Игры на уроках родного языка
методическая разработка (1 класс)

Слайд 1

Темазы : Тыва дыл кичээлинге а ӊ гы-а ӊ гы хевирлиг оюннарны ажыглаары Танды кожуунну ң Межегей ниити билиг ортумак школазының , эге класс башкызы Чамыян Светлана Кара- ооловна .

Слайд 2

Уругларны ӊ иштики делегейинче долгандыр турар делегей дугайында билиишкиннер , көрүүшкуннер агып кирер кончуг улуг чырык соӊга – ОЮН. Сонуургак , кызымак чорукту ӊ одун кыпсыр чаштанчы – ОЮН.» - деп , В. А. Сухомлинский чугаалаан . Мындыг улуг педагог оюн бичии кижиге кижи болуп хевирлеттинеринге , оо ӊ бүгү талазы -биле сайзыраӊгай кижи болурунга дузалаар деп чүүлду коргузуп турары ол .

Слайд 3

Сөөлгү үеде дыл башкылаашкынында өөредиглиг оюннар ажыглаарынче элээн улуг кичээнгейни салып турар апарган . Оюн школачыларны ӊ дылга өөредирини ӊ , оларның чугаа мергежилдерин болгаш чаңчылдарын хевирлээр аргазы бооп турар . Оюн эп-найыралдың болгаш эш-хуунуң сеткилин быжыктырар , оон ыңай уругларны кичээнгейлиг , туруштуг болурунга кижизидер .

Слайд 4

Оюннар уругларга чаа-чаа айтырыгларны , өөредилгени ӊ болгаш практиканы ӊ чаа-чаа сорулгаларын боттары шиитпирлээринге эргежок чугула билиглер , мергежилдер база чаңчылдар -биле чепсеглээринге , оларның бот- башкарлыр болгаш бот- идекпейлиг чоруун , күш-ажылга чаңчылдыын , туралыын , харыысалгалыг болурун , бергелерни эртеринге шудургу болурун кижизидеринге хөй аргаларны ажыдып берип турар .

Слайд 5

Дараазында оюннар уругларнын угаан-медерелин , сактыычал шинээн , чогаадыкчы чоруун сайзыратпышаан , даалгаларга харыы бээрде , уругларны бодандырар болгаш янзы-бүрү дилээшкиннер кылырынга чайгаар чедире бээр . Өөреникчилерниң сөс курлавырын байыдар болгаш чеченчидер , аас чугааны сайзырадыр , төрээн дылынга ынакшылды кижизидер , шын бижилгениң дүрүмнерин катаптап , сагындырар .

Слайд 6

Оюн « Чажыт сос » 1 13 24 1 3 10 22

Слайд 7

Оюн « Дурген тып !» «Й» ү нн ү г ажык ү ж ү ктерге ( Биеэде , хаяалыг , хаялыг , дуруяалар , аяар,езу , ө ек ) Д ү р ү мнерге ( Утказы д ө мей азы чоок , а адаттынары а ӊ гы-а ӊ гы с ө стерни синонимнер дээр ) Эгезинде т-д, п-б бижиир с ө стерге ( тараа-дагаа , т ө жек-д ө жек ; пар-бар, паш -баш)

Слайд 8

Оюн « Харжыгаш » 1. Чуве аттары к к к а а у к а д а г у а а к к т

Слайд 9

2. Демдек аттары ч ч г а ы и ч ү д е к и ы а ч г г

Слайд 10

3.Кылыг с ө стери т к р у а а ч а д а р у а а к р р

Слайд 11

С ө стер делегейинче аян-чорук « Сылдыстыг үе » Дузааргак : дуза , дузаар , дузак , дугаар , дургаар , дуга, даг , дага , дарга , даара , ак , аар , агаар , арар , агар , аза, азар …. Хундуткел : хун , хунзу , хундуле , дун , дук , хек, кет, кел , тен , ут , ун , ут , хул …

Слайд 12

Эгезинде , т ө нч ү з ү нде « к»кирген с ө стер . кудурук , колдук , кастык , көстүк , кергиек , калгак , калбак , карак , кирбик , курзук , кудук , кадак , кулак, кургуяк , кадак , казырык

