Элинсэг хулинсагайм мүрнүүд
проект (4 класс)

        Элинсэг хулинсагайм мүрнүүд        

Энэ тоонто нютагтаа үлэнхэй

Гол зорилго : оөөрынгөө уг гарбалай hарбаалжаниие шудалжа, шэнжэлжэ, мэдэсэеэ үргэдхэхэ.

Шэнжэлэгдэхэ зүйл – элинсэг эсэгын 5 хүбүүдэй ба 1 басаганай хуби заяан, тэдэнэй үри hадаhан.

Эдэ зоной намтар мүнөө үеын хүнүүдтэ hонирхолтой байха гээшэ гү гэhэн бодолhоо энэ ажал бэшэбэб.

Ямаршье хүнэй наhанайнь харгы зам бага наhанhаа, тоонто нютагhаа , аба эжыhээ эхитэй ха юм даа.

Олоной түлөө оролдожо, hайниие хэhэн хүн гээшэ ямаршье зоной сэдьхэл зүрхэндэ дулааханаар,зула мэтээр hанагдадаг байна. «hайн хүн-нютагай шарай» гэhэн тон зүйтэй үгэ бии. Эгээл иимэ үгэнүүдээр нютагай зон Базаржап Гончикович Гончиковые дурсадаг юм. Буянтайл хүнэй үри байгаа даа гэжэ хэлсэдэг hэн. Эгэтын-Адаг hууринай нэгэ үйлсэ Гончиков Б.Г. нэрээр нэрлэгдэнхэй .Энэнь удха шанартай,алдар нэрыень мүнхэлhэн хэрэг болоно .

Энэ дээрэ дурдаhан хүн- минии уг нагаса баабай. Нютагай омогорхол болохо хүнүүдэй нэгэнь , хүндэтэй ,түбшэн даруу зантай, томоотой,өөрынгөө биб гэжэ үлүү табидаггүй, харюусалгатай,үнэн сэхэ зантай хүн байгаа гэжэ мэдэхэ болобоб.

Аба эжынгээ зан абари , ухаан бодол, арга мэргэжэлынь даган , шуhан соогоо шэнгээhэн эсэгын 5 хүбүүд ба 1 басаганай хуби заяан. 6 үритэй айлые зол жаргалтай айл гэжэ тоолодог байгаа. Гарай 5 хурган шэнги таhаршагүй эбтэй ябаhаниинь эли.

Эхэнь хүбүүдээ,гансахан басагаяа энхэржэ,эрхэлүүлжэ, бултандань дабхар нэрэнүүдые үгэжэрхиhэн гэлсэдэг. Энэнь урданай хүгшэнэй тон хошонгууша байhаниие элирүүлнэ ха. Ууган хүбүүн Бадма (Шоен),Базаржап (Мархай        ),Мидыгма(Сүнгөө), Дашидондог (Ленхобо),Цыден –Дамба (Буршай),Цыден (Хуумаан). Эжынгээ үгэhэн дабхар нэрэнүүдээр нютагтаа алдаршаа , Мархайтан, Буршайтан ,Ленхоботон,Хуумаантан гэжэ мунөөшье болотор хэлсэжэл байдагыень дууладагбди. Иигэжэ , элинсэг хулинсагайм мүрнүүд энэ тоонто нютагтаа үлэнхэй. Гэр бүлын, уг гарбалай түүхэ тухай дурсан хөөрэлдэхыень шагнахадаа , юундэшьеб досоомни уяран, ямаршьеб ойлгогдошогүй дулаахан мэдэрэл түрэжэ, хөөрэлдэжэ hууhан нагаса эгэшэнэрни урданайхиhаа бүри дүтэ,бүри түрэл мэтээр hанагдана.

Эсэгын 5 хүбүүдэй , 1 басаганай хуби заяан тухай танай анхаралда.

Улаалзай хүбдүүд обогтой,хула моритой,хүхэ тугтай «Бүргэд» ураатай, хори угтай Эгэтын-Адаг тоонтотой юрын лэ ажалша малша Дашабалай Гоншогтон айл hууhан юм. Хүдөөдэ ажаhуудаг зоной бэрхэшээлнүүдые аха дүүнэр хара багаhаа мэдэhэн , шиираг шанга , хүдэр бэетэй зон боложо үндыhэн байна. Эгэтын-Адагта «Үнэн ажал» артелиин тогтоходо , гэшүүд болон аха дүүнэр ажал эрхилжэ,амгалан тайбан ажаhуужа байхадань, «дайн» гэжэ аймшагтай соносхол хүрэбэл даа. Эсэгын 5 хүбүүдэй 3-ниинь албанда татагдажа , дайнай шэрүүн жэлнүүдтэ арад зонойнгоо ерээдүйе хамагаалжа, эрэлхэг сэрэгшэд боложо, гэртээ амиды мэндэ бусаhан юм. Нэрлэбэл, минии уг гарбал нагаса баабай Базаржап Гончиков 1941 оной июль hараhаа сэрэгэй албанда татагдажа, Кировоград шадар тулалдаануудта хабаадажа, шархатаhан, 1944 ондо нютагаа бусаhан.

Харин Цыден- Дамда Гончиков (нютагтаа Буршай) дайнай эхилхэдэ, сэрэгтэ татагдаад,Шэтэ руу түмэр харгын частьда алба хэhэн байна. Тэндэhээл 1945 ондо табигдаа.

Одхон хүбүүн Цыден Гончиков ( Хуумаан) 19 наhатайдаа албанда татагдажа, дайнай халуун дүлэн соогуур Сталинград хото хамгаалсаад,Венгри, Болгари, Чехословаки, Югослави гүрэнүүдые хархис дайсадhаа аршалсаhан габьяатай. Нэгэтэ шанга тулалдаан боложо, лейтенант Цыден Гончиков хүндөөр шархатажа, үрөөhэн хүлгүй боложо, нютаг ороноо бусажа ерээ бэлэй. Дайшалхы габьяаень үндэр дээрэ сэгнэжэ, Улаан одоной, Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай 2 шатын орденуудаар гүрэн түрэмнай шагнаһан юм. Дайнай дүлэн соогуур ябажа, амиды мэндэ бусаха аза талаантай байhандаа, баярлангүй яахабдаа, тон ехэ баярынь Илалтын hайндэр - майн 9 болоhон юм.

Выполнила: Гончикова Янжима

Руководитель: Цыренжапова Г.Б.