чучактыг (бора-хокпеш)

Бора-хокпеш деп кушту кым коргенил?

Хензиг, бичии деп состернин утказын канчаар билип тур силер?

Ак-кара, хезиг-бичии деп состер чуу деп айтырыгга харыылаттынарыл?

-Кандыг деп айтырыгга харыылаттынар состерни чуу деп чугаа кезээ дээрил?

- Бо кичээлде чуу деп тема ооренир-дир бис?

- Бо кичээлде чуну билип алыксап тур силер?

Бора-хокпешти орустап чуу дээрил?

__________________Бора-хокпеш дугайында кыска дыннадыы

Башкыны кичээнгейлиг дыннаар,

Тывызыктарны тывар.

Удурланышкак уткалыг состер

Башкынын айтырыгларныга харыылаар.

Чоок уткалыг состер дээр.

Кандыг?

Демдек ады

Удурланышкак болгаш чоок уткалыг демдек аттары

……………………………………………….

Воробей.

Бора-хокпеш дээрге кижи-биле чоок чурттап турар чанмас куштарнын бирээзи. Ону онунден болгаш эдеринден кым-даа таныыр.

Оон дуртунун узуну 14-18 см, дензизи 21-37 грамм. Колдуунда-ла унуштернин урезиннерни болгаш курт-кымыскаяктарны чиир.

Оларнын назыны хой эвес 9-11 чыл чурттаар, ынчалза-даа ковей кезии 4 чыл чедир чурттаар. Чаа торуттунген соонда оларнын бирги кышты эрттип аары берге. Бирги сооктарны эрттип шыдавас.

Оларнын чуургалары 4-10 чедир болгулаар. Май айда частып келген чуургалар июнь эгезинде уязындан ужуп унуп эгелээр.

Чаа тема

Мергежилге 287

Ийи созуглелди денненер

Чаъс.

Соок хат арынче хап турган. Суггур чаъс куштелип эгелээн. Бургег дээрде булуттар аар-аар кожуп турган.

Чаъс соонда.

Чылыг хат арынче хап турган. Дымырааш чаъс соксай берген. Аяс дээрге булуттар чиик-чиик кожуп чоруп турган.

Бо состер кандыг состер-дир?

Чувелернин чузун коргузуп турарыл?

Карточка-биле ажыл

бедик ыяш - _________ыяш, _______ - кара, соок - ___________,

Чаъс.

Соок хат арынче хап турган. Суггур чаъс куштелип эгелээн. Бургег дээрде булуттар чиик-чиик кожуп турган.

Чаъс соонда.

Чылыг хат арынче хап турган. Дымырааш чаъс соксай берген. Аяс дээрге булуттар чиик-чиик кожуп чоруп турган.

Удурланышкак уткалыг состер

Шынарын

Он-чузунун коргузуп турар

Хемчээли азы, хевирин коргузуп турар.

Сула шимчээшкин.

Куштар бистер чанарда

Куспактанчып чанар бис.

Мында чай, мында кыш

Бистер донуп чор бис

Быжыглаашкын

Чогаадыкчы ажыл.

Чурук кышкы аргада куш

3-4 оореникчинин ажылын номчудар

______________кыш душкен. __________ аргада _________хокпеш олурган. Кыжын _________куштарга дузалажынар, уруглар. Оларга __________чем тып чиири берге.

Туннел

-Бо кичээлде чуну билип алдынар?

-Билип алыксаан чуулдеринер билип алдынар бе?

Рефлексия

-Бир эвес кичээлде эки билип алган болзунарза, мурнунарда ак тогериктерни чадага салыр

- Ак кара дугайында чугаалаар,

Ынчангаш шупту бо хунден эгелеп эки чуулдерни кылып, ак кармавысты ковудедиилинер. Удавас тыва чоннун Чаа чылы – Шагаа байырлалы болур болгай. Ынчангаш бисти коруп, биске аалдап келген башкыларывыска Шагаанын ак айында, ак кадактарны соннээлинер.