Туган телдә сөйләшәбез.
план-конспект занятия по физкультуре на тему

Проект

Эшчәнлек темасы

эшчәнлек саны

1.“Минем бакчам”

Бакча буйлап сәяхәт.-“Килегез, күрегез, без бакчага йөрибез! “

Рәсем карау. -“Балалар бакчасында “

Шигырь ятлау -М .Фәйзуллина “Өлкән группага күчкәч”

1

1

1

2.“Мин яратам сине, Татарстан”

 Әңгәмә – “Туган ил кайдан башлана?”

Слайдлар карау- “ Башкалабыз- Казан”.

 Шигырь уку- Р.Рәкыйпов. “Мин яратам сине, Татарстан.”-

1

1

1

3.“Яхшы сүз - җан азыгы”

 Әкият буенча өстәл театры - “Өч кыз” татар халык әкияте

 Хикәя эчтәлеген сөйләү.Ә.Бикчәнтәева. “Тәмле сүз”

1

1

4.“Абдулла Алиш иҗаты”

Әкиятләр иленә сәяхәт. -“А. Алиш- балалар язучысы.”

Хикәя уку.  -А.Алиш.“Каз белән аккош.”

1

1

5. Хуш киләсең, ямьле көз!

Бакча тирәли сәяхәт- “Җәйләр үтте, көзләр җитте.”

Рәсем буенча хикәя төзү. “Көзге табигать”

Шигырь ятлау -Х.Халиков.  “Көз”

1

1

1

6. Көз күчтәнәчләре.

Яшелчәләр күргәзмәсенә сәяхәт- “Көзге могҗиза”

Шигырь сәхнәләштерү-В.Хәйруллина.

 “Яшелчәләр бәхәсе”

Шигырь ятлау- Х.Гарданов. “Түтәлләрдә үсте яшелчә”

1

1

1

7. Икмәк – яшәү терәге.

Үстерелешле диалог- “Игенче хезмәте белән танышу.”

Әңгәмә -“Икмәк –тормышның  нигезе”

Әкиятен уку -“Икмәк”-төрекмән халык әкияте.

1

1

1

8. Күңел җылысын тоеп

 Фикер алышу – “Әби-бабайларны хөрмәтлик.”

1

9. Минем гаиләм , өем, йорт җиһазлары

Үз тәҗрибәсеннән чыгып  хикәя төзү. - “Безнең гаилә”

Шигырь ятлау - Ә.Бикчәнтәева. “Дәү әнием”.

Әңгәмә- “Йорт җиһазлары”

 Мини-музейга сәяхәт-“Һәркемнең үз йорты бар.”

Шигырь уку- Ә.Ерикәй. “Әти йорт төзи”

1

1

1

1

1

10. Табын янында.

Савыт-саба кибетенә сәяхәт.

Чагыштырма хикәя төзү- “Чәйнек белән самавыр “

  Әңгәмә.- “Мин кунак яратам”

Хикәя сөйләү.-  “Тәлинкәнең төбе нинди”

1

1

1

1

11. Киемнәр дә безне бизиләр.

Кием – салым кибетенә сәяхәт

Әңгәмә.- “Милли киемнәр”

1

1

12. Саулык –зур байлык.

Слайдлар  карау.-  “Су, һава һәм кояш-безнең белән гел юлдаш!”

Сәхнәләштерү.- “А.Алиш. “Куян кызы” әкияте

Шигырь ятлау. -Ә.Ерикәй. “Чисталык сөябез”

1

1

1

13. Исеменә күрә-җисеме

Әңгәмә. -“Исемең матур, кемнәр куйган.”

Үстерелешле уен.-“Без дә  хокуклы”.

1

1

14. Салкын кыш.Кышкы уеннар.

Әңгәмә - “Без суыктан курыкмыйбыз”

Тәҗрибә – “Бер хәлнең икенче хәлгә күчүе”

Рәсем буенча хикәя төзү. -“Кышкы уеннар”

Уку- К.Ушинский.”Кыш әбинең шуклыгы.”

1

1

1

1

15. Бездә кышлаучы кошлар.

 Урамга экскурсия -“Җимнәр сибәм кошларга”

 Рәсем карау- “Кошлар килгән җимлеккә.”

Шигырь ятлау.-Д.Гарифуллин. “Песнәк”

Шигырь уку.- Г.Лотфи.”Балалар ярдәм итә”

1

1

1

1

16. Кыргый хайваннар.

Уен оештыру.- “Зоопаркка сәяхәт”

Рәсем буенча хикәя төзү. -“Куяннар”

Әкият уку,сәхнәләштерү.- “Төлке белән бүре”. Татар халык әкияте.

 Шигырь ятлау -К.Мостафин. “Бүре баласы”

1

1

1

1

17. Йорт хайваннары һәм кошлары.

Үз тәҗрибәсеннән чыгып хикәя төзү.- “Ишегалдында”

Картина карау. -“Песи һәм песи балалары.”

Хикәянең эчтәлеген дәвам итеп сөйләү.-Г.Мөхәммәтшин.”Ак песи”

1

1

1

18. Транспорт.

Үстерелешле диалог.- “Җир өсте, һава, су транспорты.”

Чагыштырып тасвирлау хикәясе төзү. - “Йөк машинасы һәм җиңел машина”

Хикәя уку.  И. Дәүләтшин. “Алпамыш шәһәргә килде”

1

1

1

19. Юл йөрү кагыйдәләре.

Үстерелешле уен -“Машина йөртүче һәм җәяүлене кисәтүче куркынычсызлык билгеләре.”

 Әңгәмә - “Велосипед- минем дустым” Шигырь ятлау. - Ш.Галиев. “Светофорның өч күзе”

1

1

1

1

20. Хезмәт төбе – хәзинә.

Төзелеш булган җиргә сәяхәт яки  рәсем карау.”Хезмәткә  хөрмәт”

Үстередешле диалог - “Кем булырга.”

Шигырь уку.-В.Хәйруллина. “Архитектор”

1

1

1

21. Кунак булсаң-тыйнак бул!

Әңгәмә.- “Сүз эчендә энҗе бар.”

Шигырь уку.- В.Хәйруллина. “Табын кагыйдәләре”

1

1

22.Рәсәй –зур дәүләт

Танып белү уены.-“Татарча да яхшы бел, русча да яхшы бел...”

1

23. Халыкара телләр көне.

 Әңгәмә. – “Теле барның-иле бар.”

1

24. Батырлыкта –матурлык.

Слайдлар карау.- “Җирне, күкне һәм диңгезне саклаучылар.”

Шигырь уку. - Җ.Дәрзаман. “Солдат булдым”  

1

1

25. Заманча әкиятләр.

Фикер алышу - “Винни - пух кунакка бара”-минем яраткан мультфильмым.”

1

26. Кояш гомере телим мин, әнием сиңа!

Әңгәмә.- “Әни кирәк”

 Шигырь ятлау.-Н.Гайсин. “Әни гөлләре”.

1

1

27. Без язны яратабыз.

Балалар бакчасы тирәли максатчыл күзәтү.

Рәсем буенча хикәя төзү.- “Яз”

Татар халык иҗаты аша язны тасвирлау.

Тәҗрибә үткәрү.- Суган утырттык”

Шигырь ятлау.- М.Мазунов. “Яз килә.”

1

1

1

1

1

28. Безнең канатлы дусларыбыз.

Рәсем буенча чагыштырма хикәя төзү.

 “Сыерчык белән карга, яз килүгә шатлана.” Уен – викторина.- “Кошлар – безнең дусларыбыз!”

 Шигырь уку- Г.Тукай. “Карлыгач.”

1

1

1

29. Хәрәкәттә-бәрәкәт.

Слайдлар карау.- “Минем яраткан спорт төре.”

Шигырь уку. - В.Хайруллина.”Туплар”

1

1

30. Су яшәү чыганагы.

   Әңгәмә. - “Яңгыркаем яу, яу!”

   Тәҗрибә.-  “Суның үзенчәлекләре.”

1

1

31. Уттан саклан!

Әңгәмә.- “Янгын куркынычсызлыгы!”

Шигырь уку.- Г.Гыйльманов. “Ярый әле”

1

1

32. Бүлмә гөлләре.

Үстерелешле уен.-Хуш исле нәфис гөлләр. Тәҗрибә. - “Кояш, су һәм һаваның үсемлекләр өчен әһәмияте”

1

1

33. Галәм киңлекләре

Уен “Планетарийга сәяхәт.”

1

34. Г. Тукай иҗаты.

   Слайдлар карау.- “Г.Тукайның тормышы һәм иҗаты.”

Сәхнәләштерү.-Г.Тукай. “Бала белән күбәләк.”  Шигырь ятлау.- З.Туфайлова.”Тукай абый”

1

1

1

35 Урман- җиребезнең матурлыгы, байлыгы.

Урман почмагына экскурсия - “Туган ягым урманнары.”

Танып белү уены.- “Камканы күзәтү.”

Әкият эчтәлеген сөйләү.- Ф.Зариф. “Татлы җәй”

1

1

1

36. Табигать тиңсез хәзинә.

 Үстерелешле диалог.- “Кызыл китап нәрсә ул?”

1

37. Җиңү алып килде май.

Сугыш ветераннары белән очрашу.-  “Бөек җиңү”

Шигырь уку.- С.Шакир.”Бабамның медальләре”

1

1

38. Чәчәкләр – тормыш яме.

Уен-викторина.- “Чәчәкләр – тормыш яме.”

1

39. Алдакчы, саран булма.

Хикәя уку.-Н.Фәттах. “Велосипедлы Мөнир”

1

40

Хуш киләсең, ямьле җәй!

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (1-1)

   Бакча буйлап сәяхәт. –

“ Килегез, күрегез, без бакчага йөрибез!”

1. Бакчага карата ярату хисләре тәрбияләү.

2. Балаларга үзләре йөри торган бакча турында төшенчә бирү, белемнәрен камилләштерү.

3. Тәрбияче планына таянып “Минем бакчам” дигән темага хикәя төзеп сөйләргә өйрәтү, үстерелешле диалогта катнашу теләге тудыру.

  Сүзлек: ашханә, су коену бүлмәсе, ике катлы, салганнар.

1. Бакча буйлап экскурсия.

- Ашханә.

- Музыка залы.

- Спортзал.

- Кышкы бакча.

- Су коену бүлмәсе.

2. Сораулар буенча әңгәмә.

- Нинди бүлмәләр күрдек?

- Бүлмәләрнең үзенчәлекләре ?

- Кемнәр эшли?

- Иң тәмле бүлмә нинди? Ни өчен?

- Безнең төркемнең исеме ничек?

- Иң истә калган бүлмә?

3. Шигырь уку.Б. Рәхмәт. “Безнең бакча”

 4. Җырлы уен “Күңелле бакчабыз”.

( Балалар түгәрәк буйлап җырлап йөриләр.)

Без йөрибез бакчага,

Балалар бик күп анда.

Уйныйбыз да, җырлыйбыз,

Күңелле безгә монда.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (1-2)

  Рәсем карау. “Балалар бакчасында”  

1. Тәрбияче хезмәте турында күзаллауларын киңәйтү. Тәрбияче хезмәтенә ихтирам, аның эш нәтиҗәләренә соклану хисләре тәрбияләү.

2. Тәрбияче биргән план ярдәмендә рәсем буенча хикәя төзергә ирешү.

3. Балаларны дус-тату яшәргә өйрәтү, Дусларына һәрвакыт булышырга, ярдәмгә килергә кирәклеген төшендерү.

    Сүзлек: “тәмле” бүлмә, “күңелле” бүлмә.

   Күрсәтмәлелек: “Балалар бакчасында” дигән рәсем.

1. “Дөресен әйт” уены.

( Туп ярдәмендә. )

- Бакчабызның исеме?

- Төркемнең исеме?

- Иң “тәмле” бүлмә?

- “Күңелле” бүлмә?

2. Рәсем карау. “Балалар бакчасында”  

- Бу рәсемдә кемнәрне күрәсез?

- Балалар кайда уйныйлар?

- Рәсемнең алгы өлешендә нәрсә сүрәтләнгән?

- Тәрбияче апа нишли?

- Малай нәрсә эшли?

- Ә кызлар нишлиләр?

3. Тәрбияче планы буенча хикәя төзү.

План:

- Рәсемдә нинди ел фасылы сүрәтләнгән?

- Һава торышын тасвирла.

- Балалар эшчәнлеген сөйлә.

- Зурлар эшчәнлеген сөйлә.

- Рәсемгә нинди исем бирәсез?

4. Балалар хикәясе.

( 4-5 бала сөйли. )

( Әгәр дә хикәя сыйфатлы булмаса, тәрбияче үрнәк бирә.)

5. Җырлы уен “Күңелле бакчабыз”. (Кабатлау.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (1-3)

    Шшигырь  ятлау.

М. Фәйзуллин “Өлкән группага күчкәч”

1. Балаларда бакчага карата ярату хисләре тәрбияләү.

2. Балаларның хәтер сәләтен үстерү.

3. Шигырьгә кызыксыну уяту һәм ятлау теләге тудыру, һәр эшне вакытында эшләү кирәклеге турында аңлату.

   Сүзлек: өлкән, оят, соңга калу.

1.  Шигырь уку.

М. Фәйзуллин. “Өлкән группага күчкәч”

Ятканда әйттем әнигә:

- Мине иртәрәк уят!

Өлкән группага күчкәч,

Соңга калуы оят.

2. Шигырь буенча әңгәмә үткәрү.

- Ятканда мин әнигә нәрсә дип әйттем?

- Без нинди төркемгә күчтек?

- Зур балалар нинди була, үзләрен ничек тоталар?

- Соңга калсаң нәрсә була?

3. Шигырьне яттан сөйләү.

( 4-5 бала яттан сөйли.)

4. Сүзле уен “Без инде хәзер зурлар”.

Без инде хәзер зурлар,

Күп эшли безнең куллар.

Без идән дә юабыз,

Без керләр дә уабыз,

Гөлләргә су сибәбез.

Менә шундый уңган без,

Менә шундый булган без.

( Сүзләргә туры китереп хәрәкәтләр ясыйлар.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (2-1)

   Әңгәмә. “Туган ил кайдан башлана?”

1. Балаларда туган якка тугрылык, ярату хисләре тәрбияләү.

2. Тирә-юнь турындагы белемнәрен киңәйтү исәбенә сүз байлыгын арттыру, активлаштыру, диалогик сөйләмне үстерү.

3. Балаларның туган ил турындагы күзаллауларын киңәйтү, “кече илгә” карата кызыксыну формалаштыру.

  Сүзлек: инешләр, чишмәләр, балачак.

  Күрсәтмәлелек: туган төбәккә кагылышлы булган слайдлар, фотографияләр.

1. Мәкаль.

Туган ил була бер генә,

Туган илнең кадерен бел генә.

( Мәкальнең чагыштырма эчтәлеген аңлату.)

2. Әңгәмә “Туган ил кайдан башлана?”

- Без нинди шәһәрдә ( авылда ) яшибез?

- Сезнең урамыгызның исеме ничек?

- Сез торган җирдә нинди истәлекле урыннар бар?

- Безнең нинди танылган шәхесләребез бар?

- Шәһәребезне ( авылыбызны ) матурлар өчен без нәрсә эшли алабыз?

( Әңгәмә барышында слайдлар күрсәтелә.)

3. Шигырь уку. Р. Валиева “Туган илем”

Туган илем басу, кырлар,

Урманнар, яшел юллар.

Инешләрем, чишмәләрем,

Туганнар, якын дуслар.

Шушы җирләрдә үтәләр

Балачак елларыбыз,

Шул чакларны олыгайгач

Сагынып искә алырбыз.

4. Дид/ уен “Фотоаппарат”.

( 30 сек. рәсем күрсәтелә. Аннан соң шундый ук рәсем үзгәрешләр белән бирелә. Бала бу үзгәрешләрне сизәргә тиеш.) ( Рәсемнәр туган як белән бәйле.)

5. Җырлы- биюле уен “Куш кулым”.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (2-2)

  Слайдлар карау.” Башкалабыз- Казан.”

1. Туган якка мәхәббәт тәрбияләү.

2. Балаларның диалогик сөйләмен, игътибарлылыгын үстерү.

3. Татарстан башкаласы Казан турында белемнәрен тирәнәйтү, Татарстан символикасы һәм аның мәгънәсе  белән таныштыру.

   Сүзлек: әләм, тугра, башкала.

   Күрсәтмәлелек: ТР картасы, символикасы (герб, флаг, милли курчаклар, слайдлар, фоторәсемнәр, аудиоязмалар)

1. Татарстан картасын карау.

( Татарстан республикасының урманнарга, суларга байлыгы; шәһәр, авылларының күплеге, матурлыгы; файдалы казылмалары турында кыскача мәгълүмәт бирү.)

2. Әңгәмә. ( Слайдлар яки рәсемнәр карау.)

- Казан нинди елга буена урнашкан?

- Казан шәһәре нинди?

- Аның нинди истәлекле урыннарын беләбез?

- Казанда нинди завод, фабрикалар бар?

3. Татарстан республикасы символикасы белән таныштыру.

4. Уен.

( Киселгән рәсемнәрдән Татарстан символикасын җыю.)

5. Аудиоязма тыңлау.

( “Туган җирем- Татарстан” Г.Зәйнашева сүзләре, А. Ключарев көе.)

6. Тизәйткеч ятлау.[к]

Кремль, Казансу, Кабан...

Күкләргә ашкан Казан!

Төбәлгән карашыбыз

Гүзәл Казанга табан.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (2-3)

    Шигырь уку. Р. Рәкыйпов “Мин яратам сине, Татарстан”

1. Матур әдәбият әсәрләре аша балалар күңелендә туган илне сөю хисе тәрбияләү.

2. Балаларның тыңлый белү, үз фикерләрен башкаларга җиткерә белү сәләтен үстерү.

3. Туган як турында балаларның белемнәрен системалаштыру, сорауларга тулы итеп җавап бирүләренә ирешү.

     Сүзлек: горур, җан эретә торган, тугайларың.

Күрсәтмәлелек:аудиоязма.

1. Мәкаль.

Туган җирдәй җир булмас,

Туган илдәй ил булмас.

( Мәкальнең чагыштырмача эчтәлеген аңлату)

2. Уен “ Сорау- җавап”. ( Туп белән.)

- Нәрсә ул Туган ил?

- Безнең республикабыз?

- Татарстан республикасының башкаласы?

- Татарстан республикасының туграсында нәрсә сүрәтләнгән?

- Татарстан әләмендә нинди төсләр бар?

- Бу төсләр нәрсәне аңлаталар?

3. Шигырь уку.Р. Рәкыйпов. “Мин яратам сине, Татарстан”

4. Шигырь  буенча әңгәмә.

