Разработка непосредственной образовательной деятельности "Музейра пулни"
методическая разработка (средняя группа) по теме

Музейра пулни.

Чӑваш кӗвви янӑрать.

Краеведени музей пулемне ачасем кӗреççӗ. Вӗсене хирӗç экскурсовод тухать (воспитатель). 

Экскурсовод: Сывӑ-и, ачасем! Эпӗ паян сире музейра йертсе çӳрекенни пулатӑп. Эпӗ сире таван  ял -  Шӑмалак çинчен каласа парасшӑн.Чи малтанах эпе сире Шамалак ялен елекхи тата паянхи санласа катарна укерчеке катартасшан.

Шӑмалак ялӗ 1700-мӗш çулта пуçланса кайнӑ. Вырӑсла ана  Шемалаково тессе.

1719 çулта ялта 9 килӗ (30 çын) пулна. Çултан-çул Шӑмалак яле ӳсех пынӑ. Ӗлӗк  Пӑва уесӗнчи Тӑмпиел вулӑсне кĕнĕ. 1921 çулта Патăръел уесне кĕртнĕ. 1927 çулта  вара Елчӗк районне кӗртнӗ. 

Шӑмалак ялӗ ӗлĕкренех пуян ял пулнӑ. Пуянрах хуçасенчен каман йахе сыхланса юлна-ха Шӑмалакра? 

Герасим Шуйков – сутаса (ӗлӗк лавка тытса сутӑ тунӑ). Иван та Павел Черновсем 2 арман тытнă.

Ачасем, пахар-ха, пирен ялта мисе урам? Ака весем: Аслӑ урам, Тукас,Туйра, Варман, Чиркӳ касси, Турчăка касси, Сӗнӗкас пулнӑ. Ял малалла аталанна май ытти урамсем те хутшанна: Яманчурель , Упи, Чечек касси.

30-мĕш çулсенче колхозсем тунӑ. Эпӗ астӑвасса колхоз пирӗн «Слава» ятлӑ пулнӑ. Халӗ вӑл «Свобода» ял хусалахе ятлӑ. Пирӗн колхоз пуян колхоз пулнӑ. Сер есченесем есре хастар пулна. Саванпа та енте колхоза питӗ нумай наградасем панӑ. 

Хастар ӗçленешӗн, ял ӗçченӗсене орденсем панӑ:

Денисов И.Л.

Ермаков П.И.

Волков В.В.

Сергеев Н.В.

Степанов Н.В.

Чернов А.М.

Анисимов Э.И.

Денисов Л.Г.

Сидорова А.Ф.

1941 çулта варçӑ пуçлансан, пирӗн ялтан вӑйпитти арçынсене, хӗрсене Совет çарне илсе кайнӑ. Вӗсенчен нумайӑше варса хиресенче пуçӗсене хунӑ.

Шӑмалакран 183 çын тухса кайнӑ, 132 çын вилнӗ. 

Вӑрçӑ хыççӑн чылай çулсем хушши пурнӑç йывӑр пулнӑ. Ял çыннисем тарашса  ӗçленипе колхоз малта пыракансенчен пĕри пулнӑ.

Ака  Денисов И.Я.  санаре. Вал 7  яла перлештерсе туна «Слава»  хусалахан пултарулла йертуси  пулнӑ. Унан пархатарла есесене тивесле наградасемпе чыслана.

 Сирен умарти сентресем сине сине авалхи чаваш халахен си-пусесемпе ата-пушмаксем, ес хатересем, сават – сапа, хакла хутсемпе укса- тенкесем, пир-авар тарахесем вырнасна.

Паянхи ял пурнасе хатла.  Кил-суртсене электрификацилене, газ парахесемпе сыхантарна. Кашни кил-суртра компьютер, телевизор, этемен есне самал курекен сене йышши элктрооборудованисем (пылесос, микроволновка, духовка, холодильник, мультиварка) , килерен самал автомашина , тракторсем  пур. Ял илемле те терекле кил хусалахепе, ес выранелле суртсемпе уйралса тарать:чирку, пӗтемешмелле пелу паракан ике хутла кирпеч шкул, ике хутла ача-сачӗ, тракторпа автомашина паркесем, ене тата сысна фермисем, больница,  библиотека, клуб, почтапа сберкасса уйрамесем, магазинсем пур.

Ял ырӑ та хастар çынсемпе пуян: севессем, унерсесем, ал астисем, сер есченесемпе( хресчен хусалахесемпе)  тата ытти те.Тӑван ял ачасем сирӗншӗн ӗмӗр-ӗмӗрех савнӑ ял пултӑр. Тӑван яла юратӑр, нихӑçан та ан манӑр.