ъ демдек деп темага кичээл
методическая разработка (1 класс)

Ондар Жанна Аясовна

ъ демдек дугайында

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл kadyg_demdek_kicheel.docx24.03 КБ

Предварительный просмотр:

« Кадыг демдек » ( Ъ) деп темага кичээл тургузуу.

Кичээлдиң темазы: Кадыг демдек ( ъ).

Кичээлдиң сорулгазы: Өк-биле адаар ажык үннерлиг сөстерге кадыг (ъ) демдекти хереглээрин өөредир.

Кичээлдиң дерилгези: үжүглел ному, чурук, таблица, карточкалар.

Кичээлдиң чорудуу

I. Организастыг кезээ. Шупту туруп келир. Кичээлге белен силер бе? Эр хейлер! Экии, уруглар, олуруп алыр. Ному чок уруглар чанында эштери-биле кады ажылдаар.

II. Катаптаашкын. Эрткен кичээлде өөренген темазынга хамаарыштыр дараазында айтырыгларны салып ажылдаар мен.

- эрткен кичээлде өөренген темавысты кым харыылай кааптарыл?

- Юю дээрге кандыг үжүгүл, уруглар?

- оон өске ийи үн илередир чүү деп үжүктер өөренген ийик силер, кым билирил?

- ийи үн илередир үжүктер бисти канчаар кажарлап кааптар ийик, уруглар?

- ол үннерге кажарлатпас деп бодаар болзувусса, канчаар бижиир бис?

- ийи үн илередир кажар үжүктер кирген сөстерден чугаалап көрүңерем.

- ол сөстерни бижип тургаш канчаар бижиир бис?

        III. Чаа тема тайылбыры.

- эрткен кичээлде ийи үн илередир үжүкр өөренген болзувусса, бөгүнгү кичээливисте база бир тускай үжүк өөренир бис. Мен ам силерге тывызык  салырымга, холун чараштыр көдүргеш, харыылаар силер шыва, уруглар?

Ады-сывы бар-даа болза,

Адаар дээрге үннер үнмес.

Номчупкаштың тывыңарам,

Чүү деп ындыг үжүгүл ол?  ( ъ)

- Үжүктерниң аразында ийи-даа үн илередир, ол хамаанчок үн илретпес безин үжүктер бар шээй уруглар. Ынчангаш бөгүнгү кичээлде үн илеретпес үжүктерниң бирээзи-биле таныжар бис. Бир силер кичээлге дыка кичээнгейлиг, чүгле менче көрүп, чүгле мээң чугаалап турар чүүлдеримни дыңнап орар болзуңарза теманы дыка эки билип алыр силер, уруглар. Кым эки билип алыксап тур, холун көдүрүптер? Эр хейлер! Шупту билип алыксап турар.

- Бо кичээлде өӨ-биле адаар ажык үннерни шын сөстерге хереглээрин база щын адаарын өөренир бис, уруглар.

 Чурук-биле ажыл. Айтырыглары:

- Чурукта чүнү көрүп тур силер, уруглар? ( аал )

- Аал дээрге чогум чүү чүвел? Аңаа чүнү канчаар ийик бис? Кым аал барган? Солун-дур бе? Чүнү канчап турдуң, чүлерни көрдүң?

- Чурукта хүннүң кайы үезин көргүскен-дир, уруглар? (дүъш)

- Ховуда бичии оол хойларын чүнү мунуп алган кадарып чоруур-дур? (аът)

- Аът деп чүү чүвел ол, уруглар? Биске ооң ажыы кандыгыл? Кымның аалында аът барыл? Аътка олурган кижи бар бе?

- Дээрде карара берген турар булуттар чүнү көргүзүп турары ол, уруглар? ( чаъс чаарын)

- Өг кыдыында ыяштарда чүнү азып каан турар-дыр, уруглар? ( чүък)

- Хой кадарган бичии оол чедип келгеш, чүнү чиир деп бодаар силер? ( эът)

- Хойлар чүнү чип чоруур-дур? (оът)

Сула шимчээшкин

Хөглүг час-даа дүштү

( 2 холун чада салыр)

көккүр дээр-даа бедиди

( ийи холун көдүрер)

Арга-арыг ногаарарды

( бир холун кыдыынче айтыр)

Аңы-меңи түледи

( эктинден кактаныр)

Ажыл-иш-даа хайныгар

( чудуруктарын долгаар)

Бойдузувус берген байлаан

( ийи холун херип алгаш долганыр)

Бодамчалыг камнаалыңар!

( 2 холун мендилешкен хевирлиг тудар)

Бо көрген аът, оът, чаъс, эът, чүък, дүъш деп сөстеривис канчаар адаттынып турар-дыр. ( Боостаа дужунга салаазын салгаш,  аът деп сөстү ададыр). Ынчангаш дараазында тайылбырны бээр:

- Аът деп сөсте [а] деп ажык үн өк-биле адаттынып турар. Аът деп сөстү адаарга, боостаа  ишти  сириңейни  бээр.  Мындыг  таварылгада  ажык  үннүң соонга кадыг демдекти бижиир (аъ).