- Шагыйрь Татарстанны ни өчен ярата?

- Татарстанның халкын ничек дип атый?

- Татар теле нинди?

- Бу шигырьдә нинди күренекле шәхесләрнең исемнәрен очратырга мөмкин?

5. Аудиоязма тыңлау.

( “Мин яратам сине, Татарстан”.

С. Фәтхетдинов башкара.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (3-2)

Әкият буенча өстәл театры - “Өч кыз” татар халык әкияте

1Балаларда якыннарына , әти –әниләренә карата кайгыртучанлык, игътибарлылык сыйфатлары тәрбияләү.

Әкияттәге образларны дөрес итеп бирә белү, хәтер сәләтен үстерү.

3Әдәби әсәрләр аша тирә – юньдәге вакыйгаләргә дөрес бәя бирергә,үз фикерләрен башкаларга җиткерә белергә өйрәтү.

Сүзлек:гөберле бака,үрмәкүч, эрли.

Күрсәтмәлелек: әкият өчен кирәк булган материал.

1. Мәкаль.

Ата- анаңны тәрбия ит,

Үзең дә тәрбия күрерсең.

( Мәкальнең чагыштырма эчтәлеген аңлату.)

2. Әңгәмә.

- Безнең өчен бик якын, кадерле кешеләр кемнәр алар?

- Өйдә алар нинди эшләр башкара?

- Якын кешеләрегезне ничек сөендерәсез?

- Авырган чакларда сезне ничек кайгырталар?

3. “ Өч кыз” әкиятен уку.

- Әни кызларын ничек үстергән?

- Әни авырып киткәч нәрсә булган?

- Ни өчен олы кыз гөберле бакага әйләнгән?

- Уртанчы кызны тиен ни өчен үрмәкүчкә әйләндергән?

- Кече кызга тиен нинди ягымлы сүзләр әйткән?

3. Үстерелешле уен “Ягымлы сүзләр”.

4. Өстәл театры “Өч кыз”.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (3-3)

    Хикәянең эчтәлеген сөйләү.

Ә. Бикчәнтәева “Тәмле сүз”

1. Балаларга әсәрнең эчтәлегенә төшенергә булышу, матур әдәбият геройлары аша төрле начар сыйфатларга: дорфалык, үзен генә яратучанлыкка карата тискәре мөнәсәбәт тәрбияләү.

2. Үзе һәм яшьтәшләре кылган эшләргә дөрес бәя бирә белү сыйфатларын камилләштерү.

3. Төрле ситуация проблемалы сораулар аша яхшылык, шәфкатьлелек, дуслык турында күзаллау бирү.

     Сүзлек: тәмле телле, ефәк, юләр, тупас, тәмсез телле.

1. Уен- күнегү “Тәмле сүз”. ( Туп белән.) ( Үрнәк: рәхмәт, зинһар өчен, исәнмесез, хәерле көн һ. б.)

2. Хикәя уку.Ә. Бикчәнтәева “Тәмле сүз”

3. Хикәянең эчтәлеге буенча әңгәмә .

- Әби ниндн тәмле сүзләр белә?

- Кунак апа Гөлкәйгә нинди матур сүзләр әйткән? Ни өчен?

- Кемне тәмсез телле дип әйтергә була? Ни өчен?

- Гөлкәй хатасын ничек төзәткән?

4. Хикәянең эчтәлеген сөйләү.

( 5-6 бала сөйли.)

5. Хәрәкәтле уен “Капкалы”.

( Түгәрәктә балалар бию көенә биеп йөриләр, ә ике бала түгәрәктә кара- каршы басып, кулларын тотышып  югары күтәрәләр “Капка” ясыйлар. Көй туктагач, кулларны төшерәләр, “Капка” эчендә калган бала “Тылсымлы” сүз әйтә.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (4-1)

   Әкиятләр иленә сәяхәт.-

“А. Алиш- балалар язучысы.”

1. А.Алиш әсәрләренә кызыксыну уяту, язучы әкиятләре аша балаларда уңай сыйфатлар тәрбияләү.

2. Балаларның фикерләү сәләтен, бәйләнешле сөйләмен үстерү.

3. А. Алишның тормыш юлын, иҗатын өйрәнүне дәвам итү.

       Сүзлек: батыр, көрәшче, талантлы язучы, әләкче.

      Күрсәтмәлелек: А.Алиш портреты, рәсемнәр, әкият буенча иллюстрацияләр, мультфильм- диск.

1. А. Алиш портретын карау.

( Язучының тормышы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат бирү.)

2. А. Алиш әкиятләре буенча иллюстрацияләр карау.

3. Уен- табышмак “Бу кайсы әкияттән?”

а).Җәй буе бал җыя,

Кыш буе хәл җыя.

( Бал корты- “Нечкәбил”.)

б). Соскы борын- бакылдык

 Күп сөйләшә- такылдык.

( Үрдәк- “Сертотмас үрдәк”.)

в). Алгы тәпиләре кыска

Чабарга ул бик оста.

Соры тунын сала да,

Ак тунын кия кышка.

( Куян- Куян кызы”.)

г). Башы- тарак,

Койрыгы- урак.

Кычкыртып быргысын.

Уята барысын.

( Әтәч- “Чукмар белән тукмар”.)

4. [У],[ү] авазларының дөрес әйтелешен ныгыту.( Калын һәм нечкә сузыклар.)

Кикрик- ү- ү- үк!

Өс бөтен,

Тамак ту- у- у- ук!

Тавыгым кү- ү- ү- үп,

Баш астында мендәр юу- у- у- ук

Ку- у- у- у- ук!

5. Мульфильм карау. “Чукмар белән тукмар”

6. Мультфильм буенча әңгәмә.

- Әби әтәчләренә ни өчен Чукмар һәм Тукмар дип исем биргән?

- Аларның нинди начар гадәтләре булган?

- Әби Чукмар белән Тукмарны ничек укыткан?

- Алар ничек үзгәргәннәр?

- Әби дөрес эшләгәнме?

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (4-3)

     Хикәя уку. А. Алиш. “Каз белән Аккош”

1. А. Алишның әсәрләренә кызыксыну уяту һәм балаларда сәламәтлекне саклау кебек яхшы сыйфатларга карата уңай мөнәсәбәт тәрбияләү.

2. Әсәрнең эчтәлеген аңларга булышу, бәйләнешле сөйләм телен үстерү.

3. Тәрбияче биргән сорауларга төгәл җавап кайтару, әсәрнең эчтәлегенә, геройларның эш- гамәленә карата мөнәсәбәтен белдерү һәм аны үз сүзләре белән әйтүләренә ирешү.

        Сүзлек: аккош, ябык, көчсез, таза, чак.

Күрсәтмәлелек:ике малай рәсеме

1. Рәсем карау. ( Ике малайны чагыштыру.)

- Бу ике малайга карагач нәрсә әйтеп була?

- Беренче малай ни өчен таза, көчле булып үскән?

- Икенче малай үсмичә калган, бер көче дә булмаган. Ни өчен?

- Бу кечкенә калган малайга сез нинди киңәшләр бирер идегез?

2. Хикәя уку.А. Алиш “Каз белән Аккош”

3. Хикәя буенча әңгәмә.

- Аккош белән Казның әниләре нәрсә турында сөйләшкәннәр?

- Каз үзенең бәбкәсен ничек сыйлаган?

- Аккош баласы велосипедны ничек йөрткән?

- Ни өчен Киек Каз бәбкәсе велосипедта йөри алмаган?

- Көчле, сәламәт булыр өчен нәрсәләр эшләргә кирәк?

4. Җырлы- биюле уен “Чума үрдәк, чума каз”.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (5-1)

      Бакча тирәли экскурсия. “Җәйләр үтте, көзләр җитте.

1. Көзге табигатьнең матурлыгына соклана белү, күзәтүчәнлек һәм кызыксыну хисе тәрбияләү.

2. Үзләштерелгән сүзлек запасына таянып агач, яфрак,үләннәрне, һава торышын тасвирлап сөйли белү күнекмәләрен үстерү.

3. Күзәтүләрдән чыгып, нәтиҗә ясаганда исем ясагыч һәм сыйфат дәрәҗәләрен белдерүче кушымчалардан файдаланырга өйрәтү ( җиләк, яшькелт, сап- сары, зәп- зәңгәр һ. б.)

         Сүзлек: яшькелт, сап- сары, зәп- зәңгәр.

1. Табышмак.

Һәр көн диярлек

Елап яшь коя.

Килгән кошларны

Көньякка куа. ( Көз.)

2. Бакча тирәли экскурсия.

( Көзне чагылдырган барлык үзгәрешләрне күзәтү. Балалар яфраклар җыялар, аларны саныйлар.)

3. Үстерелешле уен “Сүзләр ясау”.

( Кызыл- кып-кызыл, яшел- яшькелт.)

4. Җырлы уен “”Көз һәм яңгыр”.

Балалар бер якка тезелеп басалар, алар каршында Көз басып тора.

Балалар. Исәнме, Көз, алтын көз!

Безне сагынып килдеңме?

Агачларга, куакларга

Сары чуклар элдеңме?

Көз. Саумы, нәни дусларым!

Сезне сагынып килдем мин,

Сезгә аяз көннәрдә

Яңгыр алып килдем мин.

Балалар. Яңгыр яу, яу, яу, яу!

Бар табигать юынсын,

Тирә- як көлеп торсын!

Яңгыр. “Яу- яу- яу!- дип яңгыр телисез,

Ә үзегез качып йөрисез”,- ди дә балаларны куа башлый. Берничә бала тотылгач, рольләр алышына һәм уен шулай дәвам итә.

5. Көз турында сынамышлар.

- Миләш күп булган елны, көз озын һәм яңгырлы була.

- Сентябрьда- алма, ә октябрьда- кәбестә исе аңкый.

- Агачтан яфрак сирәк коелса- кыш салкын була.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (5-2)

      Рәсем буенча хикәя төзү.

 “Көзге табигать”

1. Балаларның бер- берсен тыңлый белү, кирәк урында тулыландыра белү сыйфатларын тәрбияләү.

2. Балаларның игътибарлылыгын, рәсемдәге детальләрне күрә алу сәләтен үстерү.

3. Рәсем буенча хикәя төзеп сөйләргә ярдәм итү.

      Сүзлек: каен, нарат, имән, алтын көз, өн.

       Күрсәтмәлелек: рәсем.

1. Табышмак.

Кырлар буш кала,

Яңгырлар ява,

Җирләр дымлана

Бу кайчак була? ( Көз.)

2. Җырлы уен “Көз һәм балалар”.

( - Көз, Көз, әйт әле,

Кәрзинеңдә ниләр бар? )

3. Рәсем карау.

- Елның кайсы вакыты сүрәтләнгән?

- Ни өчен шулай уйлыйсыз?

- Рәсемдә нинди агачлар күрәсез?

- Көз аларга нинди төс бүләк иткән?

- Бу рәсем сезгә нинди кәеф бүләк итә?

- Бу рәсемгә сез нинди исем бирер идегез?

4. Рәсем буенча балалар хикәясе.

( 4- 6 бала хикәя сөйли.)

5. Аудиоязма тыңлау “Көзге җыр”.

( М. Мозаффаров көе .)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (5-3)

    Шигырь  ятлау.

  Х. Халиков. “Көз”

1. Көзге табигатьнең матурлыгына соклана белү, күзәтүчәнлек һәм кызыксыну хисе тәрбияләү.

2. Матур әдәбият белән баларның кызыксынуын үстерү буенча алдагы эшчәнлектә башлаган эшне дәвам итү, шигырьнең эчтәлеген, катлаулы сүзләрне аңларга булышу.

3. Шигырьне яттан сөйләргә өйрәтү.

        Сүзлек: җылый, сер (яшерелгән),

аяз, коймый, талгын җил, шиңәләр, сеңәләр, бәргәләнә, бармак яный, гомергә, моңсу, гүя, харап булмыйк.

1. Мәкаль.

Көзге көн бала кебек, әле көлә, әле елый.

( Мәкальнең чагыштырма эчтәлеген аңлату.)

2.Әңгәмә.

- Көн елый яки көлә беләмени?

- Мәкальгә нинди сер яшеренгән?

3. Сынамышлар.

а). Сентябрь аяз булса, көн салкын булыр.

б). Сентябрьдә кар күренсә, көз озак килер.

в). Агач яфрак коймый, кар яумый.

4. Музыка тыңлау.

М. Мозаффаров “Көзге җыр”

 ( Музыка астында хәрәкәтләр ясау һәм хәрәкәтләрне аңлата бару.

5. Шигырь уку.Х.  Халиков. “Көз”

6. Шигырь буенча әңгәмә үткәрү.

- Көзге җил яфракларны нишләтә?

- Ә суык бабай нишли?

- Моңсу казлар нәрсә уйлый?

- Нинди казлар юлга чыккан?

- Торналар нинди сүзләрне кабатлыйлар?

7. Шигырьне яттан өйрәнү.

( 4- 6 бала яттан сөйли.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (6-1)

        Яшелчәләр күргәзмәсенә сәяхәт “Көзге могҗиза”.

1. Балаларда туган як табигатенә, яшелчәләргә карата сакчыл караш тәрбияләү.

2. Яшелчәләрне танып белү эшчәнлеген системалаштыру.

3. Алган белемнәрен уен барышында киңрәк һәм иҗади якын килеп файдалану күнекмәләрен камилләштерү.

        Сүзлек: кисмәк, җиз бүкән, чүлмәк, яшелчәле, тәм.

1. Табышмаклар.

а).Озын яшел – түтәлдә,

Сары, тозлы – кисмәктә. ( Кыяр.)

б). Җир астында җиз бүкән,

Һәркөн ашыйсың, иркәм. ( Бәрәңге.)

в). Үсеп утыра бер чүлмәк,

Өстенә кигән йөз күлмәк. ( Кәбестә.)

г). Өч кат тун кигән,

Кем салдырса, шул елый. ( Суган.)

2. Яшелчәләр күргәзмәсенә сәяхәт.

- Яшелчәләр кайда үсә?

- Яшелчәләр ни өчен кирәк?

- Уңыш үссен өчен нинди шартлар кирәк?

- Алардан нәрсә әзерләп була?

- Күргәзмәдәге яшелчәләр нәрсәләргә охшап үскәннәр?

3. Үстерелешле уен “Яшелчә турында әйт”. ( Туп белән. Үрнәк: кыяр- яшел төстә, озынча, тәмле һ.б.)

4. Дидиктик уен “Бер- күп”.

( Яшелчәләрне берлек һәм күплек санда әйтү.)

5. Санамыш.

Мин барамын бакчага

Яшелчәләр сайларга.

Озын койрык, яшел чук

Монда торма, тизрәк чык!

6. Бармак уены.

Кыяр өлгерә,

Борыч кызара,

Кәбестә үсә,

Помидор пешә,

Суган, сарымсак әзер-

Тик җыеп кына өлгер!

( Кул йодрыкланган, бармакларны ача баралар.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (6-2)

      Шигырьне  драматизацияләү.

  В. Хәйруллина. “Яшелчәләр бәхәсе”

1. Матур әдәбият әсәрләренә кызыксыну тәрбияләү.

2. Артистлык сәләтләрен үстерү.

3. Тасвирлап сөйли белү күнекмәләрен ныгыту, шигырь эчтәлеген истә калдырырга ярдәм итү.

       Сүзлек: бәхәсләшә, рәйхан гөл, тәпән, баклажан, каротин.

       Күрсәтмәлелек: күргәзмә, битлекләр, яшелчә муляжлары.

К.В.Закирова “Балачак аланы”

1. Санамышны кабатлау.

2. Үстерелешле уен “Кем беренче таный”

( Бер бала яшелчә билгеләрен әйтә, калганнар нинди яшелчә булуын ачыклый.)

3. Шигырь уку. В. Хәйруллина “Яшелчәләр бәхәсе”

4. Шигырьнең эчтәлеге буенча үстерелешле диалог “Сорау- җавап”.

- Яшелчәләр ни өчен бәхәсләшә?

- Алар үзләрен ничек мактыйлар?

- Каротин кайсы яшелчәдә күп?

- Чөгендер барлык яшелчәләрне нәрсә әйтеп тынычландыра?

5. Шигырьне драматизацияләү.

6. Сүзле уен “Аш пешерү”.

Ярдәм көтеп тормыйбыз,

Яшелчәләр турыйбыз.

Чиста итеп юабыз,

Без кәбестә турыйбыз.

Бераз кишер кырабыз,

Ваклап суган турыйбыз,

Тозлап, майлап алабыз

Яхшылап болгатабыз,

Бигрәк тәмле, ашагыз!

( Сүзләргә туры китереп хәрәкәтләр ясыйлар.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (6-3)

      Шигырь ятлау.

 Х. Гарданов. “Түтәлләрдә үсте яшелчә.”

1. Балаларда бер- берсен тыңлый белү сыйфаты тәрбияләү.

2. Балаларның хәтер сәләтен үстерү.

3. Матур әдәбият әсәрен сәнгатьле итеп сөйли белүенә ирешү.

      Сүзлек: катлы- катлы, йодрык- йодрык, кып- кызыл.

        Күсәтмәлелек: киселгән өлешләрдән торган яшелчә рәсемнәре, яшелчәләр.

К.В.Закирова “Балачак аланы”

1.Уен “Таралган рәсемнәр”.

( Киселгән өлешләрдән яшелчә рәсемнәре җыю.)

2.   Уен “Бер- күп”. ( Туп белән.)

( Үрнәк: суган- суганнар, бәрәңге- бәрәңгеләр һ. б.)

3. Шигырь уку. Х. Гарданов. “Түтәлләрдә үсте яшелчә”

4. Шигырьнең эчтәлеге буенча әңгәмә.

- Көз көне түтәлләрдә нинди яшелчәләр үсә?

- Кәбестә ничек үсә?

- Помидор нинди?

- Чөгендер кайда төшеп үскән7

5. Шигырьне яттан сөйләү.

( 4- 6 бала шигырь сөйли.)

6. Уен “Тәме буенча бел”.

( Балаларның күзләрен бәйләп яшелчә каптыру, тәме буенча нинди яшелчә булуын ачыклау.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (7-1)

       Үстерелешле диалог “Игенче хезмәте белән танышу.”

1. Игенче хезмәтенең авыр һәм мактаулы эш икәнен аңлату, игенчегә хөрмәт тәрбияләү.

2. Табышмаклар ярдәмендә күзаллау, фикерләү, акыл сәләтен үстерү.

3. Яңа очраган сүзләрнең мәгънәләрен аңлату, сүзлек запасын баету.

      Сүзлек: сабан, механизатор, комбайнчы, тракторчы, агроном.

       Күрсәтмәлелек: слайдлар.

