Хоглуг огге "Шагаа-биле!"
классный час (1 класс)

Хоглуг огге «Шагаа-биле!»

Сорулгалары:

1.Класстарнын чыынды командалары-биле Шагаа байырлалын канчаар эртирип чораанын билиндирбишаан, тыва оюннар, моорейлернин дузазы-биле уругларнын идепкейжи чоруун сайзырадыры.

2. Дурген бодап, шын харыыларны берип ооредир, чугаа-домаан сайзырадыр.

3. Тыва чоннун национал байырлалын болгаш чанчылдарын хундулеп, сагып чоруурунга кижизидер;

Дерилгези:улугер домактар: Арга киргеш,  саат дайнаар, аалга киргеш, аяк эрии ызырар; Чечек черде, чечен менде; Аът киштежип таныжар, кижи чугаалажып таныжар; Будуктуг ыяшка куш чыглыр, буянныг огге чон чыглыр;   олчей удазыны – угулзалар, хаван, ыт чылынын чуруктары, сыгыртаа, тос-карак        

        I.Киирилде кезээ.

                        Тываларнын сузуглээни

                        Тыны тудуш ыдыы чудел?

                        Тыва кижи ынакшылын

                        Кыптыктырар сору чудел?

                        Сагыызын дег хумагалыг

                        Чанчыларда, ужурларда,

                        Бурун шагнын Шагаазында,

                        Буян оргээн шажынында.

Кандыг-даачонбодунунбурунгукультуразын, чанчыл-езулдарынкоргускен, национал чоргааралынилереткенбайырлалдарлыгболур.

Тыва чоннун эн бедиксузуглелдигбайырлалы-Шагаа.Шагаа – билечылэргилдезиндемдеглеп, кыштынчыккыламасоогунунчаскыхаттар-биле солужарыноорупуткуптурары-дыр, кышкыбергеамыдыраладакталып, акчемнинэлбекболурунунэгезинбайырлаары-дыр.

Оореникчи:

Шагаа- улус чоннунтоогуденбайырлалы.

Шагаа-эргилипкээрчаачылдынезулалы.

Шагаа-оолдун, кыстыномакшылы, оорушкузу.

Шагаа-чемзигчемниндээжизи.

Шагаа-уруг-дарыгойнапхоглээрчаагайхуну.

Шагаа-улуг-биче чолукшужарнайыры-дыр.

 - Шагаанынсузуглеличудел?

Башкынынсозу: Шагаабашудурбелеткенипонусузуглепманаар, аэнколчуве – Шагаахунунунсагылга, езулдарынэрттирери. Шагаадунезиндеудувас, ожуктаоттууспес, чула, деножурбесдепулуг улус чугаалажыр.Будуудеудуваанкижиэрликоранын кара данзынгакирбесдепсанаар, харын-дааодугхонганкижиназынынга 1 чылдынемээр, хыпхонган от, чула-деног-оранга хай бачыткиирбескамгалакчыболурдепсузуглепчораан.

Хойнуныры «Шагаа» (оореникчилерниныры)

Ынчангашбогунбистер:

        Шагдан тура манаанывыс

        Шагаавыстыуткуулунар.

        Каткы-хоглугмоорейлерден

        Хоглугоггеэрттирээли.

II. Кол кезээ

АрыгчаагайШагаа-биле

Амырлажып, чолукшуулу.

Кажык, тевек, дургенчугаа, кожамыкка

Каасхепкемоорейлежип,

Ойнап-хоглепалырдээштин

Оолдар, кыстар, ада-иечыылган-дыр бис.

Кайыаалдакымнарбарын

Манаашилиптодарадыыл!

                «Будуктугыяшка куш чыглыр, буянныгоггечончыглыр» дептыва улус чугаалажыр. Богуншколавыскаулуг, ортун база бичеаалдынуруглары-биле ужуражып, оюн-моорейлиг, маргылдаалыгбайырлалывысты «Хоглугогге» эрттирер-дир бис.Уругларнынбелеткелинхундулуг жюри демдеглептурар.

1-ги моорей. «Аъткиштежиптаныжар

                        Кижи чугаалажыптаныжар»депулугердомаккадаянган. Олтаныштырылга-дыр.

2-ги моорей. Йорээлдепчул? Йорээл – бугул-лечувегечаагайкузээшкиннерниилереткенезулал (аалбурузунден 1-1 оореникчийорээл, чалбарыгчугаалаарынгамаргыжар (тос-карак, сыгыртааажыглапбилири))

3-ку моорей. Чечекчерде,

                Чеченменде (дургенчугаалажыры, жюри  кайыаалдынуругларыхойдургенчугаабилиринсанап, туннепалыр)

4-ку моорей. Тывызыымдытта,

                Тоолумдошта. (тывызыктажырыболгашбашкынындаалгазыезугаар, эгезинномчуурга, тончузунтывар)

2 кл. Корунчукеманнааараъдым,

        Хорзунунгахоржокаъдым(коньки)

3 кл. Сооккээргечочаябээр

        Чылыгкээргечыдыябээр (дош)

4 кл. Оттунчектиноогун

        Чежипчададым (корунчуктедурзу)

Аарыкчыларгаайтырыглар:

1. Шагаагабелеткелкажанэгелээрил? Чунубелеткээрил?
2. Шагаабудуузучул?
3. Шагаакандыгезулдарныонзалапсагыырыл?

1. Сан салыры.
2. Чаламабаглаары.
3. Чажыгчажары.
4. Йорээлсалыры.
5. Чалбарыгкылыры.
6. Ак харгаандаштаныры. Кактаныры.
7. Чолукшуур.
8. Чунгулаар.
9. Моорейлигоюннар.
10. Шагаа дою.

4 кл. Сан депчул? (Одаг – аъш-чемниндээжизи, артыш-шаанакорттедир.)

3 кл. Чажыгдепчул? (9 карак-биле Тосаржаанны, аксутту, суттугшайнынустуноран-тандынданкежикдилепчажарынынчадээр).

V–кимоорей«Кожамыктар» (аалдараразынгакожамык, ыргачижири)

Тулганчарашкызылчечек

Кызыл хая баарында.

Тулганкончугыраажылар

Устууаалда, алдыыаалда.

VI-гымоорейбардамнажыры.Аргакиргенкижисаатдайнаар

                                        Аалгакиргенкижиаякэрииызырар.

VII-гимоорей «Тевекчилер»

Тевек база тываларнын

Тергиинсолуноюну-дур.

Кайыаалдыноглушуглуп,

«Тевекчи» депаткадугжур? (аалбурузунде 2-2 оолдартевектежирингеадааннажыр)

III. Туннелкезээ.Демнигсааскан

Теветудупчиир (аалдараразынгаэрткенмоорейлернитуннеп, шылгараанэн экиуругларнытодарадып, мактап, шаннаар)