Март 8 байырлалы-биле "Кырган-аваларга могейиг"
методическая разработка (2 класс) на тему

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

«Средняя общеобразовательная школа с. Эрги-Барлык»

Март 8 таварыштыр класс шагы: « Кырган-аваларга мөгейиг».

Удуртукчу башкы: Саая Х.М.

2015-2016 ч.

Тема: « Кырган-аваларга мөгейиг»

Сорулгалары: 1.Кырган-аваларнын эрткен оруу-биле таныштырар;

2.Кырган-аваларынын уйнуктары-биле харылзаазын быжыктырар;

3. Тыва улустун хундулээчел, эвилен-ээлдек, сонуургак, кижизиг аажы-чанын оореникчилерге дамчыдар.

Дерилгези: слайдылар «мээн кырган-авам», улегер домактар.

Арга-методу: беседа, оюннар, байыр чедириишкиннери.

Чорудуу.

Киирилде кезээ.

- Чедип келген аалчыларывыс-биле шупту денге мендилежиптээлинер.

-Богун бисте кымнар аалдап  келгеннерил? Кырган-ава дээрге кымыл ол, уруглар? Удавас чуу байырлалы келирил?

- Кижинин кырган-авазы ог-буледе, торел-болукте эн хундуткелдиг улус болур. Чуге дизе олар аныяк улустан хой чувени, амыдыралдын эки багын корген. Кырган-аванын чанынга ыыткыр чугаалашпас, мурну-биле кайы-хамаанчок эрте-дужуп халывас, чугаалажып турда, узе кирип шаптыктавас, огенмес, чассывас. Кырган улустун чугаазын кичээнгейлиг дыннаар, ажыл-херээнге дузалажыр. Чижелээрге:чарган ыяжын бажынче киирер, бажынын аштап арыглап бээр. Оларнын олурар сандайын, шай ижер аяан кезээде кузелдии-биле суна тыртып бээр. Бажындан унер-кирерге, эжикти ажыдып чалаар.

II. Кол кезээ.

1.Оюн. Кырган- авазынын дугайында кым эн-не хойну билирил? (оореник)

2. шулук «Кырган-авам»

Кырган-авам чеми чемзиг

Кырган- чалыы ону мактаар,

Унген –кирген чону-биле

Улешпейн баар эвес.(Артыжана)

Кырган-авам холу шевер

Кылган ижи эгээртинмес.

Даараан хеви, сыраан ширтээ

Даглар шыва дуглап болур. (Айыраш)

Кырган-авам кезээ шагда

Кымдан артык буян-чолдуг

Аал сынмас ажы-толун

Азырашкан ам-даа хевээр. (Айзат)

3.Слайдылар тайылбыры: «Мээн кырган-авам»

4. Кожумактар.

Базарактын бажын ойда

Башкы харын чаай бэрди.

Кырган-авам, ынак авам

Кышкы тонум даарап берди.

Хөр-ле тайгам кырынайда

Хөртук харын чаай берди

Көк-ле баштыг кырган-авам

Хөректээжим даарап берди.(Кристина, Айда-Сай, Азиата,Найыр, Чылгычы, Дойнур)

5. Кырган-авамдан дыннаан мен деп моорей.

6. Улегер домактар.

Эки аданын оглу сергек, Эки иенин кызы шевер.(Ак-Сай_

Ада тоогузу алдын, ие тоогузу монгун.(Хулер)

Ак чем хоолулуг, ава созу унелиг.( С.Даяна)

7.Кырган-авалар аразында «Опей ыры» моорейи.

8. Шанналдар.

III.Тончу кезээ.

- Кырган-авларнын чагыг состери.

Шулук. В.Эренчин. Уругларга.

Биче чаштан эгелээштин

Биче сеткил кижээ херек.

Улугларнын чагыг созун

Уткуп хулээп дыннаар херек.

Ооредилге эртем-биле

Оннуктежип билир херек

Биче чаштан эгелээштн

Билигдиве чуткуур херек. (Айзаана, М.Даяна)

Белектерни кырган-аваларынга сунар.