1. Үстерелешле диалог “Ил табыны икмәктән башлана”.

- Икмәк өстәлгә нинди юллар белән килә?

- Икмәк үстерүдә кемнәр катнаша?

- Икмәк үстергәндә нинди транспорт төрләре кулланыла?

2. Табышмаклар.

а).  Тәгәрмәчләр өстендә

Зур гына арбасы бар.

Аның эченә салып

Бик күп йөкләр ташыйлар. (Машина.)

б). Ат түгел кешнәми,

Йөз аттан ким эшләми.

Үзе йөри тыр да тыр,

Йә, бу нәрсә, кем әйтер? ( Трактор.)

в). Эшне генә ярата ул,

Булганы юк уенда.

Аннан башка үткәрәләр

Үзе килми туена. ( Сабан.)

г). Ура, суга, җилгәрә

Үзе төяп җибәрә.

Бик күп җыеп игенне,

Баета ул илемне. ( Комбайн.)

3. Слайдлар карау.

- Игенчеләр ни өчен кар тоталар?

- Көзге бодай ни өчен өшеми?

- Халык мәкале: “Кырда кар калын булса, ашлык мул булыр”- ди. Ни өчен?

- Механизаторлар ни өчен машиналарны кыш көне әзерлиләр?

- Ашлыкны вакытында җыеп алмасаң нәрсә була?

4. Хәрәкәтле уен “Ак калач”.

5. Җыр тыңлау “Чайкала иген кырлары”.

( Г. Латыйп сүзләре, И. Шәмсетдинов көе.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (7-2)

      Әңгәмә.

 “Икмәк – тормышның нигезе”  

1. Икмәккә сак караш тәрбияләү.

2. Балаларның игътибарлылыгын, хәтерен үстерү.

3. Балаларга икмәкнең әһәмияте, ипи үстерүдә катнашучыларның хезмәте турында белемнәрен ныгыту.

          Сүзлек: ярма, орлык, башак, бөртек, тегермән.

          Күрсәтмәлелек: слайдлар, рәсемнәр.

1.Әңгәмә. “Икмәк- тормыш нигезе”

- Безнең өстәлебездә көн дә нинди ризык була?

- Икмәк нинди ул?

- Ни өчен икмәк- тормыш нигезе дибез?

2. Дидактик уен “Тәртип буенча тезеп чык”.

( Икмәк үстерүчеләрнең эшен күрсәткән рәсемнәрне тәртип белән тезү.)

3. Эндәш өйрәнү.

Яңгыр яу, яңгыр яу,

Иләктән, чиләктән.

Пәрәмәчтән, коймактан,

Арпадан, бодайдан,

Эшләр китәр уңайдан.

4. Үстерелешле уен “Мәкальне әйтеп бетер”.

а). Икмәк ил- ... ( тоткасы.)

б). Ипидән зур нәрсә- ... ( юк.)

в). Икмәкне әрәм- шәрәм итү зур- ...

( гөнаһ.)

г). Икмәк тормыш- ... ( нигезе.)

5. Уен “Кем күбрәк камыр ашларын әйтә”.

( Камыр ашларының төрләрен атау.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (7-3)

    Әкият уку.  “Икмәк” төрекмән халык әкияте.

1. Икмәккә сак караш, игенче хезмәтенә карата кызыксыну уяту, хөрмәт тәрбияләү.

2. Балаларга ипинең әһәмияте турында төшенчә бирүне дәвам итү, аның нинди юллар белән безнең өстәлгә килүен сөйләү.

3. Игенче хезмәте турындагы белемнәрен баету, татар халкының хезмәт сөючән халык икәнен, ялкаулыкның бездә элек- электән зур кимчелек, начар сыйфат булуын, һезмәт сөю һәркемгә хас сыйфат булырга тиеш икәнен аңлату.

       Сүзлек: төрекмән, иген, игенче, җир сөрү, ашлык, башак, комбайн, тегермән.

       Күрсәтмәлелек: слайдлар,рәсемнәр.

1. Мәкаль.

Пешкән икмәкнең исе,

Һәр чәчәктән хуш исле.

( Мәкальнең чагыштырма эчтәлеген аңлату.)

2. Әкиятен уку. “Икмәк” төрекмән халык әкияте.

3. Әкият буенча әңгәмә үткәрү.

- Егет белән әнисе ничек яшәгәннәр?

- Егет ни өчен тауга киткән7

- Әнисе ипине нәрсә дип биргән?

- Егетнең: “Әни мине алдаган”- дигән уе белән килешәсезме?

- Ипи нинди?

4. “Ипине кемнәр үстерә?” слайдлар карау.

5. Уен “Без ипи пешерәбез”.

( Ипи пешерү өчен кирәкле рәсемнәрне тактага ябыштыру.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (8-2)

      Фикер алышу.

 “Әби- бабайларны хөрмәтлик!”

1. Зурларга карата хөрмәт тәрбияләү.

2. Куелган сорауларга тулы җөмләләр белән җавап бирү осталыгын үстерү.

3. Әби- бабайларның кадерле кешеләр булуын төшендерү.

        Сүзлек: дәү әни, дәү әти, өлкәннәр, онык, хөрмәт.

1. Тизәйткеч.

Сорамадым соравын,

Алдым бабам боравын.

2.  “Әби- бабайларны хөрмәтлик!” әңгәмә.

- Безнең өчен бик якын, газиз кешеләр кемнәр алар?

- Әти- әнигә кем тормыш биргән? Кем карап үстергән?

- Әби- бабай дип кенә түгел, тагын нинди ягымлы сүзләр белән эндәшәбез?

- Сездән читтә яшәгән әби- бабаларыгызның хәлләрен ничек беләсез?

- Алар нинди эшләр башкара?

- Әби- бабайларыгызга ничек булышасыз?

3. Хәрәкәтле уен “Бабай һәм оныклар”.

( Бер бала- бабай, калганнары- оныклар. Бабай өйдә утыра, ә оныклар өйдән читтәрәк нәрсә эшләячәкләре турында сөйләшәләр.

( Мәсәлән, бакчада җир казыдык, оекбаш бәйләдек, кер юдык һ. б.) Аннары бабай янына киләләр, бабай алардан: “ Сез кайда булдыгыз?”- дип сорый. Балалар: - Өйдә ( урманда, бакчада һ. б.) Бабай: - Сез анда нишләдегез?- ди. Балалар бергәләп бертөрле хәрәкәт белән нәрсә эшләгәннәрен күрсәтәләр. Бабай белергә тиеш. Дөрес җавап әйтелгәч, балалар йөгерәләр, бабай аларны куа.

Беренче тотылган бала – бабай була.)

4. Үстерелешле уен “Кем күбрәк әйтә”.

( Тылсымлы сүзләр әйтешү.)

5. Җыр өйрәнү “Әбием җыры”.

( Ә. Синугыл сүзләре, Г. Гәрәева көе.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (9-2)

       Үз тәҗрибәсеннән чыгып  хикәя төзү. “Безнең гаилә.”

1. Гаилә әгъзаларына хөрмәт, ярату хисләре тәрбияләү.

2. Образлы фикерләү сәләтен үстерү.

3. Балаларның үз тәҗрибәсеннән чыгып хикәя төзүләренә ирешү.

        Сүзлек: корыч, әрем, назлы, бәбкәем, гаилә әгъзалары.

     Күрсәтмәлелек: гаилә темасын чагылдыручы рәсемнәр, фотографияләр.

1. Шигырь уку. Г. Тукай.  “Безнең гаилә”

2. Әңгәмә.

- Сезнең гаиләдә кемнәр бар?

- Алар нәрсә белән шөгыльләнәләр?

- Сезнең гаиләгезнең яраткан бәйрәме нинди?

- Ял көннәрен сез ничек үткәрәсез?

3. Уен “Бездә шулай, ә сездә ничек?”

( Тәрбияче башлый, балалар дәвам итә.)

а). –“ Мин кайткач аш бүлмәсенә керәм, бәрәңге әрчергә тотынам. Әтиебез ит турый, кечкенә улыбыз әтисенә булыша. Ә сездә ничек?...”

б). – “Эшләр беткәч, кичке ашны ашагач без ял итәбез. Мин китап укыйм. Әтисе белән , кечкенә улыбыз шашка уйный. Әбиебез оекбаш бәйли. Ә сездә ничек?...”

( Тәрбияче үз күзлегеннән чыгып ситуацияләрне күбәйтә ала.)

4. Табышмак.

Кайвакыт ул мамык кебек йомшак,

Кайвакыт ул корыч кебек каты,

Кайчагында баллы, татлы

Ә кайчакта әремнән дә әче. ( Тел.)

5. Уен “Назлы сүзләр”

( Гаиләдәге кешеләргә матур сүзләр белән эндәшү. Мәсәлән, әнием, әткәем, әбекәй, дәү әти һ. б.)

6. Шигырь уку.Н. Исәнбәт.  “Иң матур сүз”

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (9-3)

        Шигырь ятлау.

Ә. Бикчәнтәева. “Дәү әни”

1. Гаиләң белән горурлану хисе тәрбияләү.

2. Гаилә әгъзаларын белү, аларны ихтирам итүне ныгыту.

3. Ямьсез эшләр белән аларны борчырга ярамаганлыгын өйрәтү.

            Сүзлек: гаилә әгъзалары, дәү әни, бәбкәм, нур.

         Күрсәтмәлелек: гаиләгә кагылышлы рәсемнәр.

1.Хәрәкәтле уен “Аю- бүре”.

2. Шигырь уку.Ә. Бикчәнтәева. “Дәү әнием”

3. Шигырь буенча әңгәмә.

- Кем ул дәү әни?

- Дәү әни нинди?

- Дәү әни нәрсәләр эшли?

- Без аңа нәрсә әйтәбез?

- Кемнең дәү әнисе бар?

- Алар нинди?

- Дәү әни безгә ничек эндәшә?

- Кичләрен нәрсәләр сөйли?

- Ул безне нәрсәләргә өйрәтә?

4. Шигырьне яттан сөйләү.

( 4- 5 бала яттан сөйли.)

5. Уен “Дәү әнигә эндәшү”.

( Туп белән.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (9-4)

      Мини –музейга сәяхәт.  “Һәркемнең үз йорты бар”.

1. Дөньяда яшәүче башка халыкларга ихтирам, алар турында кызыксыну сыйфатлары тәрбияләү.

2. Балаларның фикерләү, күзаллау сәләтен үстерү.

3. Җир йөзендә яшәүче халыкларның торак йортлары аларның яшәү урыннарына бәйле булуы турында аңлату.

            Сүзлек: тирмә, мич, бишек, сандык, сәке.

            Күрсәтмәлелек: рәсемнәр, слайдлар, макетлар, мини- музей.

1. Ковролинда “Төлке һәм куян” әкиятеннән өзек карау.

- Куян өен нәрсәдән төзегән?

- Төлкенең өе нинди булган?

- Ни өчен төлкенең өе эреп беткән?

- Төлке өен дөрес төзегәнме?

2. “Һәркемнең үз йорты бар” әңгәмә.

- Йортларны нинди табигый материаллардан төзиләр? Ни өчен?

- Ни өчен шәһәрдә өйләрне күпкатлы итеп төзиләр?

- Кайсы милләт халыклары тирмәдә яши? Ни өчен?

- Син ничә катлы йортта яшисең?

3. Башкорт халык уены “Тирмә”.

( Уенда дүрт төркем балалар катнаша. Һәрбер төркем үз түгәрәгенә баса. Түгәрәкнең уртасында милли яулык бөркәлгән урындык тора. Һәр төркем үз түгәрәгендә җыр җырлап әйләнеп йөри:

Без шат балалар,

Түгәрәккә басабыз.

Аланлыкка җыелып,

Әйлән- бәйлән уйныйбыз.

Аннан соң балалар музыка көенә бер зур түгәрәк ясап йөриләр. Музыка бетү белән һәр бала үз урындыгына йөгерә, яулыкның дүрт почмагыннан тотып, баш өстенә күтәрәләр. Тирмә барлыкка килә.)

4. Мини- музейда борынгы татар йортының җиһазларын карау.

- Йортта мичнең нинди әһәмияте бар?

- Бишектә кемне тирбәтәләр? Ни өчен?

- Сандыкта әбиләр, әниләр нәрсә саклый?

- Сәкене нәрсә өчен кулланырга мөмкин?

- Бабайлар урындык, өстәлне нәрсәдән ясаганнар?

5. Уен “Табышмак әйтәм табыгыз!”

а). Аягы бар, кулы юк,

Аркасы бар, түше юк. ( Урындык.)

б). Дүрт туган бер ашъяулык астында. ( Өстәл.)

в). Калын түшәк салынган,

Мендәр, юрган куелган.

Бик уңайлы бу ятак,

Рәхәтләнеп мен дә ят.

Исеме аның?... ( Карават.)

г). Беләсезме бу өйне?

Сыйдырган бар киемне. ( Шкаф.)

6. Шигырь уку.Х. Халиков. “Без төзүчеләр”

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (9-5)

       Әңгәмә.

 “Йорт җиһазлары”

1. Йорт җиһазларына сакчыл караш, аларны ясаучыларга хөрмәт тәрбияләү.

2. Танып белү эшчәнлеген, игътибарлылыкны үстерү.

3. Балаларның йорт җиһазлары турындагы белемнәрен баету, тирәнәйтү.

          Сүзлек: җиһаз эчендә, өстендә, аста.

         Күрсәтмәлелек: йорт җиһазлары турында рәсемнәр яки уенчык җиһазлар.

1. Шигырь уку.Г. Латыйп. “Әтидән өйрәндем”

 2. Уен “Яңа фатир”.

( Алып баручы зур карточкалар өләшә, бүлмә фрагментлары белән һәм кечкенә предметлы карточкаларны күрсәтә. Кем дөрес әйтә, шуңа бирә. Кем тизрәк шакмакларны каплый, шул җиңүче.

3. Әңгәмә.

- Йорт җиһазларын нәрсәдән ясыйлар?

- Җиһазларны кайда ясыйлар?

- Кайдан сатып алалар?

- Йорт җиһазлары ни өчен кирәк?

- Кибетләрдә нинди өстәлләр саталар?

- Киемнәрне, савыт- сабаны кайда сакларга мөмкин?

4. Үстерелешле уен “Нәрсә үзгәрде?”

( Үрнәк: алма өстәл өстендә иде, ә хәзер алма өстәл астында һ. б.)

5. Хәрәкәтле уен “Буш урын”.

( Урындыклар тезелә. Балалар музыка астында урындыклар тирәли йөри. Музыка туктауга урын җитмәгән бала уеннан чыга.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (9-6)

       Шигырь уку.

 Ә. Ерикәй “Әти йорт төзи” .

1. Балаларда әти кешегә карата ихтирам һәм хөрмәт тәрбияләү.

2. Балаларның төзүче һөнәре турындагы белемнәрен системалаштыру.

3. Шигырьне игътибар белән тыңлау. Эчтәлеге буенча тәрбияченең биргән сорауларына җавап бирергә өйрәтү.

          Сүзлек: биек, кирпеч түши, сырлап, шомартып, турылап.

1. Табышмаклар.

а). Тик бер генә һөнәр беләм:

Кыям, турыйм, юнам, теләм. ( Балта.)

б). Тешләре бар, авызы юк,

Үзе чәйни, үзе йотмый,

Ашаганы- агач он. ( Пычкы.)

в). Тимер жираф, башы күктә,

Күп күтәрә көче күпкә.

Тонна- тонна йөкләрне

Эләктереп ала ул,

Балконнарны балкытып,

Биек өйләр сала ул. ( Күтәрү краны.)

2. Төзүче һөнәре буенча әңгәмә.

- Төзүче һөнәре ни өчен кирәк?

- Төзелештә кемнәр эшли?

- Алар нинди эшләр башкара?

- Төзүчеләр булмаса нәрсә булыр иде?

3. Шигырь уку.Ә. Ерикәй “Әти йорт төзи”

4. Шигырь буенча әңгәмә.

- Без нинди һөнәр белән таныштык?

- Йорт нәрсәдән салына?

- Югарыга кирпечне нәрсә ярдәмендә күтәрәләр?

- Әти үз һөнәрен дөрес сайлаганмы?

5. Хәрәкәтле уен “Буяу сатыш”.

( Бер бала “Буяу сатучы, икенчесе “Буяу алучы”, калганнары “Буяулар” булып тезелеп басалар. Аларның һәрберсенә үз төсен “сатучы” әйтеп чыга. Буяу алучы:

- Дөбер- дөбер...

- Кем бар?

- Миңа буяу кирәк иде.

- Нинди?

- Ак.

Үзенең төсе әйтелгән буяу йөгереп китә. Тотса, ул  уеннан чыгарыла. Шул рәвешчә барлык буяулар алынып беткәч, буяу сатучы алучыга килә:

- Син минем буяуларымны бир!

- Мә, бирәм буяуларыңны, тик бер шарт белән: син аларның сәдәф төсен белергә тиешсең.

Шулвакыт барлык “ буяулар” сәдәфләрен яшерәләр. Буяу сатучы сәдәф төсләрен искә төшереп әйткәч, алучы аларны биреп җибәрә.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (10-1)

        Савыт- саба кибетенә сәяхәт.

1. Савыт- сабага карата сакчыл караш тәрбияләү.

2. Балаларның диалогик һәм монологик сөйләмен үстерү.

3. Савыт- саба турында белемнәрен тулыландыру, тәрбияче үрнәгендә кечкенә хикәяләр төзеп сөйләргә өйрәтү.

         Сүзлек: чынаяк, чәнечке, пычак, чәйнек, кәстрүл, кашык, чүмеч, сатучы, сатып алучы, киштә.

1. Табышмаклар.

а). Ут өстенә утырган да,

Борынын чөеп, пар өрә,

Кайный- кайный шапырына

Түрә үзенә күрә. ( Чәйнек.)

б). Колагы бар, башы юк,

Ашамаган ашы юк. ( Кәстрүл.)

2. Савыт- саба кибетенә сәяхәт.

- Сез киштәләрдә нәрсәләр күрәсез?

- Чәйнек, чынаяк, кәстрүл, кашыкларны бер сүз белән ничек әйтеп була?

- Бу савытларны нинди очракта кулланабыз?

- Бу киштәдә нинди пыяла савытлар бар?

- Нинди аллюмин савытлар бар?

- Җиз самавырлар бармы?

- Фарфор савытлар бармы?

3. “Савыт- сабалар” турында хикәя төзү.

( Бу савыт- сабалар кибете. Монда савыт- сабалар сатыла. Фарфор, пыяла, җиз, көмеш, аллюмин савыт- сабалар киштәләргә урнашкан. Һәрбер савыт- сабага ярлык эленгән. Бу савыт- сабаларны сатучы сата.)