Кадыг үннү бижикке демдеглээринсамбырага бижип көргүзер мен, аңаа [т] деп үннүң үжүүн немей тудуштуруп бижиир (аът). Бо сөстү уругларга номчуткаш, тайылбырны төндүргеш, ам өк-биле адаар кадыг демдек бижиир сөстерни дөмей сөстери-биле деңнээр.

Ат – аът                                      эт – эът

       Кат – каът                                  чүк – чүък

От – оът                                      чөп – чөъп

Час – чаъс                                   дүш – дүъш

- Кадыг демдек чок сөстерде ажык үн канчаар дыңналып турар-дыр? (кыскаладыр). Чижээлээрге, ат деп сөстү адап турувуста, боостаа сирилевес, дыл бажы-биле адаар.

Оон ол сөстерни ададыр: (ат – аът )

- Кадыг демдек кирген өк-биле адаар чүгле 9 сөс бар. Ол болза аът, оът, каът, эът, чүък, дүъш, чөъп, чаъс, аъш-чем.. ( башкы номчаан соонда шуптузун деңге база номчудар). Сөстерни эжеш сөстери-биле кыдырааштарынга бижидер.

- Бо сөстерни чүге кадыг демдек-биле бижиир апарган деп бодаар силер, уруглар? Чүге дизе чаъс чаап турган үеде, куджумчуга 9 уруглар чораан. Чаъстың дамдылары уругларга дээпкен соонда, ол 9 уруг кадыг демдек-биле бижиир өк-биле адаар сөстер апарган. А өске өк-биле адаар баш, ыт, дош, кеш дээн чижектиг сөстер кудумчуже үнүп кээрге-даа, чаъс эрткен болган, чүгле чыды арткаш болгаш олар чыттың салдары-биле кадыг демдек биживес-даа болза, өк-биле адаар апарганнар. Билдиңнер бе, уруглар, ол тос сөстүң чүге кадыг демдек бижиир болганын?

Кадыг демдек кирген 9 сөстүң шын бижиирин доктааттырар.

Карточка-биле ажыл. Сөстерге сайгарылга кылыр. Чижээ: ат деп сөсте каш слог, каш үн, каш үжүк барыл? ( чаңгыс слог, ийи үн, ийи үжүк бар); аът деп сөсте каш слог, каш үн, каш үжүк барыл? ( чаңгыс слог, ийи үн, үш үжүк бар).

Ном-биле ажыл. Номнуң 88-ки арнында чуруктар-биле ажылдаар. Ооң соонда сөзүглелдерни номчудар.

Түңнел. Кичээлди түңнээш, онаалга бээр. Мындыг айтырыгларны салыр.

- Бо хүн чүү деп үжүк өөрендивис?

- Кадыг демдек үн илередип турар бе?

- Кадыг демдек чааскаан тургаш, аңгы үн илеретпес, ажык үжүктүң соонга чорааш, ол үннүң үжүү-биле катай өк-биле адаар үн көргүзер, уруглар, сактып алыңар.

- Кадыг демдек-биле бижиир өк-биле адаар каш сөс барыл? Кым адай кааптар?

- Кичээлге шупту холун көдүрүп, кызып ажылдаан. Эр хейлер!

Онаалга. Кадыг демдек кирген өк-биле адаар тос сөстү доктаадып эккээр. От – оът, эт – эът деп сөстерниң сайгарылгазын кылыр.

Конспект урока по азбуке на тему:

«Гласная буква Ёё».

Тема урока: Гласная буква Ёё.

Цели урока:  ознакомить учащихся с гласной буквой Ёё; научить учащихся, что буква - в начале слова или после других гласных обозначает два звука; развивать речь, память, логическое мышление.

Оборудование: учебник, предметные картинки, буквы и слоги, образец буквы – в печатном и письменном виде, карточки.

Ход урока.

 I. Организационный момент.

Вот опять звенит звонок

Приглашает на урок.

На уроке мы с тобой

Дружно будем узнавать.

II. Проверка домашнего задания.

III. Повторение пройденной темы. Беседа с вопросами:

- Кто мне назовет, какую букву на прошлом уроке вы изучали?

- Е – это какая буква? (учитель показывает букву).

- Да, дети, это хитрая буква. А почему она хитрая, кто как думает? (потому что она обозначает два звука).

Детям показывается буква Ее. Учитель сообщает, что когда мы называем эту букву, то сразу произносим два звука [й’э]. И предлагается рассмотреть схему слова ели и ответить на вопрос:

- Сколько надо взять букв, чтобы обозначить первый слог слова ели, в котором два звука? ( В слоге е два звука, но, чтобы их обозначить, нужна только одна буква).

Дети читают слово ели под схемой по слогам.

Делается вывод:

- Почему буква е особая? Потому что она обозначает не один, а два звука и употребляется такая буква в начале слова (ели) и после гласных (красивые).