Слайд 13

Оюн « Кым э ӊ -не д ү ргенил ?» 1) Бердинген с өс терни чугаа кезээни ӊ аайы -биле чыскаап бижиир : ч ү г ү р ү к , оъттуг , т ө ш кайгамчыктыг , дуруяа , сес , ырлаар , берге , душ, аът , эжеш … 2) С ө стер -биле чараш , уткалыг домактар чогаадыр ( Дуруяалар эжеш куштар . Кайгамчыктыг душ дужээн.Чугурук аъттыг оолдар чарышка тиилээн .)

Слайд 14

«Аукцион» Бо оюнга болук киржикчилер киржир . Олардан кым эн-не хой аай болгаш дедир номчуттуна бээр состу с оо л у нде адаар -дыр, ол тиилекчи болур . аа , ава , ала, ача , кадак , карак , кок, уг у …

Слайд 15

Фонетика « Унну танып тып » Бердинген характеристика езугаар уннерни бижиир . [ ]– ажык,эрин -биле адаар , кыска . [ ] – ажык , эрин -биле адавас , узун . [ ] – ажык эвес , дулей, эжеш ун . [ ] – ажык эвес , ыыткыр , эжеш эвес ун .

Слайд 16

« Илчирбе » Классты болуктерге чарып алгаш , болук бурузунге тускай чугаа кезектерин адап бергеш , чугле ол чугаа кезээнден состен тыптырып , оон тонген ужуунден -не дараазында состерни илчирбелей уламчылаар . Буян – ном – манчы - ……, ……., ……, (чуве аттары ).

Слайд 17

« Чадажыгаш » «А» деп уннерден тургустунган состерни бердинген уткаларга дууштур чадажыгаш хевиринге бижиир . 1.Чернин эдеринчизи . 2. Кижинин мага- бодунун бир кезээ . 3.Малдын чаш толу. 4.Аалга келген хундулуг кижи . 5. Тыва ог эдилели . 6.Транспорттун бир хевири . 7.Чуртталга деп состун синоними .

Слайд 18

« Сагынгыр-тывынгырлар » Бердинген бижиири домей уткалары ангы состерни ( омонимнерни ) уткаларын тайылбырлаар : ай-ай, азыг-азыг , дой-дой , ат-ат , кат-кат, чыт-чыт .

Слайд 19

Баштак оюн « Чул ол ?» 1.Ыглаан кижи оон суун ижер , туразы улгатканда оон -биле кылаштай бээр , олче суг-даа кудуптар , читкен чуве ур дилээрге , ыжа-даа бээр , ырак чер чораанда чиде-даа бээр ? (баш) 2.Кортуктун аксынга келир , бош- даа болур , атпаш , сырбаш-даа дээр ? (чурек) 3.Коргарга сирленейни бээр , ядараарга кошкайб ээр , байыырга чооннаар , амыр-дыш чок ажылдаанда сыкпас ? ( балдыр ) 4.Ур чуве манаарга узай бээр , баксыраарга чингелээр , улуургаарга чооннаар , хорадаанда долгай кааптар , чамдыкта анаа оске кижи-даа олуруптар ? ( моюн ) 5.Кээргээрге эрий бээр , каттырарга када бээр , донгун-шириин олурарга дона- даа бээр ? ( баар ) 6.Теве-даа тепкен болур , аал-даа кожурер , аразында былаажы-даа бээр , бир чамдыкта бош- даа болур ? ( аас )

Слайд 20

« Саннар оюну » Домактарда саннарны состер -биле солуп бижинер . Аалга 2с оолдар 40-оол биле 50дей келген . 2стернин к3туу кончуг болган . Кырган-авазы : « 2стер кымга-даа дуза 7рер» - деп олурган . 40-оол биле 50дей улегерлиг 2стер-дир.

Слайд 21

Оюн « Ребусту тывынар » 2с, 100кук, 100чук , 50дей, 10дар, 7р, 40-оол, 1000чук, 1000гаш.

Слайд 22

Улуу -биле четтирдим !