4. Дидактик уен “Дөрес әйтсәң-бирәм”.

( - Башы гел суда булып тора, ә койрыгы чөйдә эленеп тора. ( Чүмеч.)

Һ. б.)

5. Бармак уены.

Баш бармак ала чынаяк,

Имән бармак- тәлинкә.

Урта бармак- чәнечке,

Атсыз бармак аш сала.

Чәнти бармак ала кашык,

Утырырга, әйдә ашык.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (10-2)

       Чагыштырма хикәя төзү.

    “Чәйнек белән самавыр”

1. Савыт- сабага сак караш, игътибарлылык тәрбияләү.

2. Эзлекле, бәйләнешле итеп чагыштырып тасвирлау хикәясе күнекмәләре камилләштерү, фикерне әйтә белү сәләтен үстерү.

3. Савыт- сабаны урынлы куллана белергә өйрәтү.

        Сүзлек: самавыр, аллюмин, эмаль, фарфор, җиз, көмеш.

       Күрсәтмәлелек: самавыр, чәйнек.

1. Үстерелешле уен.

- Савыт- сабалар нинди төрләргә бүленәләр?

- Чәй эчү өчен нинди савытлар кулланыла?

- Нинди савытларда чәй кайнатып була?

2. Чагыштырма  хикәя төзү.

 “Чәйнек белән самавыр”

- Бу нәрсә?

- Нинди өлешләрдән тора?

- Нинди материалдан ясалган?

- Нинди аермалары бар?

- Ни өчен кирәк?

3. Хикәя төзеп сөйләү.

( 4- 6 бала сөйли.)

4. Уен “Самавыр”.

( “Самавыр” һәм “Әби” сайланып куела. Калганнары читтәрәк тезелешеп утыралар. Әби балаларга чәй ризыклары исемнәре әйтеп чыга, аларны самавыр ишетмәскә тиеш. Әби, самавырның колагын тотып:

 “Чәй эчәргә килә- килә...шикәр!”- ди. Шикәр әкрен генә килеп, самавырның аркасына төртә дә үз урынына барып утыра. Самавыр караганда балалар барысы да баш бармакларын өскә каратып утырган булалар. Самавыр кем төрткәнен әйтергә тиеш. Әгәр белсә, тотылган бала самавыр була. Белмәсә, шикәргә икенче исем кушылып, уен дәвам итә. Өч мәртәбә әйтә алмаган самавырга җәза бирелә.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (10-3)

 Әңгәмә. “Мин кунак яратам”.

1. Үзеңне әдәпле тоту күнекмәләрен тәрбияләү.

2. Милли ризыклар турындагы белемнәрен тирәнәйтү.

3. Балаларны кунакчыл булырга, кунакларга хөрмәт күрсәтергә өйрәтү.

 Сүзлек: кунакчыл, кыстыбый, чәк-чәк, коймак, бәлеш.

  Күрсәтмәлелек: милли ашлар муляжы яки рәсемнәр, геометрик фигуралар.

1. Юраулар.

а). Самавыр җырласа, кунак килә.

б). Мәче битен юса, кунак көт.

в). Мендәр ишелсә, кунак килә.

г). Пычак яки кашык идәнгә төшсә, кунак килә.

2. Әңгәмә. “Мин кунак яратам” ( Тәрбияче: - Бүген без халкыбызның күркәм гадәтләреннән берсе- кунакчыллык турында сөйләшербез. әби- бабаларыбыз элек- электән үк кунакчыл булган, кунакка ачык йөз, сый- хөрмәт күрсәткән.

- Кешеләр ни өчен бер- берсенә кунакка йөриләр?

- Ни өчен кунак килгәнне яратабыз?

- Кунакны каршы алырга ничек әзерләнәбез?

- Кунакны нинди сүзләр белән каршы алабыз?

- Кунакның күңелен ничек итеп ачалар?

- Табын янында әдәпле утыру кагыйдәләрен беләсезме?

- Татар халкы кунакны нинди милли ризыклар белән сыйлый?

3. Шигырь уку.Ш. Галиев “Кунаклар” 4. Уен “Дөресен әйт!”

а). Чыж иттереп саласың,

Бик тиз генә аласың.

Балга манып кабасың,

Ул нәрсә?  ( Коймак.)

б). Вак- вак кына итеп кисеп,

Өяләр аны таудай.

Чак- чак кына алып, өзеп,

Аша дустым, син шулай. ( Чәк- чәк.)

в). Йомырка белән онны

Бутап камыр басканнар.

Бәрәңге, ит, тоз салып,

Почмаклар ясаганнар. ( Өчпочмак.)

5. Уен “Нәрсәгә ошаган?”

( Кыстыбый, бәлеш, чәк- чәк, өчпочмак һ. б. нинди формада булуын ачыклау.)

6. Мәгънәле сүзләр уены “Әйтеп бетер!”

а). Коры табынга кунак ...

( утыртмыйлар.)

б). Кунак ишегеңне ачса, син йөзеңне ... ( ач.)

в). Кунак сые: ...( якты йөз, тәмле

сүз ), аннан кала ... ( ипи, тоз.)

г). Каршы алу, озатып калу- ...

( кунакка бар хөрмәт.)

7. Җырлы уен “Кунаклар”.

( Балалар кулга- кул тотынышып, түгәрәкләнеп басалар. Уртага бер бала чыга. Кырыйдагы балалар түгәрәк буенча әйләнеп җырлыйлар:

Ямьле бәйрәм көн иде,

Чакырдык без кунаклар.

Кунакларны сыйларга,

Салдык майлы коймаклар.

Чыж- чыж итеп коймаклар,

Җәелде, әй, җәелде.

( Кулларын як- якка җәяләр.)

Менә тагын кечкенә

Булып калды, җыелды,

Җыелды, әй, җыелды. ( Кысылалар.)

Аннан ары кабарды,

Кабарды, әй, кабарды.

( Кулларын югары күтәрәләр.)

Шиңде юп- юка калды,

Пеште инде коймаклар. ( Чүгәлиләр.)

Сыйландылар кунаклар,

Тордылар баш иделәр. ( Баш ияләр.)

Таралдылар, әй, шатлар,

Бииләр, ай- яй, шатлар. ( Бииләр.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (10-4)

      Хикәя сөйләү.

 “Тәлинкәнең төбе нинди”

1. Савыт- сабаларга карата сак караш тәрбияләү.

2. Әсәрнең төп идеясен аңлый, геройларның кылган эшләренә дөрес бәя бирү күнекмәләрен үстерү.

3. Алган белемнәрен уен барышында киңрәк һәм иҗади якын килеп файдалану күнекмәләрен камилләштерү.

           Сүзлек: ашханә, тәлинкә төбе, аш тәлинкәсе, сай тәлинкә.

          Күрсәтмәлелек: тәлинкәләр җыелмасы.

1. Табышмак.

Тирәненә аш салалар,

Саенда була ботка.

Минем исемне белсәгез,

Ватылмас идем бушка. ( Тәлинкә.)

2. Хикәя уку.

 “Тәлинкәнең төбе нинди”

 3. Хикәя буенча әңгәмә.

- Балалар ни өчен  кашыкларын өстәлгә куйдылар?

- Галиянең кәефе ни өчен төшкән?

- Мәрьям апа рәсемсез тәлинкә турында нәрсә әйтә?

4. Хикәянең эчтәлеген сөйләү.

( 4- 5 бала сөйли.)

5. Үстерелешле уен “Сыйфатын әйт”.

( Балаларга ризык исемнәре кушыла. Балалар түгәрәккә басалар. Тәрбияче туп ыргыта, ә бала ризык сыйфатларын әйтеп тупны кире бирә.)

6. Аз хәрәкәтле уен “Ашханә”.

( Балалар түгәрәккә басалар. Тәрбияче балаларга ризык исемнәре кушып чыга. Ризык исемнәре кертеп, хикәя сөйләнә. Хикәя барышында исеме чыккан бала әйләнеп ала, ә “Ашханә” дигән сүздә барлык балалар да әйләнәләр. Уен түгәрәктә бер генә бала калганчы дәвам итә. Ул җиңүче була.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (11-1)

        Кием- салым кибетенә сәяхәт.

1. Киемгә карата зәвык, сакчыл караш тәрбияләү.

2. Тормышта тышкы кыяфәтнең дә мөһимлеген аңлауларына ирешү.

3. Өс- баш, аяк киемнәрен чагыштырырга, төркемнәргә аерырга өйрәтү.

          Сүзлек: бизи, шәл, бүрек, башлык- баш киемнәре, өс ( аяк ) киемнәре.

          Күрсәтмәлелек: кием- салым кибете өчен киемнәр.

1. Мәкаль.

“Кием кешене бизи”.

( Мәкальнең чагыштырма эчтәлеген аңлату.)

2. Үстерелешле уен “Кибеттә үзеңне ничек тотарга?”

- Кычкырып сөйләшмәскә.

- Бер- береңә карата яхшы мөгаләмәдә булырга.

- Үзеңә генә кирәк әйберне карарга.

- Әйберләргә карата сак булырга.

-Сатучы белән әдәпле сөйләшергә.

3. Кием- салым кибетенә сәяхәт.

( Кибет белән танышу.)

4. Әңгәмә.

- Кибеттә нинди бүлекләр бар?

- Ни өчен киемнәрне аерым бүлекләргә урнаштыралар?

- Киемнәрне кайда тегәләр?

- Һәр бүлектәге киемнәрне бер сүз белән ничек әйтергә була?

( Киемнәрне классификацияләү.)

- Безгә киемнәр ни өчен кирәк?

5. Сүзле уен “Табышмак әйтәм, бел!”

а). Ике колагыннан тартсаң,

Усал агайдан яшерә. ( Бүрек.)

б). Урманда ул ерткыч җәнлек,

Ахырына к өстәгәч, була?... ( Бүрек.)

в). Иңемдәге соры кәҗәм

Йомшак мамыктыр,

Каты- каты суыкларда

Мине җылытыр. ( Мамык шәл.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (11-2)

      Әңгәмә.  “Милли киемнәр”

1. Халык сәнгате аша балаларда зәвык, матур итеп киенергә теләк тәрбияләү.

2. Балаларның логик фикерләү сәләтен, сөйләм телен үстерү,  күп белү теләген уяту.

3. Милли киемнәргә кызыксыну уяту, үзләренә генә хас булган үзенчәлекләрен ачыклау.

       Сүзлек: лалә, өчяфрак, канәфер чәчәге, милли.

         Күрсәтмәлелек: милли киемнән курчаклар, милли киемнәр, кисмә рәсемнәр.

1. Шигырь уку. Л. Лерон. “Татар баласы”

Калфак кигән кыз баланың

Багып алчы йөзенә,

Нинди гүзәл татар кызы,

Күз тимәсен үзенә.

Килешеп тора түбәтәй

Аның күркәм йөзенә.

Нинди матур татар улы,

Күз тимәсен үзенә.

2. Әңгәмә.

 “Татар милли киеме кигән кыз һәм малай курчакларын карау”

 - Сез нинди милли киемнәр беләсез?

- Ни өчен аларны “милли” дип атыйлар?

- Аларның нинди үзенчәлекләрен әйтергә була?

- Татар халык бизәкләрендә нинди орнаментлар күренә?

- Милли бизәкләрдә нинди төс юк?

- Малай белән кызның киеме нәрсә белән аерыла?

3. Дидактик уен “Әбиемнең сандыгы”.

а).Яңа гына идем итек

Ч өстәгәч булдым ...( читек.)

б). Әнием ак сәйлән тезеп

Чиккән яшел бәрхетне

Бар түбәмдә ...( түбәтәем )

Мин бүген бик бәхетле.

в). Җырлый- җырлый сәхнәләрдә

Кызларның биер чагы.

Кызларга бик килешә

Башындагы ...( калфагы.)

4. Җырлы- биюле уен “Түбәтәй”.

Түбәтәйнең иң матурын кигәнсең,

Бик ераклардан кунакка килгәнсең.

Түбәтәең энҗеле дә укалы,

Түбәтәем менә кемдә тукталды.

Яле дустым, җырлап кына ал әле.

5. Тизәйткеч ятлау.

Итек, читек, энә, без,

Матур итеп тегәбез.

6. Үстерелешле уен “Бу нинди бизәк?”

( Кисмә рәсемнәрне җыю.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (12-1)

        Слайдлар карау.  “Су һәм кояш, безнең белән гел юлдаш”.

1. Балаларда үз сәламәтлекләренә карата игътибарлылык, сак караш тәрбияләү.

2. Балаларның үз фикерләрен дөрес итеп җиткерә белү күнекмәләрен үстерү, сәламәт яшәү рәвешенә омтылыш булдыру.

3. Балаларга  сәламәтлекне саклауда табигатьнең әһәмиятен аңлату, чыныгу чаралары белән таныштыру.

       Сүзлек: талпына, армый- талмый, чыныккан, таза.

        Күрсәтмәлелек: рәсемнәр, слайдлар, аудиоязма.

1.Шигырь уку.М. Хөсәен “Армыйм да мин, талмыйм да мин”

 - Физзарядканы ни өчен саф һавада ясау яхшырак?

- “Сәламәт тәндә- сәламәт акыл” әйтемен сез ничек аңлыйсыз?

2. Слайдлар яки рәсемнәр кулланып тәрбияченең сөйләме.

( Безгә үсү, сәламәт яшәү өчен су, һава һәм кояш бик кирәк. Саф һава һәм кояш тәнебезне чыныктыра, көч өсти. Ләкин кояш нурларыннан дөрес файдаланмасаң сәламәтлеккә зыян килергә дә мөмкин.)

3. Дидактик уен “Нәрсә ярый, нәрсә ярамый”.

- Кояшта баш киемсез йөрергә ярамый.

- Озак кызынырга ярамый.

- Елганың тирән урынында су коенырга ярамый.

4. Табышмаклар.

а). Исе юк, төсе юк

Аннан башка тормыш юк. (Су.)

б). Лампа түгел- яктырта,

Мич түгел- җылыта. ( Кояш.)

в). Ипи түгел, су түгел,

Авыр түгел, аз түгел,

Ансыз яшәү мөмкин түгел. ( Һава.)

5. Эндәш.

Кояш чык, чык, чык!

Майлы ботка бирермен,

Тәти кашык бирермен.

Кояш чык, чык, чык!

Тәти кашык сабы алтын

Безгә кирәкми салкын.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (12-2)

      Сәхнәләштерү. А.Алиш.  “Куян кызы” әкияте.

1. Авыр хәлдә калганда ярдәм итү теләген уяту, дустанә мөнәсәбәт тәрбияләү.

2. Балаларның үзләре белгән әкиятләре буенча тамашалар уйнау осталыкларын үстерүне дәвам итү, диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү, ныклап аңлау сәләтен ныгыту.

3. Балаларны тирә- юньдәгеләр кыен хәлдә калганын  күрә белергә, ярдәмгә килергә өйрәтү.

         Сүзлек: сәламәтлек, дәвалый, киңәш, туңмасын, киез итекләр, бәбкәм, яланаяк.

        Күрсәтмәлелек: куян, куян кызы, Айболит өчен битлек, костюмнар, урман күренеше, урман шавы.

1. Табышмак.

Дөньяда иң кирәк,

Иң кирәктән ни кирәк? ( Саулык.)

2. Мәкаль.

Сәламәтлегеңне саклыйсың килсә, һәрвакыт сак бул.

3. Әкият уку.А. Алиш “Куян кызы”

 4. Әкият буенча әңгәмә.

- Әкият нәрсә турында бара?

- Куян кызының аягы ни өчен авырта?

- Куян үзенең кызына нинди ягымлы сүз әйтә?

- Куян кызының аягын кем дәвалый?

- Айболит куян кызына нинди киңәш бирә?

- Ә сез нинди киңәш бирер идегез?

5. Сәхнәләштерү. “Куян кызы” әкияте

6. Җырлы -уен “Куянкай”.

( Түгәрәк уртасында моңаеп куян утыра. Түгәрәктәгеләр җырлый- җырлый әйләнәләр:

Ак куянга ни булган,

Әллә инде авырган?

Иптәшен дә табалмый,

Урыныннан да торалмый,

Куян, куян, син сикер,

Иптәшең табып китер!

Куян бер иптәшен уртага алып әйләнәләр дә, чакырылган бала куян булып кала.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (12-3)

   Шигырь  ятлау.

Ә.Ерикәй.“Чисталык сөябез”

1. Балаларга чисталык- сәламәтлекнең нигезе икәнен төшендерү.

2. Эзлекле һәм сәнгатьле итеп шигырьне сөйләү күнекмәләрен үстерү.

3. Балаларны гигиена кагыйдәләренә гадәтләнергә өйрәтү.

           Сүзлек: пөхтә, кичкырын, сөя.

          Күрсәтмәлелек: “Серле тартма”: сабын, сөлге, тарак, көзге, теш щеткасы.

1. Табышмаклар.

а). Сиңа мин һәркөн кирәк,

Нәрсә соң мин, әйт тизрәк! ( Су.)

б). Хуш исле, шома,

Үзе чисталап юа. ( Сабын.)

в). Һәркөн авызына капса,

Яратса аны кеше,

Беркайчан да сызламас

Һәм ялтырап торыр теше.

( Теш щеткасы.)

г). Аккош кебек ак кына,

Йомшак кына, пакъ кына.

Көн дә сыйпый битемнән,

Элеп куям читеннән. ( Сөлге.)

2. Шигырь уку.Ә.Ерикәй “Чисталык сөябез”

 3. Шигырь эчтәлеге буенча әңгәмә.

- Кайчан матур булабыз?

- Балалар пөхтәлекне ничек саклыйлар?

- Аш алдыннан һәрвакыт нәрсә ләр эшлибез?

- Аякларны кичкырын нәрсә белән юабыз?

- Без ни өчен чиста торабыз?

4. Шигырьне яттан сөйләү.

( 5- 6 бала сөйли.)

5. Уен “Серле тартма”.

( Бер бала тартмадагы әйберне карый һәм аның билгеләрен әйтә:

- Бу әйбер кечкенә, озынча, тешләре күп ясалган. Дөрес җавап алган бала “серле” тартмадагы икенче предметны карап, билгеләрен әйтә.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (13-2 )

 Әңгәмә. “Исемең матур, кемнәр куйган”

1. Халык- аваз иҗаты аша милли исемнәргә кызыксынучанлык тәрбияләү.

2. Исемнәргә багышланган халык җырлары, шигырьләре аша, исемнәрнең матурлыгын тоя белү сәләтен үстерү.

3. Балаларга һәр исемнең аерым бер мәгънә белдерүе турында төшенчә бирү, үзеңнең дә, иптәшләреңнең дә исем- фамилиясен, кыскартырга, үзгәртергә ярамаганлыгын аңлату.