Новая тема.

- Сегодня на уроке вы узнаете еще одну особенную гласную букву. ( И я должна показывать предметный рисунок. Из этого рисунка дети узнают ежа).

- Кто это? (ёжик).

Проводится слого-звуковой анализ слова ёжик.

- Давайте все вместе произносим слово ёжик по слогам – ё-жик. Сколько слогов в слове? (2). Какой первый? (ё-). Какой второй? (-жик).

- Давайте, ребята, все вместе медленно произносим первый слог. Какие звуки слышится? (йо).

- Когда мы произносим букву Ёё в начале слова или после гласных, то мы произносим два звука.

- Какие звуки мы произносим в слове ёлка? (йо).

- Правильно, но при письме эти два звука будем обозначать не двумя буквами, а одной буквой ё. А если напишем две буквы, то это будет уже ошибкой. Поэтому помните, что буква ё может хитрить вас.

А потом я показываю букву Ёё в письменном виде.

Е и Ё – родные сестры,

Различать сестер не просто.

Но у буквы Ё две точки,

Словно в лесенке гвоздочки.

В. Степанов.

Физкультминутка.

Топай, Мишка, хлопай, Мишка

Приседай со мной, братишка,

Руки вверх, вперед и вниз

Улыбайся и садись.

Объяснение учителя.

- Все смотрим на меня и слушаем только меня. Если будете очень внимательно меня слушать, то ошибку при написании слов с буквой ё вы будете не допускать.

Когда мы называем букву ё, то произносим два звука [йо]. Если буква ё находится в начале слова и после гласной, то при чтении надо просто назвать букву. Когда мы будем называть ее, то сразу произнесем два звука [йо]. Но эти два звука в письме принято обозначать не двумя буквами, а одной.

Детям предлагается еще раз рассмотреть схему слова ёжик и ответить на вопрос:

- Сколько надо взять букв, чтобы обозначить первый слог слова ёжик? (В слоге ё- два звука, но, чтобы их обозначить, нужна только одна буква.).

Дети читают слово ёжик, написанное на доске.

Работа с карточками.  Например:

Карточка 1.

Определите количество слогов, букв и звуков в следующих словах:

Моё –  (2 слог, 3 буквы, 4 звуков).

ёлка –  (2 слог, 4 буквы, 5 звуков).

Работа с учебником. Дети в учебнике читают слова, написанные под столбик на странице 67. ( сначала они сами, а потом вместе с учителем).

Делается вывод: Чтобы прочитать букву ё в начале слов или после гласных, ее надо просто назвать – произнести два звука [йо].

Физкултьминутка

Каждый день по утрам

Делаем зарядку

(ходьба на месте)

Очень нравится нам

Делать по порядку:

Весело шагать,

Руки поднимать,

Приседать и вставать,

Прыгать и скакать.

Дети читают текст на с.67.

Вопросы:

-Где были дети?

- Кого Баир увидел у ёлочки?

- Что собирает ёжик на зиму?

- Что у ежа на спине?

А потом дети читают по цепочке, подчеркивая слова, в которых встречается буква ё.

Игра « Малыши заблудились».

- А теперь будем помогать малышам найти их родителей. Они заблудились, поэтому не могут найти родителей.

Лось                                  утёнек

Утка                                  котёнок

Коза                                  лосёнок

Кошка                               козлёнок

В учебнике на с.68 дети читают столбики слов.

Чтение текста на с.68. Дети читают текст про себя. А потом примерное чтение учителя.

Вопросы:

- В дворе живут какие домашние животные?

- Корова Бурёнка что дает?

- Кто сторожит дом?

- Кто доит корову?

- Коза, корова, собака, кошка – это какие животные?

- А лиса, белка, волк?

Итог урока.

- О какой букве узнали на уроке?

- Вам было интересно?

- Все молодцы!

Домашнее задание. Определить количество слогов, букв и звуков в следующих словах: утёнок, поёт, моё.

Выставление оценок.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Тыва дылга ажык кичээл "Демдек ады"

Ажык кичээл  "Демдек ады"...

Демдек аттары. Катаптаашкын. Аян-чорук кичээл.

Демдек аттарын аас болгаш бижимел чугаага шын ажыглап билиринге чанчыктырар. Уругларнын сос курлавырын байыдары.Торээн черинин бойдузунга, ан-меннеринге ынак, оларга камныг болурунга кижизидер....

Демдек адынга аян-чорук кичээли

2014 чылдын Сочиге болган олимпиадага тураскааткан катаптаашкын кичээли...

3- ку класска Тыва дылда ажык кичээл "Демдек ады"

Кичээлдин темазы: Демдек ады. Катаптаашкын.Сорулгалары: ·        ооредилге талазы-биле: демдек адын катаптаар;·        кижизидикчи: ооредилг...

Тыва дылда кичээл Демдек ады

Демдек ады. Тыва дылда ажык кичээл 2 класс...

Ажык кичээл: Демдек ады 4 класс

Тыва дылда ажык кичээл....