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

«Средняя общеобразовательная школа с. Эрги-Барлык»

Март 8 таварыштыр класс шагы: « Кырган-аваларга мөгейиг».

Удуртукчу башкы: Саая Х.М.

2015-2016 ч.

Тема: « Кырган-аваларга мөгейиг»

Сорулгалары: 1.Кырган-аваларнын эрткен оруу-биле таныштырар;

2.Кырган-аваларынын уйнуктары-биле харылзаазын быжыктырар;

3. Тыва улустун хундулээчел, эвилен-ээлдек, сонуургак, кижизиг аажы-чанын оореникчилерге дамчыдар.

Дерилгези: слайдылар «мээн кырган-авам», улегер домактар.

Арга-методу: беседа, оюннар, байыр чедириишкиннери.

Чорудуу.

Киирилде кезээ.

- Чедип келген аалчыларывыс-биле шупту денге мендилежиптээлинер.

-Богун бисте кымнар аалдап  келгеннерил? Кырган-ава дээрге кымыл ол, уруглар? Удавас чуу байырлалы келирил?

- Кижинин кырган-авазы ог-буледе, торел-болукте эн хундуткелдиг улус болур. Чуге дизе олар аныяк улустан хой чувени, амыдыралдын эки багын корген. Кырган-аванын чанынга ыыткыр чугаалашпас, мурну-биле кайы-хамаанчок эрте-дужуп халывас, чугаалажып турда, узе кирип шаптыктавас, огенмес, чассывас. Кырган улустун чугаазын кичээнгейлиг дыннаар, ажыл-херээнге дузалажыр. Чижелээрге:чарган ыяжын бажынче киирер, бажынын аштап арыглап бээр. Оларнын олурар сандайын, шай ижер аяан кезээде кузелдии-биле суна тыртып бээр. Бажындан унер-кирерге, эжикти ажыдып чалаар.

II. Кол кезээ.

1.Оюн. Кырган- авазынын дугайында кым эн-не хойну билирил? (оореник)

2. шулук «Кырган-авам»

Кырган-авам чеми чемзиг

Кырган- чалыы ону мактаар,

Унген –кирген чону-биле

Улешпейн баар эвес.(Артыжана)

Кырган-авам холу шевер

Кылган ижи эгээртинмес.

Даараан хеви, сыраан ширтээ

Даглар шыва дуглап болур. (Айыраш)

Кырган-авам кезээ шагда

Кымдан артык буян-чолдуг

Аал сынмас ажы-толун

Азырашкан ам-даа хевээр. (Айзат)

3.Слайдылар тайылбыры: «Мээн кырган-авам»

4. Кожумактар.

Базарактын бажын ойда

Башкы харын чаай бэрди.

Кырган-авам, ынак авам

Кышкы тонум даарап берди.

Хөр-ле тайгам кырынайда

Хөртук харын чаай берди

Көк-ле баштыг кырган-авам

Хөректээжим даарап берди.(Кристина, Айда-Сай, Азиата,Найыр, Чылгычы, Дойнур)

5. Кырган-авамдан дыннаан мен деп моорей.

6. Улегер домактар.

Эки аданын оглу сергек, Эки иенин кызы шевер.(Ак-Сай_

Ада тоогузу алдын, ие тоогузу монгун.(Хулер)

Ак чем хоолулуг, ава созу унелиг.( С.Даяна)

7.Кырган-авалар аразында «Опей ыры» моорейи.

8. Шанналдар.

III.Тончу кезээ.

- Кырган-авларнын чагыг состери.

Шулук. В.Эренчин. Уругларга.

Биче чаштан эгелээштин

Биче сеткил кижээ херек.

Улугларнын чагыг созун

Уткуп хулээп дыннаар херек.

Ооредилге эртем-биле

Оннуктежип билир херек

Биче чаштан эгелээштн

Билигдиве чуткуур херек. (Айзаана, М.Даяна)

Белектерни кырган-аваларынга сунар.