 Сүзлек: ышанычлы, турылыклы, куркусыз, тынычландыручы, дәвалаучы, мәгънәле.

 Күрсәтмәлелек: курчак, яулык.

1. Табышмак.

Кешегә дә ябышкан,

Әйбергә дә ябышкан.

Хайванга да ябышкан,

Сикерсәң дә, төшеп калмый,

Әйтегез, бер тавыштан. ( Исем.)

2. Такмак әйтү.

Аклы, чиста күлмәгеңнең

Якаларын кем уйган?

Исемең матур, кемнәр куйган?

Сине күреп кем туйган?

3. Сүз эчендә энҗе бар “Исеме җисеменә туры килгән”.

- Исемеңнең аңлатмасын беләсеңме?

( Мәсәлән, Әминә- ышанычлы, турылыклы, куркусыз һ. б.)

4. Шаян сүзләр.

а). “Асия” Ә.Фәйзи шигыре.

Чәй эчәбез бал белән,

Бала-чагалар белән,

Бала-чага алты җан:

Әхмәт, Нәҗип, Закирҗан,

Зәйнәп белән Галия,

Иң соңгысы Асия.

б). Зәйнәп балык пешергән,

Бану бәреп төшергән,

Оркыясы җыя- җыя

Биш бармагын пешергән.

5. Уен “Мин кем”.

Безнең белән уйна Ләйлә,

Тик уртага чык әле.

Күзләреңне йомып кына

Кем җырлавын әйт әле.

( Бер бала күзен бәйләгән килеш уртага баса. Түгәрәктә баскан бер бала көйләп “Мин кем” дип сорый. Уртадагы бала көйләп исемен әйтә, белмәсә җәза бирелә.)

6. Уен “Адым саен исем ата”

( Уен барышында кем күбрәк исем әйтә, ул җиңүче була.)

7. Уен “Үз исемеңне хәрәкәттә күрсәт”.

( Уен, бер-берсенең исемнәрен истә калдырырга ярдәм итә, уңай хисләр тудыра. Балалар түгәрәктә утыралар, сәгать теле уңаена үзләренең исемнәрен аңлата торган төрле хәрәкәтләр ясыйлар.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (13-1 )

 Үстерелешле уен“Без дә хокуклы”.

1. Балаларда шәфкатьлелек, әхлаклылык тәрбияләү.

2. Кеше хокуклары турындагы матдәләрне матур әдәбият һәм рәсем- иллюстрацияләр аша искә төшерү, белемнәрен ныгыту, сөйләм телләрен үстерү.

3. Рольләрне дөрес мимика, интонация белән башкара белергә өйрәтү.

 Сүзлек: хокук, поскып, ятим, кайгыртулы.

 Күрсәтмәлелек: рәсемнәр, театр курчагы.

1. Шигырь уку Ш. Галиев “Җирдә миңа ни кирәк?”.

Бар ла безнең хокукыбыз:

Яшәү урынлы булырга,

Әтиле дә, әниле дә,

Кайгыртулы да булырга.

( Тәрбияче: - Димәк, һәр баланың әти- әниле булырга, яратырга һәм яратылырга, өйле булырга һәм кайгыртылып яшәргә, сәламәт булырга хокукы бар. Әкияттә бар нәрсә дә тиз генә матурлана да, сәламәт тә була ала, ләкин тормышта алай ук түгел шул!.. Безнең инвалид

( сәламәтлекләре җитеп бетмәгән, зәгыйф, кайберләре гарип ) балалар бар, хөкүмәт аларга бик нык игътибар итә, ярдәмен күрсәтә, аларны укыта да, ял  итәргә дә булыша.)

2. “Золушка” курчак драматизациясе.

Пыскып янган шәм утында

Идәннәрне себерәм.

Бар көчемне кызганмыйча

Ашханәдә хезмәт куям.

Кайгымны да күрсәтмим,

Еламыйм да, җырлыйм мин.

Хәтта кайчак елмаям

Нигә дисезме?

Моннан минем

Юктыр ла чыгар җирем.

3. Әңгәмә.

- Бу кадәр күп эшләргә ярыймы?

- Үги ана кызның нинди хокукларын кыса?

4. Мәкаль.

Дөньяда иң ачы- ятимлек ачысы.

( Мәкаль эчтәлеге буенча әңгәмә.)

- Балалар сезнең нинди хокукларыгыз бар?

5. Дидактик уен “Алай ярыймы соң?”

( “Төлке, куян һәм әтәч”, “Зөһрә кыз”, “Золушка”, “Үги кыз” әкиятләренең рәсемнәре буенча.)

- Нинди хокуклар сакланмый?

6. Хәрәкәтле уен “Почмак сатыш”.

( Дүрт почмакта дүрт бала басып тора, уртадагы бала:

Йортсыз- җирсез калдык без,

Ашсыз- сусыз калдык без,

Кемнәр сата почмагын,

Күп хак биреп алыйк без.

Шулай диләр дә, почмактагылар йөгерешеп урыннарын алышалар. Урын ала алмаса, уртадагы тагын сорый:

Сатлык почмак кемдә бар?

Булса сатсын почмагын.

Почмактагылар:

Кем алдырыр- йөгереп!

Син көтеп тор, бер кавым!

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (14-1 А )

     Әңгәмә    “Без суыктан курыкмыйбыз”.

1. Кышкы табигатьнең матурлыгына соклана белү сыйфатларын тәрбияләү.

2. Балаларның иҗади күзаллауларын, бәйләнешле сөйләмен үстерү.

3. Кыш турында белемнәрен тирәнәйтү, авазларның дөрес әйтелешен ныгыту.

        Сүзлек: алсу, ыжгыра, бөтерелә, оча, шуам, тәгәрәтәм.

1. Тел шомарткыч.[ш],[с]

а).Ыш- ыш- ыш

Безгә килде салкын кыш.

б). Су- су- су

Суыкта битләр алсу.

2. Әңгәмә. “Кыш килде”

 - Ни өчен тирә- як ап- ак?

- Елның кайсы вакыты?

- Кыш айлары нинди айлар?

- Кыш айларында нинди үзгәрешләр була?

 - Кыш айлары сезгә ошыймы? Ни өчен?

- Кыш көне нинди уеннар уйнарга яратасыз?

3.”Кышның файдасы һәм зыяны” слайдлар яки картиналар карау.

- Карның нинди файдаларын беләсез?

- Карның нинди зыяны бар?

4. Шигырь уку. Г. Зәйнашеваның “Кыш килде”

Ап- ак тун киеп кыш килде,

Яфрак- яфрак кар ява.

Без дә кидек җылы туннар,

Куркытмый салкын һава.

Чормадан сикереп төште,

Чаңгылар һәм чаналар.

Ак мамыктай ап- ак кышны

Сагынып көткәннәр алар.

Сөенәбез, шатланабыз,

Күңелле үтә кышлар.

Чаңгы, чана, тимераяк-

Безнең иң якын дуслар.

5. Сүзле хәрәкәтле уен “Кар ява”.

Ябалак- ябалак кар ява,

Чыгабыз уйнарга,

Урамга- һавага.

Чуарлап өсләрне,

Ябалак кар, яу- яу!

Без ясыйбыз кардан тау,

Ак мамыктай тузгып яу!

Бик дәү булсын безнең тау!

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (14-1 Б )

         Тәҗрибә “Бер хәлнең икенче хәлгә күчүе” (карның үзлекләре белән таныштыру - урамда.)

1. Туган як табигатендәге үзгәрешләргә карата кызыксынучанлык тәрбияләү.

2. Балаларның күзәтүчәнлек, фикерләү сәләтен һәм сөйләмен үстерүне дәвам итү.

3. Кайбер әйберләрнең бер халәттән икенче халәткә керүен ( су бозга, боз суга әйләнә ) сынап карау юлы белән балаларның белемнәрен тирәнәйтү.

           Сүзлек: карлану, кар салу, карлы- бозлы, карлы- буранлы.

    Күрсәтмәлелек: тәҗрибә өчен фильтр

1. Табышмак.

Ак кына, вак кына,

Ак мамык сымак кына.

Югала, юк була,

Учта тотсаң чак кына. ( Кар бөртеге.)

2. Шигырь уку Г. Афзал. “Беренче кар”.

Кояш йөри сүрелеп кенә,

Болытка төренеп кенә.

Кыяр- кыймас әйләнгәләп,

Кар ява иренеп кенә.

Бу әле- кышның малае,

Бу- беренче кар әле.

Ак сакаллы, җил- буранлы

Кыш бабае бар әле.

3. Шигырь буенча әңгәмә.

- Кар кайчан ява?

- Кар бөртекләре нәрсәгә ошаган?

- Карның нинди үзлекләрен беләсез?

4. Тәҗрибәләр үткәрү.

а). Зурайткыч пыяла аша кар бөртекләрен карау.

- Кар бөртекләре нинди формада?

б). Карның эрүен күзәтү.

- Карны кулга алгач кар нишли? Ни өчен эри?

в). Карны бияләйгә куеп карау.

- Ни өчен эреми? Карга сулыш өрсәң нишли?

г). Кар суын фильтр аша тикшерү.

( Бүлмәдә уза.)

5. Дидактик уен “Кар һәм боз”.

( Кар һәм бозның үзенчәлекләрен чагыштырып әйтү.)

6. Сүзле уен “Кар бөртекләре”.

Кар, кар, кар ява,

Бураннарны туздыра.

Кулларга төшеп эри,

Үзе бик тиз туңдыра.

Йомшак карны алабыз,

Аннан туплар ясыйбыз.

Кар атышып уйныйбыз,

Бик күңелле яшибез.

Суыктан без курыкмыйбыз,

Рәхәтләнеп уйныйбыз.

Кар бөртекләрен куып,

Уйнаудан һич туймыйбыз.

7. “Сүз эчендә энҗе бар” - зиһен күнегүләре.

- Карлану- кар белән каплану.

- Кар салу- кар яту, кар җыелу.

- Карлы- кары булган, кар капланган.

- Карлы- бозлы- кар белән боз катыш.

Карлы- буранлы- кар яуган һәм буран бураган.

- Тәңкә- тәңкә ( кар.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (14-2 )

Рәсем  буенча хикәя төзү.

 “Кышкы уеннар”

1. Балаларда үзара дустанә мөнәсәбәт, бер- берсен тыңлый белү сыйфаты тәрбияләү.

2. Балаларның бәйләнешле сөйләм телен, эзлекле итеп сөйли белү сәләтен үстерү.

3. Балаларны рәсемнең эчтәлеге буенча сорауларга тулы җавап бирүләренә ирешү, хикәя төзеп сөйли белүләрен ныгыту.

 Сүзлек: шук, шаян, тимераяк, көрт.

 Күрсәтмәлелек: рәсем.

1. Шигырь  уку.  М. Крыймов “Җилләр җыры” [ж],[ш], [у].  

( Балалар белән авазларны ныгыту.)

Илләр ашып,

Карлар ташып,

Выжылдыйбыз: “Выж- ж- ж- ж!”

Юллар көрәп,

Карлар иләп,

Без эшлибез “Эш- ш- ш- ш!”

Биеп- чөеп,

Көртләр өеп,

Без җырлыйбыз: “Ыж- ж- ж- ж!”

Каршы җилгә,

Чыксаң юлга,

Билләреңне “Бу- у- у- у!”

Тунсыз булсаң,

Бездән туңсаң,

Кулларыңны “Ууу- у- у- у!”

2. Рәсем карау.  “Кышкы уеннар”

 - Сез рәсемдә нәрсәләр күрәсез?

- Бу рәсемдә нинди көн сүрәтләнгән?

- Тау башында балалар нишли?

- Тау итәгендә нинди кызыклы хәл булган?

- Рәсемнең арткы өлешендә кемнәрне күрергә була?

- Алар нишлиләр?

- Бу рәсемгә карап балалар турында нәрсә әйтер идегез?

3. Рәсемгә план бирү.

а). Һава торышын тасвирла.

б). Балалар эшчәнлеге. ( Ничек киенгәннәр? Нәрсә эшлиләр? )

в). Зурлар эшчәнлеге.

г). Рәсемгә исем уйла.

4. Сүзле уен “Кар бөртекләре”.

( Уенны кабатлап уйнау.)

Кар, кар, кар ява,

Бураннарны туздыра.

Кулларга төшеп эри,

Үзе бик тиз туңдыра.

Йомшак карны алабыз,

Аннан туплар ясыйбыз.

Кар атышып уйныйбыз,

Бик күңелле яшибез.

Суыктан без курыкмыйбыз,

Рәхәтләнеп уйныйбыз.

Кар бөртекләрен куып,

Уйнаудан һич туймыйбыз.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (14-3)

 Хикәя  уку .К. Ушинский. “Кыш әбинең шуклыгы”

1. Серле табигать күренешләренә соклану һәм мәхәббәт уяту.

2. Кышкы салкын көннәрнең кошлар, хайваннар, кешеләр өчен иң авыр вакыт булуын ачыклау.

3. Балаларны әдәби әсәр аша кышның матур тасвирланышы белән таныштыру.

 Сүзлек: өрде, җанвар, корт, шарт- шорт, яра, күшиләр, төпкә, толыбын, шыбыр тир, бөрки, гарьләнде.

1. Табышмак.

Әби килгән сагынып,

Ак чикмәнен ябынып. ( Кыш килү.)

2. Хикәя уку.К. Ушинский. “Кыш әбинең шуклыгы”

 3. Фикер алышу.

- Кыш әби кошларга ничек ачуланды?

- Кошлар кайсы якларга очып киттеләр, ә нинди кош калды?

- Җанварлар кышның салкыннарына ничек җайлаштылар?

- Балыкларга каршы нинди усал гамәлләр кылды?

- Салкын кышны нәрсәләргә бәйләп карарга була?

- Кыш кешеләрне ничек сынады?

- Әби кемнәрдән гарьләнде? Ни өчен?

- Салкын кыш ачуыннан балаларның кайсы җирләрен чеметә?

- Кыш нишләп елап җибәргән?

4. Сынамышлар “Халык әйтсә, хак әйтә”.

а). Кояш бик еракта булып күренсә, салкын булыр.

б). Багана сызгырса, суык булыр.

в). Каз аягын күтәреп торса, салкын булыр.

г). Чыпчык агачның очына кунса- көн салкын була, түбән ботакларына кунса- җил чыга.

5. Сүзле уен “Син нишләргә яратасың?”

( Балалар чиратлашып җавап бирәләр. Мәсәлән,  мин чаңгы шуарга яратам. Ә син?... һ. б.)

6. Хәрәкәтле уен “Нардуган”.

( Бер бала уртага чыга. Башка балалар аның тирәли бер түгәрәк ясап, кулга- кул тотынышып, шушы нардуган җырын җырлап әйләнәләр. Ул үзенә бер көйгә җырлана:

Син уртада, без кырыйда,

Әйләнәбез, нардуган.

Син нишләсәң, ни кылансаң,

Мин дә шуны булдырам!

Җыр бетүгә, уртадагы бала нинди дә булса бер хәрәкәт ясый, түгәрәктәге балалар шул хәрәкәтне кабатларга тиешләр. Кем шуны булдыра алмый, уртадагы бала үз урынына аны чыгара да, уен баштагыча дәвам итә.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (15-1)

      Урамга экскурсия.“Җимнәр сибәм кошларга”.

1. Кошларга сакчыл караш, кайгыртучанлык тәрбияләү.

2. Чагыштыру, күзәтүчәнлек, кызыксынучанлык күнекмәләрен үстерү.

3. Балаларны кошлар турында кайгыртырга, өлкәннәр ярдәмендә җимлекләр куярга өйрәтү.

        Сүзлек: җим, җимлек.

       Күрсәтмәлелек: кышлаучы кошларның битлекләре.

1. Уен “Булсаң зирәк, әйт тизрәк”.

а). Гөлдер- гөлдер гөл итекле,

Гөлкәй кызыл читекле. ( Күгәрчен.)

б). Җәй тукылдый бу чүкеч,

Кыш тукылдый бу чүкеч.

Ничек чыдый бу чүкеч? ( Тукран.)

в).Савытыннан сабы озын.  (Саескан.)

г). Яшькелт- сары түшле ул,

Бер кечкенә кошчык ул. ( Песнәк.)

д). Иртә таңнан, кичкә хәтле,

Чык- чырык та чык- чырык.

( Чыпчык.)

2. Үстерелешле диалог. “Кышлаучы кошлар”

- Бездә кышлаучы нинди кошларны беләсез?

- Аларны кайда очратырга була?

- Кышлаучы кошлар нәрсәләр белән тукланалар?

- Кошларга елның кайсы вакытында күбрәк ярдәм кирәк?

- Аларга ничек итеп ярдәм итәргә мөмкин?

3. Шигырь уку.Ә. Кари “Кошлар туйдырам”

4. Тизәйткеч. [Җ]

Җим- җим- җим итә,

Җимлеккә кошлар килә.

Җил- җил- җил исә,

Җиде кош очып китә.

5. Сүзле уен “Килегез, кил, кошкайлар” (Х. Гарданов буенча.)

- Килегез, кил, кошкайлар

Сез бит безнең дускайлар.

Бакчабызга куныгыз,

Көн дә кунак булыгыз.

- Чыпчык, чыпчык- чык- чырык,

Җим сиптем, кил тиз очып!

( Чыпчык битлеге кигән бала уртага чыга, “җим чүпли”яки бии.)

- Песнәк, песнәк., кил тизрәк-

Җим сибәм сиңа әзрәк.

- Карга-карга, син кара,

Кабып кал азык бар да!

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (15-2)

 Рәсем карау. ( И. Н. Мурашковска методикасы буенча.)

 “Кошлар килгән җимлеккә”

1. Кошларга сакчыл караш тәрбияләү, ярдәм итә белү теләген тудыру.

2. Рәсемнең эчтәлеге буенча бирелгән сорауларга дөрес, ашыкмыйча башкалар ишетерлек һәм аңларлык итеп җавап бирергә күнектерү.

3. И. Н. Мурашковска  методикасы буенча рәсемгә карап, хикәя төзеп сөйләргә өйрәтү.

Сүзлек: җимлек, песнәк, түше яшькелт- сары, томшык, койрык.

Күрсәтмәлелек: магнитофон, кышлаучы кошларның тавышлары язылган аудиоязма, “Кошлар килгән җимлеккә” рәсеме.

1. Эндәш.

Песнәк, песнәк, кил тизрәк-

Җим сибәм сиңа әзрәк!

2. Аудиоязмада кышлаучы кошларның тавышларын тыңлау.

3. Рәсем карау.  “Кошлар килгән җимлеккә”

4. Үстерелешле диалог.

1 адым.

- Кем нәрсә күрә, әйтегез?!

( Балалар берәмләп һәр предметны әйтә баралар, тәрбияче тактада ясый бара.)

2 адым.

- Нинди ике рәсемне бергә кушып була һәм ни өчен?

3 адым.

Хикәя төзү.

( 5-6 бала сөйли. Хикәя сыйфатлы булмаса, тәрбияче үрнәк бирә.)

5. Сүзле уен.

Карга килә казан аса,

Саескан килә су сала,

Тукран килә тоз сала,

Песнәк килә пешерә,

Чыпчык килә тикшерә,

Күгәрчен ашап бетерә.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (15-3 А )

Шигырь ятлау. Д. Гарифуллин “Песнәк”

1. Балаларда кошларга, барлык тереклек ияләренә карата мәрхәмәтлелек, кайгыртучанлык хисләре тәрбияләү.

2. Шигырьне ятлау теләге булдыру, хәтер сәләтен үстерү.

3. Сәнгатьле итеп ятлау, сөйләү күнекмәләре булдыру.

 Сүзлек: кырау, кырпак, читлек, алъяпкыч.

Күрсәтмәлелек: песнәк рәсеме.

1. Табышмак.

Кырау булсын,

Кырпак булсын,

Китмәс дустым.

Җәен- кышын

Салмый сары

Алъяпкычын. ( Песнәк.)

2. Шигырь уку.Д. Гарифуллин “Песнәк”

 3. Шигырь буенча әңгәмә.

- Песнәк ни өчен тәрәзәне шакый?

- Кошлар ни өчен рәхмәтләрен җиткерәләр?

- Кошлар Ильнур турында ниләр  әйткәннәр?

- Әтисе улын нинди сүзләр әйтеп үсендерә?

4. Шигырьне яттан сөйләү.

( 4- 5 бала сөйли.)

5. Хәрәкәтле уен “Кошлар һәм читлек”.

( Уенда катнашучы ярты төркем бала, кулга- кул тотынышып “Читлек” хасил итәләр, калганнары кошлар. Алар төрле якка очып йөриләр. Уенны алып баручы хәбәр биргәч, читлек ачыла- балалар кулларын югары күтәрәләр. Кошлар читлеккә кереп- чыгып йөриләр. Алып баручы яңадан хәбәр салгач, читлек ябыла- балалар чүгәли төшеп, кулларын төшерәләр. Түгәрәктән чыга алмый калган кошлар тотылган дип исәпләнә. Алар да кулга- кул тотынышып, читлек ясаучылар янына басалар. Өч- дүрт кат читлек ачылып- ябылгач, уенга йомгак ясала. Соңыннан уенчылар урыннарын алмашалар.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (15-3 Б )

 Шигырь уку.Г. Лотфи “Балалар ярдәм итә”

1. Матур әдәбият аша балаларда мәрхәмәтлелек, ярдәмчеллек сыйфатлары тәрбияләү.

2. Балаларның диалогик сөйләмен, әйләнә- тирә мөхит үзгәрешләрен, бер- берсе белән бәйләнешен күрә белү сәләтен үстерү.

3. Авазларны ныгыту буенча эшне дәвам итү. Балаларның сорауларга тулы җөмләләр белән җавап бирүләренә ирешү, кышлаучы кошлар турында белемнәрен ныгыту.

 Сүзлек: орчык.

Күрсәтмәлелек: темага туры килгән рәсемнәр.

1. Авазлар өстендә эш. ( т, ч, к ).

а). Кара карга кардан бара,

Канатларын кага- кага.

б). Тукый- тукый тукыган,

Тугыз талны чукыган.

в). Чыпчык, чыпчык, чык чыпчык,

Чык- чык, кошчык, очып чык.

2. Шигырь уку. Г. Лотфи “Балалар ярдәм итә”

 3. Үстерелешле диалог.

- Кышын бездә нинди кошлар яши?

- Кышын салкыннар җиткәч, аларга ничек була?

- Аларга балалар ничек ярдәм итә?

- Кошлар балаларга ничек итеп рәхмәт әйтәләр?

4. Санамыш.

Чар- чар- чыпчыклар

Бирсәгез лә орчыклар.

Анда чык, монда чык

Саубуллаш та моннан чык.

5. Сүзле уен .

( Балалар сүзгә китереп хәрәкәтләр башкаралар.)

Урамда ак кар яуган

Өй түбәсе агарган.

Агач ботаклары бар да

Яшел күлмәген салган.

Безнең бакчада кошлар да

Нигәдер сайрамыйлар.

Салкын икәнлекне сизеп,

Җим эзләргә очмыйлар.

Әйдә, дуслар, бергә чыгып

Җимнәр салыйк кошларга.

Азык булса, җиңел булыр

Бар кошларга кышларга.

6. Уен “Җөмләне дәвам ит!”.

( Шигырь эчтәлегеннән чыгып, тасвирлап җөмләне дәвам итү.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (16-1)

 ( Төркемдә уен оештыру.)

 “Зоопаркка сәяхәт”.

1. Кыргый хайваннарга карата кайгыртучанлык һәм зоопаркта үз- үзеңне тоту сыйфатлары тәрбияләү.

2. Уеннар һәм тирә- юнь белән танышу барышында балаларның бәйләнешле сөйләм телен үстерү.

3. Кыргый хайваннар һәм аларның үзенчәлекләре турында белемнәрен баету.

 Сүзлек: бурсык, маймыл, арслан, фил.

Күрсәтмәлелек: картиналар сериясе, уенчыклар.

1. Табышмаклар.

а). Үзе кардай ап- ак ул,

Озын колак бик сак ул.

Дошман күрсә элдертә,

Кем аны куып җитә? ( Куян.)

б). Кош түгел- оча,

Ябалактан курка.

Чикләвекне бик ярата,

Сызгырса, урманны яңгырата.

                                     ( Тиен.)

в). Асрамый да умарта,

Балны бик, бик ярата.

Кышын сөя йокыны,

Язгача тормый ята. ( Аю.)

2. Үстерелешле диалог.

- Бу хайваннарны бер сүз белән ничек атыйлар?

- Кыргый хайваннар кайда яши?

- Алар нәрсә белән тукланалар?

- Кыргый хайваннар кышка ничек әзерләнәләр?

- Җылы якта нинди хайваннар яши?

3. Дидактик уен “Дөрес тап. Дөрес итеп билгелә”.

( Интерактив тактада яки рәсемнәр белән кыргый хайваннарның яшәү, туклану, табигатькә ничек җайлашуларын ук белән билгеләү.)

4. Бармак уены.

Баш бармагым бүредер,

Имән бармагым- төлке,

Урта бармагым- бурсык,

Атсыз бармагым- аю,

Чәнти бармагым- куян,

Куянны кая куям?

5. Хәрәкәтле уен “Куяннар һәм бүре”.

( Бер бала “Бүре”, калганнары “Куяннар” була. Уен барышында куяннар үз урыннарында

( түгәрәкләрдә ) утыралар, ә бүре икенче якта ( чокырда ) утыра. Тәрбияче әйтә:

Яшел болында куяннар,

Сикергәләп йөриләр.

Як- якларына каранып,

Бүре килүен күзлиләр.

Куяннар урыннарыннан чыгып уйныйлар, ә бүре чокырдан чыгып, куяннарны тотмакчы булып йөри. Куяннар үз урыннарына йөгерәләр. Тотылган куянны бүре үзе белән чокырга алып китә.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (16-2)

 Картина  буенча хикәя төзү.

 “Куяннар”

1. Балаларда бер- берсен тыңлый белү сыйфатлары тәрбияләү.

2. Карау өчен бирелгән рәсем турында сөйлисе килү теләген үстерү.

3. Балаларга хикәя төзеп сөйләүгә булышлык итү, кыргый хайваннар турында белемнәрен тирәнәйтү.

 Сүзлек: куян, көч, җиңеп булмый.

 Күрсәтмәлелек: “Куяннар” картинасы.

1. Табышмак.

Алгы тәпиләре кыска,

Чабарга ул бик оста.

Соры тунын сала да,

Ак тунын кия кышка. ( Куян.)

2. Әңгәмә.

- Куяннар ни өчен кыш көне ак тун кия?

- Кыш көне куяннар нәрсә белән туклана?

3. Рәсем карау. “Куяннар”

- Рәсемдә кайсы ел фасылы сүрәтләнгән? Ни өчен сез алай дип уйлыйсыз?

- Рәсемнең алгы өлешендә нәрсә күрәсез?

- Куяннар нишли? Ни өчен алар урманнан чыкканнар?

- Ни өчен бер куян арт аякларына басып, гаҗәпсенеп карап тора?

- Алар турында нәрсә әйтергә була?

- Рәсемнең арткы өлешендә нәрсә ясалган?

- Бу рәсемгә карап сез нинди исем бирер идегез?

4. Рәсем буенча балалар хикәясе.

( 4-6 бала сөйли.)

5. Сүзле уен “Куяннар санамышы”.

Бер, ике, өч

Куяннарда бөтен көч!

Дүрт, биш

Безне җиңеп булмый һич.

Алты, җиде

Куяннар башын иде.

Сигез, тугыз, ун

Алты бүре, алты тун.

Без тук бүген, бүре- ач,

Әнә килә, тизрәк кач!

6. Зиһен үстерү күнегүе.

( Әйтемнәр буенча балаларның фикерен тыңлау.)

а). Койрык кыска, озын колак

Аңа шулай яхшырак.

б). Арткы аяклары озын,

Ә алда алар кыска.

в). Кышын куян ак тун кия,

Миңа яхшы дия- дия.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (16-3)

Уку һәм  сәхнәләштерү. “Төлке һәм бүре” татар халык әкияте

1. Балаларда театр сәнгатенә мәхәббәт һәм эстетик зәвык тәрбияләү.

2. Балаларның үзләре белгән әиятләре буенча тамашалар уйнау осталыкларын үстерүне дәвам итү, диалогик сөйләм күнекмәләрен үстерү.

3. Әкиятнең эчтәлеген бәйләнешле, эзлекле итеп үз сүзләрең белән сөйләп бирергә өйрәтү.

 Сүзлек: чана, төягән, бөгәрләнгән, яка, карана, бәке, көянтә.

 Күрсәтмәлелек: төлке, бүре, карт, әби киемнәре.

1. Табышмак.

а). Сорыдыр төсе,

Үткендер теше,

Урманда йөри,

Сарыклар эзли. ( Бүре.)

б). Урманнан чыгар,

Корсак асты чуар,

Койрыгы сырлы,

Хәйләсе күптөрле. ( Төлке.)

2. Әкият уку “Төлке белән бүре”.

3. Әкият буенча әңгәмә.

- Әкият нәрсә турында бара?

- Карт кайда барган?

- Төлке ничек хәйләләгән?

- Төлке хәйләсенә тагын нәрсә эләккән?

- Бүренең койрыгы ни өчен өзелгән?

- Әкият ничек тәмамлана?

4. Әкиятне сәхнәләштерү.

5. Сүзле уен “Аксак төлке”.

( Аксак төлке белән өй хуҗасы сайлана, башка балалар тавыклар булып зур түгәрәк эченә кереп басалар. Сорауларга җавап биреп уйныйлар. Аксак төлке ялгышып икенче аягы белән дә җиргә басса, хуҗа күреп, аның үзен куа башлый.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (16-4)

 Шигырь ятлау  К. Мостафин “Бүре баласы”

1. Шигырь юллары аша кыргый хайваннарга карата ихтирам, сакчыл караш тәрбияләү.

2. Балаларның үз теләкләре белән яттан шигырьләр сөйләргә булган омтылышларын, хәтер сәләтен үстерү.

3. Шигырьне укып аның төп идеясен аңларга, мөстәкыйль һәм шигырьгә бәйле рәвештә үз фикерләрен әйтә белергә өйрәтү.

 Сүзлек: кыйшык- мыйшык, ава- түнә, сабак, ялый.

1. Такмаза әйтү.

Барыр идем урманга,

Соңга калсам, кунарга

Таба алмасам бер җир дә,

Очрап куйса бүре дә,

Куып китеп ач бүре,

Кайта алмасам кире?

Юк, мин урманга бармыйм,

Бармыйм, урында ауныйм.

Утыным бетсә бетәр.

Тиздән җәе дә җитәр.

2. Шигырь уку  К. Мостафин. “Бүре баласы”

3. Фикер алышу.

- Аучы капчыктан нәрсә чыгара?

- Ул нинди?

- Борыны нәрсәгә охшаган?

- Песи баласы белән бүре баласы ничек дуслашканнар?

4. Шигырьне яттан сөйләү.

( 5- 6 бала сөйли.)

5. Дидактик уен “Кисмә рәсемнәрдән кыргый хайваннарны җыю”.

Куанабыз матур- матур

Рәсем карасак.

Кисеп өлешләрдән җыеп

Зур бер рәсем ясасак.

6. Уен “Бүре һәм көтү”.

( Көтүче:

Алдым кулыма быргы,

Кычкыртам: тру- ру- ру...

Ә шунда бер сыер

Каршы чыкты: му- му- му.

Көтүдән ( сыер, сарык, кәҗә, бозау маскалары киеп уйнаучы балалар арасыннан ) мөгри- мөгри сыер чыга.

Көтүче:

Син, сыер, кит урманга,

Хәтфә төсле кырларга,

Тик кайтырсың кич белән,

Кич белән бик күп сөт белән.

“Терлекләр” төрлесе төрле якка таралышалар. “Бүре” чыгып куа башлагач, өлгерә алмаган баланы бүре тотып ала. Ул бала бүре булып, уен дәвам итә.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (17-1)

 Үз тәҗрибәсеннән чыгып хикәя төзү. “Ишегалдында”

1. Балаларда барлык тереклек ияләренә карата мәрхәмәтлелек, кайгыртучанлык хисләре тәрбияләү. Аларны рәнҗетмәскә кирәклеген төшендерү.

2. Рәсемнәр аша балаларның йорт хайваннары һәм кошлары турындагы күзаллауларын системалаштыру, кешенең алар турында ничек кайгыртуын күзаллый белүне формалаштыру.

3. Үзләренең белгәннәрен бәйләнешле итеп, сөйләмдә гади һәм кушма җөмләләр кулланып, хикәя сөйләргә өйрәтү.

 Сүзлек: бозау, колын, көчек, чеби, бәбкә

Күрсәтмәлелек: уенчыклар.

1. Табышмаклар.

а). “Кикрикүк!”- дип, таң белән

Йокыдан уятучы.

Ул- иң иртә торучы,

Һәм иң иртә ятучы. ( Әтәч.)

б). Күлгә таба йөгерә,

Җиргә басып лап та лоп.

Күпләп су эчә, ашый,

“Бак- бак”,- диеп мактанып. ( Үрдәк.)

в). “Иһа- һа- һай,”- дип кешни,

Арба тарта, йөк ташый.

Чабышка да чыга ул,

Аннары солы ашый. ( Ат.)

г). Хайван рәхәткә чыккан:

Һаман җирне актара.

“Мырык- мырык” сөйләнә,

Ә борыны кап- кара. ( Дуңгыз.)

д). “Кыйгак- кыйгак” килә дә

Бермәлгә уйга кала.

Исәп итеп суда йөзә,

Һәм бераз оча ала. ( Каз.)

е). Кешенең дусты, йортның хуҗасы. ( Эт.)

2. Үстерелешле диалог.

- Бу табышмаклар нәрсәләр турында?

- Ни өчен аларны йорт хайваннары дибез?

- Тагын нинди йорт хайваннарын һәм кошларын беләсез?

- Алар кайда яшиләр, нәрсә ашыйлар?

- Кешеләр алар турында ничек кайгырта?

- Җылы якларда яшәүче нинди йорт хайваннарын  һәм кошларын беләсез?

- Сез ничек уйлыйсыз, аларның кешеләргә нинди файдасы тия?

3. “Ишегалдында” үз тәҗрибәсеннән чыгып хикәя сөйләү.

4. Дидактик уен “Баласын әйт!”

( Мәсәлән, сыер- бозау, ат- колын, тавык- чеби һ. б.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (17-2)

Рәсем карау. “Песи һәм песи балалары”

1. Бер- береңне игътибар белән бүлдермичә, сабыр тыңлау сыйфатлары тәрбияләү.

2. Хайваннарның һәм балаларының исемнәрен дөрес атау күнекмәләре бирү, хәрәкәтне белдерә торган сүзләрне ныгыту.

3. Эчтәлекле рәсем буенча хикәя төзергә өйрәтү.

 Сүзлек: бөгәрләнгән, ала, йомшак.

 Күрсәтмәлелек: “Песи һәм песи балалары” рәсеме.

1. Тизәйткеч.

Мич башында биш мәче,

Биш мәченең биш башы.

Биш мәченең биш башына

Ишелмәсен мич ташы.

2. “Песи һәм песи балалары” рәсемен карау.

- Рәсемдә нәрсәләр күрәсез?

- Ана песи нинди?

- Песи балалары турында нәрсә әйтергә мөмкин?

- Алар бер- берсеннән нәрсә белән аерыла?

- Охшашлыклар бармы?

3. Рәсем буенча хикәя төзү.

( 5- 6 бала сөйли.)

4. Дидактик уен “Нәрсә ничек кычкыра?”. ( Туп белән.)

( Үрнәк: песи- мыраулый, эт- өрә, ат- кешни, сыер- мөгери һ. б.)

5. Сүзле уен “Сүзләр яса” [с]

Мас- мас- мырламас.

Мас- мас- җырламас.

Мас- мас- суламас.

Мас- мас- йокламас.

Мас- мас- ашамас.

Мас- мас- утырмас.

Мас- мас- ятмас.

6. Санамыш ятлау.

Ыргада, мыргада,

Мәче йөри елгада.

Эремчек, төн чык,

Син кал, бу чык.

7. Хәркәтле уен “Песи һәм тычкан”

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (17-3)

 Хикәянең эчтәлеген дәвам итеп сөйләү. Г. Мөхәммәтшин. “Ак песи”

1. Балаларда игътибарлылык, дикъкать, ярдәмчеллек сыйфатлары тәрбияләү.

2.  Балаларның иҗади күзаллауларын,  фонематик ишетү сәләтен, бәйләнешле сөйләмне үстерү.

3. Балаларга үз тәҗрибәләренә таянып хикәя төзергә, үз фикерләрен аңлаешлы итеп башкаларга җиткерергә ярдәм итү.

 Сүзлек: күмәч, ут- күз, ага ( абый ).

 Күрсәтмәлелек: рәсемнәр, песи битлеге, туп.

1. Шигырь уку.

. Әти, песи алыйк әле

Һәммәбез карар иде.

Әгәр песи булмаса,

Мәче дә ярар иде.

2. Хикәя уку. Г. Мөхәммәтшин “Ак песи”

3. Хикәя буенча әңгәмә.

- Айдар бакчага бармый калган көн нинди булган?

- Ул көнне Айдар нәрсәгә тап булган?

- Айдар песигә ничек ярдәм иткән?

- Балалар Айдарның сөенче хәбәрен ничек кабул иткәннәр?

- Сез ничек уйлыйсыз, аннан соң нәрсә булган?

4. Балалар хикәясе.

( 4- 6 бала хикәя сөйли.)

5. Сүзле уен “Песине дәшү”.

( Туп белән. Мәсәлән, песием, йомшагым, пескәем һ. б.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (18-1)

 Үстерелешле диалог.“Җир өсте, һава һәм су транспорты”

1. Балаларда урамда, транспортта үз- үзләрен дөрес тоту, игътибарлылык һәм транспорт хезмәткәрләренә ихтирам тәрбияләү.

2. Транспорт турындагы күзаллауларын киңәйтү, фикерләү сәләтен үстерү.

3. Балаларны транспорт төрләре белән таныштыруны дәвам итү, аларның исемнәрен истә калдыру, кулланылышын белү.

 Сүзлек: коры җир, су юлы, тимер юл, һава юлы.

 Күрсәтмәлелек:

1. Табышмаклар.

а). Кылга асылына,

Тимергә таяна,

Утыртып чаба

Теләсәң кая. ( Трамвай.)

б). Уф итәр, пуф итәр,

Төкренер дә пошкырыр.

Пошкырса да алып китәр,

Акча түләсәң илтер. ( Поезд.)

в). Канаты бар- йоны юк,

Үзе бара- юлы юк. ( Самолет.)

2. Үстерелешле диалог .

- Бер сүз белән ничек атыйбыз?

- Транспортны нинди төрләргә бүлергә була?

 - Нинди коры җир транспортларын беләсез?

- Ни өчен ул шулай атала?

- Нинди су юлы транспортлары була?

- Нинди һава юлы транспортлары бар?

 - Транспорт ни өчен кирәк?

- Машиналарны сакларга кая куялар?

Автобусларны? Трамвайны?

3. Уен “Нәрсә артык?”

а). Мотоцикл, скутер, велосипед, мопед.

б). Трамвай, троллейбус, автобус.

в). Самолет, вертолет, поезд.

г). Теплоход, метеор, автобус.

д). Самокат, велосипед, троллейбус.

е). Комбайн, трактор, самолет.

4. Ярышлы уен “Поезд”.

( Балалар ике төркемгә бүленәләр һәм старт сызыгы артына бер- бер артлы тезелеп басалар. Алар- “Вагоннар”. Алда төркем алдында- “Локомативлар”. Тәрбияче сигнал биргәч, капитаннар алдан билгеләнгән урынга ( флагка ) таба йөгерәләр һәм аны әйләнеп узып, кире командаларына киләләр. Капитаннарга икенче булып басып торган балалар ( вагоннар ) ябышалар һәм икәүләшеп йөгерәләр. Уен барлык вагоннар да беркетелеп беткәнче дәвам итә. Старт сызыгына беренче булып килеп җитүче поезд җиңүче була.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (18-2)

 Чагыштырып тасвирлау хикәясе төзү. “Йөк машинасы һәм җиңел машина”  

1. Балаларның бер-берсен бүлдермичә тыңлый белү, игътибарлылык, тирә- юньдә ориентлаша белү сыйфатлары тәрбияләү.

2. Балаларның тасвирлап сөйли белү күнекмәләрен ныгыту, мөстәкыйль фикерләү сәләтен үстерү.

3. Балаларны тәрбияче биргән план буенча чагыштырып тасвирлау хикәясе төзергә өйрәтүне дәвам итү. Юл йөрү кагыйдәләре турында белемнәрен ныгыту.

 Сүзлек: йөк машинасы, җиңел машина.

 Күрсәтмәлелек: аудиоязма, уенчык машиналар, өч төсле түгәрәкләр.

1. Табышмаклар.

а). Тәгәрмәчләр өстендә,

Зур гына арбасы бар.

Арбаның эченә салып,

Бик күп йөкләр ташыйлар. ( Йөк машинасы.)

б). Очмый, жуылдамый да,

Ул урам буйлап чаба.

Аның ике күзендә дә,

Яктырып утлар яна. ( Җиңел машина.)

2. Фикер алышу.

- Машиналар нинди төрләргә бүленә?

- Йөк машинасы белән нәрсә эшләп була?

- Йөк машинасының кузовына утырып йөреп буламы?

- Безгә җиңел машиналар ни өчен кирәк?

3. Рәсемнәр яисә уенчыклар карау.

( План буенча, йөк һәм җиңел машинаны  аерым- аерым карау.)

- Бу нәрсә?

- Нинди өлешләрдән тора?

- Нәрсәдән ясалган?

- Ни өчен кирәк?

4. Чагыштырма тасвирлау хикәясе төзү.

( Мәсәлән: - Бу җиңел машина, ә бу йөк машинасы. Җиңел машинаның ак кабинасы, дүрт кечкенә алтынсу тәгәрмәчләре, пластмас утыргычлары бар. Ә йөк машинасының әрҗәсе тимердән, руле пластмастан ясалган, дүрт зур кара тәгәрмәче бар.

Җиңел машинаның кабинасы пластмас, тәрәзәләре пыяла, ә йөк машинасының кабинасы тимер,тәрәзәләре пыяладан ясалган.

Йөк машинасы йөк ташыр өчен, ә җиңел машина кешеләрне йөртер өчен кирәк.)

5. Балалар эшчәнлеге.

( 5- 6 бала сөйли.)

6. Хәрәкәтле уен “Машиналар һәм җәяүлеләр”.

( Балалар машиналар һәм җәяүлеләргә бүленәләр.Тәрбияче кулында төсле түгәрәкләр светофор ролен үти. Светофор машиналарга һәм җәяүлеләргә аерым сигналлар бирә.)

7. Җыр тыңлау. ( В. Вәлиева сүзләре һәм көе.)

 “Юлларда булсын тәртип”

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (18-3)

Хикәя уку. И. Дәүләтшин “Алпамыш шәһәргә килде”

1. Юлда үз иминлеген һәм башкаларның иминлеген кайгырту һәм саклау сыйфаты тәрбияләү.

2. Балаларның игътибарлылыгын, логик фикерләү сәләтен үстерү.

3. Матур әдәбият аша балаларның юл йөрү кагыйдәләре турындагы белемнәрен тирәнәйтү һәм ныгыту.

 Сүзлек: тротуар, чат, бина.

 Күрсәтмәлелек: рәсем- схемалар, төсле түгәрәкләр.

1. Ми чарлау “Тиз әйт!” ( Туп белән.)

- Җәмәгать транспортлары?

- Юл хәрәкәтендә катнашучылар?

- Җәяүле юлны кайдан чыга?

- Тротуар нәрсә өчен хезмәт итә?

- Нинди юлны аркылы чыгарга җиңелрәк, киңнеме әллә тарнымы?

- Светофорның ничә сигналы бар?

- Транспортка утыру белән сез кемгә әйләнәсез?

- Тимер юлдан йөри торган транспорт төрләре?

- Йөк машинасы һәм поезның кайсына йөк күбрәк сыя?

2. Хикәя уку.И. Дәүләтшин Алпамыш шәһәргә килде”

3. Хикәя буенча әңгәмә.

- Алпамыш шәһәргә килгәч кем белән очраша?

- Дусты аңа нинди кагыйдәне өйрәтә?

- Машиналарның кайчан кузгалып китәсен каян белгәннәр?

- Алпамыш юлдагы ак сызыклар турында нәрсә белгән?

- Алпамыш нинди төр транспортлар белән танышкан?

- Ни өчен трамвайның артыннан чыгарга ярамый?

- Троллейбус белән автобусны кайсы яктан урап үтәләр?

4. Хәрәкәтле уен “Күңелле светофор”.

( Балалар тәрбияче күрсәткән төсләргә туры китереп хәрәкәт итәләр.)

5. Үстерелешле уен “Кагыйдәне бел!”

( Тәрбияче рәсем- схемалар күрсәтә, балалар кагыйдәне әйтә.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (19-1)

Үстерелешле уен.  “Машина йөртүче һәм җәяүлене кисәтүче куркынычсызлык билгеләре”

1. Урамда, җәмәгать транспортында, торак зонасында үз-үзеңне тоту культурасын тәрбияләү.

2. Юлларда күзәтүчәнлекне, фикерләү мөстәкыйльлеген,

дикъкатьлелекне үстерү.

3. Юл билгеләрен аера белү, юлда хәвефсез тоту кагыйдәләрен өйрәтү.

    Сүзлек: руль, юл макеты, юл билгеләре, рәсемнәр.

   Күрсәтмәлелек: урам макеты, юл билгеләре

1. Тизәйткеч.[з]

Озын- озын, озын юл,

Озын юлга чыкты ул.

Озын юлда озак йөреп,

Очына барып чыкты ул.

2. Мәкаль.

Юлда булсаң, уяу йөр.

( Чагыштырма эчтәлеген аңлату.)

3. Җырлы- сүзле уен.

Автобуска утырдык,

Сәяхәткә җыендык.

Би- би- би, би- би- би!

Сәяхәткә җыендык

Барабыз урам аша,

Безгә кояш елмая.

Би- би- би, би- би- би!

Безгә кояш елмая.

4. Үстерелешле диалог.

- Син нинди очракта пассажир буласың?

- Урамга чыккач та сез кемгә әвереләсез?

- Юл хәрәкәтендә нинди яхшы ярдәмчеләр бар?

- Нинди дә булса транспорт чарасын идарә итүчене кем дип йөртәләр?

5. “Урам макетын карау”.

- Бу юлда хәрәкәт ничә юнәлешле?

- Светофорның нинди сигналларын беләсең һәм ниндиләр алар?

- Урам үз эченә нәрсәләр ала?

- Җәяүле нинди юлдан һәм кайсы яктан йөри?

6. Дидактик уен “Юл билгесен дөрес куй!”

- Велосипедларда йөрү тыела.

 ( Тыючы.)

- Җәяүле юлы. ( Боеручы.)

- Тукталыш урыны. ( Мәгълүмат бирүче.)

- Җәяүлеләр юл аркылы чыгу урыны.

( Кисәтүче.)

- Беренче медицина ярдәме пункты.

- Туклану пункты. ( Хезмәт күрсәтү билгеләре.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (19-2)

 Әңгәмә. “Велосипед- минем дустым”

1. Юлларда үз- үзеңне тоту культурасын тәрбияләү.

2. Бирелгән мәгълүматны тыңлый белү һәм үзләштерүне формалаштыру, мөстәкыйль фикер йөртә белү, коммуникатив сәләтләрен үстерү.

3. Велосипедта хәвефсез йөрү кагыйдәләрен өйрәтү.

 Сүзлек: велошлем, терсәкчә, руль, утыргыч, чылбыр, багажник.

 Күрсәтмәлелек: юл билгеләре, велосипедның өлешләре, макет.

1. Табышмак.

Руль, утыргыч, ике педаль,

Ялтыравык ике тәгәрмәч.

Ә хәзер җавабын көт:

Ул минем ... ( велосипед.)

2. Шигырь уку. К. Низамиева “Велосипедыңа өйрәт”

3. Әңгәмә. “Велосипед- минем дустым”

- Нинди велосипедларны беләсез?

- “Кама,” “Аист,” “Салют”  һ.б. маркалы велосипедларны беләсезме?

- Велосипедчылар нинди кагыйдәләрне белергә тиеш?

- Велосипедчы нинди махсус киемнәр кия?

 - Хәрәкәт башланыр алдыннан велосипедның нәрсәләрен тикшерергә кирәк?

- Велосипед йөртүчегә нәрсәләр тыела?

4. Дидактик уеннар.

а). “Велосипедыңны җый!”

б). “Бу өлеш ни өчен кирәк?”

5. Макетта эш.

- Велосипедта хәвеф- хәтәрсез йөри торган урыннарны билгелә.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (19-3)

Шигырь ятлау.

  Ш. Галиев “Светофорның өч күзе”

1. Балаларда урамда, юлда үз- үзләрен дөрес тоту, бер-берсенә игътибарлы булу, сабырлык кебек күркәм сыйфатлар тәрбияләү.

2. Шигырь аша светофор турындагы белемнәрен ныгыту, хәтер сәләтен үстерү.

3. Шигырьне яттан сәнгатьле итеп сөйләргә өйрәтү.

 Сүзлек: ваемсыз, кисәтү, чат, сакта, ич, кузгалма, сабыр, дия.

 Күрсәтмәлелек: яшел, кызыл, сары төстәге түгәрәкләр.

1. Табышмак.

Җәен, кышын, язын, көзен,

Иртән, кичен, көндезен.

Ача- йома өч күзен,

Телсез әйтәдер сүзен-

Бик тиз аңлыйлар үзен.

Бу нәрсә? ( Светофор.)

2. Шигырь уку. Ш. Галиев. “Светофорның өч күзе”

3. Шигырь буенча әңгәмә.

- Урамнарны күзәтеп, ваемсызны күрсәтеп нәрсә тора?

- Светофор кайда тора?

- Светофор нинди хезмәт башкара?

- Нинди өч сүзне әйтеп тора?

- Кызыл күз, сары күз, яшел күз нәрсә ди?

4. Шигырьне яттан сөйләү.

( 4- 5 бала сөйли.)

5. Уен “Светофор”.

( Тәрбияче яшел төсле түгәрәк күтәрсә, балалар алга баралар. Сары төс күтәргәндә- бер урында атлап торалар, кызыл төскә- бер- берләренә бармак яныйлар.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (21-1)

 Төзелеш булган җиргә экскурсия яки  рәсем карау. “Хезмәткә хөрмәт”

1. Хезмәт кешесенә, төзүче һөнәренә хөрмәт тәрбияләү.

2. Бәйләнешле сөйләм һәм танып белү эшчәнлеген үстерү.

3. Балаларның өлкәннәр хезмәте турында күзаллауларын киңәйтү, төзүчеләр хезмәте белән таныштыру.

 Сүзлек: һөнәрләр, штукатурчы, ташчы, буяучы.

1. Шигырь уку. Ә. Ерикәй.  “Әти йорт төзи”

Минем әти- төзүче,

Ул сала биек йортлар.

Ул салган биек йортларда,

Балкып торалар утлар.

Минем әти кирпеч түши,

Нык итеп, тигез итеп.

Матурлап, сырлап, шомартып,

Турылап, тигез итеп.

2. Шигырь эчтәлеге буенча әңгәмә.

- Кем биек- биек йортлар төзи?

- Кирпеч белән йортның стеналарын кем өя?

- Стенаны измә белән кем сылый, тигезли, шомарта?

- Балта остасы нәрсә эшли?

- Тәрәзә рамнарын ак буяу белән кем буйый?

3. Йорт төзүчеләр турында слайдлар карау.

4. Туплы уен.

- Ышкы кемнеке?

- Пумала кемнеке?

- Измә кемнеке?

5. Мәкальләр.

а). Хезмәт кешене бизи.

б). Кем эшләми- шул ашамый.

в). Эшләп ашасаң, тәмле булыр.

г). Хезмәт кешесе хөрмәткә лаек.

д). Хезмәт иясе- хөрмәт иясе.

6. Уен “Эшләсәң эш табыла”. [ш]

- Оста иртән үк эшкә кереште,

Эш кораллары юксынган эшне.

- Сөенде ышкы ( эш- эш- эш ),

- Шатланды пычкы ( ты- рыш, ты- рыш ),

- Очынды чүкеч ( шап- шап- шап ),

- Талпынды балта ( шалт- шалт ).

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (21-2)

 Әңгәмә. “Кем булырга?”

1. Хезмәт кешесенә хөрмәт тәрбияләү.

2. Балаларның фикер йөртә белү сәләтен, диалогик сөйләмен үстерү.

3. Балаларның өлкәннәр хезмәте, аларның һөнәрләре турында белемнәрен киңәйтү. Алар хезмәтенең мөһимлеген аңлату.

 Сүзлек: янгын сүндерүчеләр, табиб, хезмәт иясе, һөнәр.

 Күрсәтмәлелек: һөнәр ияләре күрсәтелгән рәсемнәр.

1. Мәкаль.

Эш кешенең- көзгесе.

( Чагыштырма эчтәлеген аңлату.)

2. Рәсемнәр буенча әңгәмә.

- Сез нинди һөнәрләрне беләсез?

- Әти- әниләрегез нинди һөнәр ияләре?

- Эшчән кешегә нинди сыйфатлар хас?

- Хезмәт яратмаган кеше нинди кеше була?

- Нинди һөнәр иң кирәклесе дип уйлыйсыз, ни өчен?

3. “Тапкырларга табышмак”.

а). Шәһәр, авыл йоклый әле

Без бик иртә торабыз.

Иләк биетеп, он илибез,

Һәм мичне кыздырабыз.

Ипекәй һәр иртәдә

Килсен өчен өстәлгә. ( Ипи пешерүче.)

б). Ул сала биек йортлар

Ул салган биек йортларда

Балкып кабына утлар.

Кем икән ул, балалар? ( Төзүче.)

в). Янып торган чәчкә ясап

Өйләрне матурлаучы.

Кем икән соң ул, балалар?

Ул әлбәттә ... ( буяучы.)

г). Ул эшли зур кибеттә

Конфет- прәннек сата.

Я, әйтегез кем белә?

Ул бит ... ( сатучы апа.)

д). Ул теккән матур киемне

Барлык кешеләр кия.

Үз эшен бик тә сөюче,

Ул буладыр ... ( тегүче.)

4. Бармак уены “Һөнәрләр”.

Баш бармагым- биюче,

Имән бармак- тегүче,

Урта бармак- төзүче.

Атсыз бармагым- укытучы,

Чәнти бармак кем була?

Читек чигүче була.

5. Дидактик уен “Күңелле лото”.

( Һөнәр ияләре төшерелгән рәсемнәр һәм эш кораллары төшерелгән вак рәсемнәр бирелә. Балалар дөрес итеп эш коралларын урнаштыралар.)

6. Җырлы уен “Кәрия- Зәкәрия” көенә.

Бу бик яхшы тегүче,

Бу бик яхшы тегүче.

Аның күлмәге матур

Аннан үрнәк алыгыз.

Бу бик яхшы очучы,

Бу бик яхшы очучы.

Ул бик булган һәм кыю

Аннан үрнәк алыгыз. Һ. б.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (21-3)

Шигырь  уку. В. Хәйруллина. “Архитектор”

1. Архитектор һөнәренә ихтирам хисе, хезмәт сөючәнлек тәрбияләү.

2. Бирелгән шигырь аша архитекторның хезмәте турында белемнәрен үстерү.

3. Әйләнә- тирәдәге төзелешләрнең үз тарихын аңлап, күреп чагыштыра белергә өйрәтү.

 Сүзлек: архитектор, хыял, урау- урау, манара, гөмбәз, мәчет.

1. Тел шомарткыч. [ш]

Үз ишен ише көтә,

Эшлене эше көтә.

2. Шигырь уку. В. Хәйруллина “Архитектор”

 3. Фикер алышу.

- Кемнең хыялында урам туа?

- Мәһабәт сарайларны, мәчетләрне, өйләрне кем төзи?

- Калалар нәрсәләр белән бизәлә?

- Архитекторның хыялы һәм оста кулы нәрсә бүләк итә?

3. Борынгы яшәгән төбәк архитектурасы турында слайдлар карау.

4. Такмак- такмаза.

Йорты читән,

Түшәме чапта иде, ди.

Пиче галанский,

Өй түбәсе саламский,

Күк белән терәгән,

Балчык белән сылаган,

Әйтсәң күнәрлек,

Төртсәң, түнәрлек иде, ди.

5. Сүзле уен “Без инде хәзер зурлар”.

Без инде хәзер зурлар

Күп эшли безнең куллар.

Без чокыр да казыйбыз,

Без кирпеч тә өябез.

Без түшәм дә җәябез,

Без түбә дә ябабыз.

Тәрәзәләр куябыз,

Һәм ишектән керәбез.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (20-2)

 Әңгәмә.”Сүз эчендә энҗе бар”

1. Кунаклар белән аралашу, бер- береңне тоту кагыйдәләрен ныгыту. Кешеләргә ихтирам тәрбияләү.

2. Бәйләнешле сөйләм һәм мөстәкыйль фикерләү сәләтен үстерү.

3. Кунакларга хөрмәт күрсәтү кагыйдәләрен бирү.

 Сүзлек: гадәт, әдәп, якты чырай.

1. Шигырь уку. Э. Мөэминова .

  “Чакыру”.

Безнең халык кунакчыл:

“Якты чырай, такта чәй”,- дип,

Каршы ала кунакны.

Ата- баба гадәтләрен

Без дә дәвам итәбез.

Безгә кунакка килегез-

Чын күңелдән көтәбез.

2. Такмаза “Сәлам кайтарышы”.

Әй, Әпсәләм, Әпсәләм,

Сәлам бирдем: - Әпсәләм!

Синнән безгә тиештер бит:

- Вәгаләйкемәссәләм.

3. Халык юрамалары.

- Мендәр ишелсә, кунак килә.

- Самавыр җырласа, кунак чакыра.

- Мәче битен юса, кунак көт.

4. Мәкаль.

Кунак булсаң, тыйнак бул!

( Мәкальнең чагыштырма эчтәлеген аңлату.)

5. Фикер алышу.

- Әдәпле кунак нинди була?

- Ямьсез гадәтләр дип нәрсәне уйлыйсыз?

- Сез нинди яхшы сыйфатлар беләсез?

6. Сүз эчендә энҗе бар:

 “Кулъяулык алыш” уены.

( Балалар түгәрәккә басалар. Кулына

кулъяулык алган бала, кунакта әйтелә торган матур сүзләр әйтә. Мәсәлән, килүегез өчен рәхмәт, гаеп итеп китмәгез, һ. б.)

7.Сюжетлы уен “Гаилә”.

( Кунакка чакырышып уйнау.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (20-3)

 Шигырь уку .  В. Хәйруллина.

 “Табын кагыйдәләре”

1. Дикция, темп өстендә эш, игътибарлылык тәрбияләү.

2. Балаларның сәнгатьле итеп яттан шигырьләр сөйләүгә булган омтылышларын, хәтер сәләтен үстерү.

3. Шигырьне игътибар белән тыңлау. Эчтәлеге буенча тәрбияченең биргән сорауларына җавап бирергә өйрәтү.

 Сүзлек: иыйнак кунак, уймак, чынаяк.

1. Әйтем.

Тыйнаклык кешене бизи.

2. Тел төзәткеч.

- Нак- нак- нак- мин бүген кунак.

- Нак- нак- нак- мин булам кунак.

- Нак- нак- нак- бу минем чынаяк.

3. Шигырь уку.  В. Хәйруллина.

 “Табын кагыйдәләре”

4. Шигырьэчтәлеге буенча әңгәмә.

- Кунак булсаң нинди бул?

- Тыйнак кунак ул нинди була?

- Табын янында ризыкны ничек ашарга кирәк?

- Авызны чапылдатып ашау матурмы?

- Табын янында дөрес утырсаң нинди бала буласың?

- Ашар алдыннан нинди матур сүз әйтәбез?

5. Уен “Сюжетны дөрес итеп төзе!”

( Табын кагыйдәләрен эченә алган төрле- төрле аерым сюжетлар.)

6. Бармак уены.

Бер бер мәк,

Ике икмәк.

Өч өчмәк,

Дүрт дүртмәк.

Биш биштәт,

Алты атмак.

Җиде җитмәк,

Сигез сипмәк.

Тугыз тукмак,

Ун уймак.

Таба тулы коймак.

7. Такмаза.

Рәхмәт, сыйладыгыз,

Ялан шулай кыланыгыз.

Баегыз, тегермән салыгыз,

Онны сатып алыгыз.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (24-1)

 Танып белү уены.  “Русча да яхшы бел, татарча да яхшы бел!”

1. Туган илне ярату, аның белән кызыксыну, туган илгә тугрылык сыйфатлары тәрбияләү.

2. Балаларның хәтерен, логик фикерләү сәләтен, диалогик сөйләмен, кызыксынучанлыгын үстерү.

3. Балаларның Россиянең башкаласы Мәскәү турындагы белемнәрен баету, Россиянең символикасы турында мәгълүмат бирү.

 Сүзлек: әләм, тугра, бөркет, калкан.

 Күрсәтмәлелек: слайдлар, рәсемнәр, символика.

1. Шигырь  уку. Ш. Маннур. “Яхшы бел!”.

Татарча да яхшы бел,

Русча да яхшы бел.

Икесе дә- безнең өчен,

Иң кирәкле затлы тел.

Татарчасы- туган тел

Безгә газиз булган тел.

Атаң- анаң, әби- бабаң

Сине сөя торган тел.

Тел кешене дус итә

Бер- берсенә беркетә.

Бел, балам, син рус телен

Һәм онытма үз телең.

2. Үстерелешле диалог.

- Безгә рус телен белү ни өчен кирәк?

- Татарстан нинди җирдә урнашкан?

- Рәсәйнең башкаласы нинди шәһәр?

3. Уен “Мәскәүгә сәяхәт”.

( Уен слайдлар карап оештырыла. Танылган урыннарны ( Кремль, соборлар, Кызыл мәйдан, мәңгелек ут һ. б.) карау, кыскача информация бирү.)

4. Россия символикасы белән танышу.

- Әләм һәм туграны кайда очратырга мөмкин?

- Анда нинди төсләрне күрергә була?

- Бу төсләр нәрсә аңлата?

- Тугра формасы буенча нәрсәне хәтерләтә?

- Анда нинди кош сүрәтләнгән?

- Ни өчен аның башы икәү?

5. Үстерелешле уен “Дөрес урнаштыр!”

( Кисек рәсемнәрдән Татарстан гербын, флагын һәм Россия гербын, флагын җыю.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (23-2)

Әңгәмә. – “Теле барның-иле бар.”

1 Балаларда туган телебезне ярату, зурлау, аңа соклану хисләре  тәрбияләү.

2Халык авыз иҗаты аша балаларның сөйләмен үстерү.

3Мәкаль –әйтемнәрдәге төп фикерне аңларга, җырлаганда сүзләрне ачык итеп тырларга өйрәтү.

Сүзлек: талы тел, кадерләгән, күңел түрем.

Күрсәтмәлелек: магнитофон,аудиоязмада “Туган тел” җыры.

1 Җыр җырлау Г. Тукай “Туган тел” .

2 Шигырь уку- Ф.Яруллин “Анам теле”

Татар теле –анам теле,

Иң беренче бабам теле.

Буыннардан –буыннарга

Күчеп килгән заман теле.

Анам теле-телләр теле,

Милләтемнең бердәнбере.

Син булганга без дә исән,

Син булганга без дә тере.

3Үстерелешле диалог

- Татар теле турында нәрсә әйтергә була? (бабаларыбыз сөйләшкән  борынгы тел.)

-Татар телен тагын ничек әйтергә була? (туган тел, ана теле.)

-Ни өчен туган телне ана теле диләр?

- Ана балаларына иң татлы нәрсәне бүләк итә?

- Туган телебез нинди? (матур, бай)

4Мәкаль, әйтемнәр.

-Теле татлының дусты күп.

- Туган телен кадерләгән халык кадерле булыр.

-Туган телем-иркә гөлем.

Киңдер сиңа, күңел түрем.

-Иң талы тел- туган тел,

Анам сөйләп торган тел.

5 Тәрбияче хикәясе.

“Балам”,- диеп туган телдә

Эндәшә миңа әткәм.

“Әнием”,- дип  әниемә,

Мин туган телдә дәшәм.

Балаларның  үз туган телләрендә әти-әниләре белән сөйләшүе – аларга рәхәт, күңелле,җан җылысы бирә. Үзенең әти-әнисен, туган илен яраткан кеше туган телен дә ярата, хөрмәт итә. Без дә үзебезнең туган телебезне, татар телен сакларга, аның белән горурланып яшәргә тиешбез.

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (24-1)

 Слайдлар карау.” Җирне, күкне һәм диңгезне саклаучылар.”

1. Балаларда кыю, батыр солдат булу теләге уяту, әтиләре, абыйлары белән горурлану хисе тәрбияләү.

2. Ватанны саклаучылар турындагы күзалллауларын киңәйтү, бәйләнешле сөйләмне үстерү.

3. Җирне, күкне һәм диңгезне саклаучылар турында белем бирү, аларның мөһимлеген аңлату.

 Сүзлек: пехотачы, танкист, диңгезче, очучы, артиллерия, чик сакчылары.

 Күрсәтмәлелек: слайдлар, рәсемнәр.

1. Шигырь уку. К. Булатова.  “Солдатлар”.

Бабай да солдат булган,

Әти дә солдат булган.

Зур абый да солдат булып,

Ил чикләрендә торган.

Кече абый солдат булып

Китте быел яз гына.

Мин үзем дә солдат булам,

Үсим генә аз гына.

2. Үстерелешле диалог.

- Ватанны кемнәр саклый?

- Алар Ватанны кемнән саклыйлар?

- Хәрбиләрнең нинди төрләрен беләсез?

3. Слайдлар карау “Җирне, күкне, диңгезне саклаучылар”.

4. “Әйе, юк “уены.

- Самолетны кем йөртә, матросмы?

- Самолетны кем йөртә, летчикмы?

- Корабльне кем йөртә, летчикмы?

- Корабльне кем йөртә, матросмы?

- Танкны кем йөртә, матросмы?

- Танкны кем йөртә, танкистмы?

5. Мәкальләр, әйтемнәр.

- Ватанга хезмәт- үзеңә хезмәт.

- Ил тыныч булса- без дә тыныч.

- Илдә яшисең икән- илеңә хезмәт ит.

- Батыр егет- ил күрке.

6. Дидактик уен “Таякчыклардан төзе”.

( Танк, ракета, машина, самолет һ. б. )

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (24-3)

 Шигырь уку.  Җ. Дәрзаман.

 “Солдат булдым”.

1. Илебезнең тынычлыгын саклаучы солдатларга патриотик хисләр тәрбияләү.

2. Балаларның матур әдәбият белән кызыксынуларын һәм аны ярату хисләрен үстерү.

3. Сорауларга төгәл, кабатланмыйча, аңлаешлы җавап бирергә өйрәтү.

 Сүзлек: кыю, батыр, тугры, төгәл, җаваплы, түземле, чыдамлы.

1. Шигырь уку.  Җ. Дәрзаман.

 “Солдат булдым”.

2. Фикер алышу.

- Нәрсә будым билемә,

Нәрсә тактым җиңемә?

- Йолдызлы бүрек кигәч, кем

Булдым дип уйладым?

-Иңемә нәрсә астым,

Кем каршына бастым?

- Әтидән ниди фәрман алдым?

- Ялкаулык ни өчен беткән?

- Малай ничек үзгәргән?

- Аны нинди гамәлләр солдат иткән?

3. Солдат тормышыннан эпизодлар

( слайдлар ) карау “Солдатның бер көне”.

4. Тизәйткеч. [Һ]

Һәммә ялкау, гамәлсез,

Һәм һөнәрсез, һәм гамьсез.

5. Җырлы- сүзле уен “Күрсәт әле, үскәнем”. ( Солдатлар тормышы буенча.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (25-2)

Фикер алышу - “Винни-пух кунакка бара”-минем яраткан мультфильмым.”

1 Балаларда кунаклар белән аралашу, үз-үзеңне тоту кагыйдәләрен ныгыту, кешеләргә ихтирам хисләре тәрбияләү.

2Халкыбызның күркәм гадәтләре: тыйнаклык, кунакчыллык сыйфатларын үстерү.

3Мульфильм геройларының кичерешләренә бәйле рәвештә, интонацияне үзгәртеп, кирәкле урында пауза ясап сөйләргә өйрәтү.

Сүзлек: кунакчыл, тыйнак.

Күрсәтмәлелек: төрле мультфильм рәсемнәре, “Винни -пух кунакка бара”-диск

1 Мультфильм карау.

2 Фикер алышу:

-Винни - пухның сезгә ошамаган яклары бармы,ни өчен?

-Бу мультфильмда нинди геройлар уйный?

-Сезгә кайсы герой бик ошады, ни өчен?

-Сез кайсы геройга “кунакка бару кагыйдәсен” аңлатыр идегез, ни өчен?

3 Маҗаралар сөйләү.

-Сезнең кунакка барганыгыз бармы?

-Кунакка баргач кызык хәлләр булганы бармы?

- Кунакка йөрергә яратасызмы, ни өчен?

4Мәкаль.

-Күңелсездән көлке чыкмас.

(Мәкальнең чагыштырма эчтәлеген аңлату)

5 Дидактик уен “Рәсемен карап, исемен әйт”

 (Балалар рәсемнәргә карап, заманча мультфильмнарны таныйлар, исемнәрен әйтәләр.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (26-2)

Әңгәмә. “Әни кирәк”

1. Әниләргә ихтирам, хөрмәт хисләре тәрбияләү.

2. Әсәрнең эчтәлегенә, геройның эш- гамәленә карата мөнәсәбәтеңне белдерү һәм аны үз сүзләрең белән сөйләп бирү күнекмәләрен үстерү.

3. Сорау- җавап тибында аралашу баланың булган белемнәренә таянып фикер йөртергә, гомумиләштерергә, аерып карарга һәм берләштерергә өйрәтү.

 Сүзлек: яклау, үлчи, шәфкать.

1. Мәкаль.

Ана- шәфкать диңгезе.

2. Җыр тыңлау.  “Әни кирәк”

( Р. Миңнуллин сүзләре, М. Шәмсетдинова көе.)

3. Фикер алышу.

- Көннәр якты булсын өчен кем кирәк?

- Йокы татлы булсын өчен кем кирәк?

- Җил- яңгырдан саклар өчен,

усаллардан яклар өчен, кем кирәк?

- Ашлар тәмле булсын өчен,

дөнья ямьле булсын өчен, кем кирәк?

- Гөлләр чәчәк атсын өчен,

бәхет- шатлык артсын өчен, кем кирәк?

- Иң кадерле кеше җирдә кем, димәк?

- Безгә һәрвакыт- әни кирәк!

4. Дидактик уен “Кемнең әнисе кайда эшли?”

( Магнитлы тактада һөнәр ияләрен билгеләү. Мәсәлән, тегү машинасы рәсеме- тегүче. Ризыклар, савыт- саба- пешекче һ. б.)

5. Санамыш.[ч]

Әлчи- бәлчи,

Әни миңа күлмәк үлчи.

Үлчи торгач, җитмәде,

Кисә торгач, бетмәде.

Чәүкә, чыпчык,

Син кал, бу чык.

6. Уен “Әнием- алтыным”.

( Әниләргә матур сүзләр әйтеп, чәчәкләрнең таҗларын җыю. Үрнәк:

матурым, кояшым, күз нурым һ. б.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (26-3)

 Шигырь  ятлау.Н. Гайсин.  “Әни гөлләре”

1. Шигырьнең тылсымлы юллары аша әниләргә карата чиксез мәхәббәт тәрбияләү.

2. Шигырьгә кызыксыну уяту, ятлау теләге тудыру, игътибарлылыгын, хәтер сәләтен үстерү.

3. Авазларны, сүзләрне ачык итеп, сәнгатьле сөйләргә өйрәтү.

 Сүзлек: кулъяулык, талчыбык.

 Күрсәтмәлелек: аудиоязма, рәсемнәр, кулъяулык.

1. Табышмак.

Күңелсезгә- юаныч,

Күңеллегә- куаныч. ( Җыр.)

2. Җыр тыңлау.  “Әнкәм гөле” ( В. Агапов сүзләре һәм көе.)

3. Фикер алышу.

- Җырны тыңлагач кәефегез нишләде?

- Ни өчен бик моңсу булды?

- Сезнең өйдә гөлләр бармы?

- Ул гөлләрне кем үстерә?

- Гөлләр ни өчен кирәк дип уйлыйсыз?

4. Шигырь  уку. Н. Гайсин. “Әни гөлләре”

5. Шигырь эчтәлеге буенча әңгәмә.

- Әни нәрсә утыртты?

- Гөлләр өйгә нәрсә биреп утыралар?

- Әниемә ничек булышам?

- Хуш исле нәфис гөлләр ничек үсәр?

6. Шигырьне яттан сөйләү.

( 5- 6 бала сөйли.)

7. Лото- табышмаклар. ( Бүлмә гөлләре белән.)

( Тәрбияче табышмаклар әйтә. Балалар шул табышмакларның җавапларын рәсем ярдәмендә күрсәтәләр һәм әйтәләр. Мәсәлән:

Исемнәре бер үк төрле,

Холыклары төрле-төрле:

Берсе тышта тып- тып тама,

Берсе өйдә тып- тын тора.

( Тамчы һәм тамчы гөл.)

Тема, программа эчтәлеге, сүзлек, күрсәтмә материаллар.

Методик алымнар. (27-1 А )

 Балалар бакчасы тирәли максатчыл күзәтү.

1. Туган ягыбызда була торган язгы табигать күренешләренә соклану хисләре тәрбияләү.

2. Балаларның күзаллау, фикерләү, акыл сәләтен үстерү.

3. Максатчыл күзәтү аша балаларны язгы табигать күренеше белән таныштыру.