Презентация "УЕННАР АША БАЛАЛАРНЫ ТУГАН ТЕЛДӘ СӨЙЛӘШЕРГӘ ӨЙРӘТҮ"
презентация

Слайд 1

УЕННАР АША БАЛАЛАРНЫ ТУГАН ТЕЛДӘ СӨЙЛӘШЕРГӘ ӨЙРӘТҮ « Уен — кызыксыну һәм белемгә омтылу утын кабыза торган очкын ул », — В.А.Сухомлинский .. ТР Әлки муниципаль районы Базарлы Матак авылы «Ромашка» балалар бакчасы мәктәпкәчә белем бирү муниципаль бюджет учреждениясе Тәрбияче:Хафизова Э.Х .

Слайд 2

Балаларны үз ана телендә сөйләшергә , аралашырга өйрәтү , туган телебезне ярату , аңа карата ихтирам тәрбияләү бүгенге көндә дә иң мөһим мәсьәләләрнең берсе булып тора. Туган телгә өйрәтү , сөйләм үстерү бурычларын чишкәндә өйрәтүнең төрле методлары , алымнары , чаралары кулланыла . Шуларның берсе – уеннар . Уеннар барышында сөйләм теле үстерү белән бергә балаларның мөстәкыйль фикер йөртү сәләте дә үсә , тормыш-көнкүрешкә һәм тирә-юньгә карата булган мөнәсәбәт формалаша , бала ана теленең матурлыгын тоярга , аның яңгырашын аңларга , яратырга өйрәнә . Бала уйнаганда телне өйрәнә , үзенең җитди хезмәт белән шөгыльләнгәнен сизми дә кала . Уеннар , үткәрелү максатыннан чыгып , өч аспектка нигезләнә : - Танып белү . Балаларның иҗади күзаллауларын арттыра , логик фикерләү сәләтен үстерә . - Сөйләм үстерү . Балаларның диалогик сөйләмен формалаштыра , сүзлек байлыгын арттыра , бәйләнешле сөйләм күнекмәләре бирә . - Әхлакый сыйфатлар тәрбияләү . Уеннар ярдәмендә балаларда дуслык , иптәшлек , гаделлек , зирәклек тәрбияли . Уеннар күптөрле : хәрәкәтле , сюжетлы - рольле , музыкаль , дидактик уеннар,үстерешле танып белү уеннары һ.б.Уеннарның кайберләре физик тәрбия чарасы булса , икенчеләре эстетик тойгылар тәрбияләүгә зур ярдәм итә .

Слайд 3

Баланың телен ачуда , сөйләмен формалаштыруда бармак уеннары аерым бер урын тота . Әле сөйләм теле ачылмаган бала белән бармак уеннары уйнаганда , сүзләрен өлкәннәр үзләре әйтә бара. Бармак-кул моторикасы үсеше тел ачылуга , сөйләм үсешенә уңай тәэсир ясый . Шуларны искә алып , мин халык авыз иҗатыннан алынган бармак уеннарын кечкенәләр төркеме балалары эшч әнлекләрен дә кулланам . Мәсәлән , “Без, без, без идек …” ,“ Бу бармак бабай …”, “Баш бармак бау ишә …” , “ Песием , песием , прес !”. Кайвакыт бармак уеннарын күп хәрәкәтле уеннардан соң балаларны тынычландыру , ял иттерү өчен кулланам . Аларның кайберләрен уйнаганда без җырлар җырлыйбыз , такмак-такмазалар әйтәбез . Текстларны балаларга аңлаешлы итеп өйрәтергә тырышам . Бармак уеннарын кечкенәләр белән өйрәнү эшч әнлекләрне җанландыра , эшч әнлекләр гә кызыксыну уята , балаларның теле ачылуга ярдәм итә .

Слайд 4

Дидактик уеннар – балаларны уйланырга , эзләнергә , фикер тупларга , берләштерергә , күнекмәләрне , гадәтләрне тормышта кулланырга өйрәтүче һәм тәрбия бирүче көчле чараларның берсе. Уен вакытында баланың сөйләме үсә , сүз байлыгы арта. Чөнки бала бу чакта күпләр белән бәйләнешкә керә , яңадан-яңа сүзләр ишетә һәм үзе дә аларны куллана . Балаларны туган теленә өйрәткәндә дидактик уеннарны кулланып , аның кагыйдәләре һәм хәрәкәтләре аша балаларда әдәплелек , игелеклелек , түземлелек сыйфатлары формалаштырырга омтылам.Моның өчен миңа “Кем өйдә яши ?”, “Кем юк ?”, “ Нәрсә юк ?”, “ Тупны өлешләрдән җый ”, “Бел, әйт , сана”, “ Серле шакмак ” кебек уеннар ярдәмгә килә . Дидактик уеннар өч төргә бүленә : предметлы , өстәл , сүзле .

Слайд 5

Предмет белән уеннар вакытында уенчыклар һәм реаль предметлар кулланам . Уен вакытында бала предметларны чагыштырырга , охшаш һәм аерым якларын ачыкларга өйрәнә ; предметларның үзенчәлекләре : төсе , зурлыгы , формасы , сыйфаты белән таныша . Уенчыклардан үзәк урынны курчак алып тора. Мин аны үз эшемдә һәрвакыт кулланам , курчак , башка балалар кебек , « телне өйрәнә ». Аның белән төрле уеннар оештырам : « Курчакны юындыру », « Курчакны киендерү » һ.б . Һәр уенда да телефоннан сөйләшү моментын кертергә тырышам . Моның нәтиҗәсе дә күңелле : матур сөйләмгә өйрәнү белән берлектә , әдәплелек сыйфатлары да арта. Уен вакытында башкалар фикере белән хисаплашырга , көчсезләрне якларга , иптәшләренә булышырга өйрәтәбез .

Слайд 6

Өстәл уеннары балалар өчен кызыклы шөгыль . Алар күп төрле : парлы рәсемнәр , лото, домино һ.б . Аларның бурычлары төрле : төс , форма, төркемләү , сан тәртибе буенча , предметның тирәлектә урнашуы , кисәкләрдән тулы рәсем җыю.һ.б .

Слайд 7

Сүзле уеннар Балалар бакчасында , сүзле , җырлы түгәрәк уеннары уйнау,шигырьләр ятлау төп алымнардан санала . Сүзле , хәрәкәтле , түгәрәк уеннарын уйнатуның төп максаты — балаларны көндәлек уен шартларында бер —берсе белән мөстәкыйль сөйләшергә өйрәтү . Җырлы - сүзле уеннар да тәрбияви яктан бик әһәмиятле.Алар балаларны музыкаль авазлар белән хисләндерәләр , күңелендә нәфислек тойгысы уяталар . Шуның өчен балалар җырлы - сузле уеннарны бик яраталар . Күмәк җырлы әйлән - бәйлән уеннарының кайберләре борынгы бәйрәм йолалары белән бәйләнешле булса , икенче берләре җитезлек һәм зирәклекне үстерә , өченчеләре хәтер һәм рефлекска корылган булулары белән бик кызыклы . Бу уеннарның барысы да көләргә - куанырга , күңел ачарга ярдәм итә . “ Туган телдә сөйләшәбез ” дип исемләнгән аудиоязмалар җыентыгына кергән кайбер җырларны балалар яратып тыңлыйлар һәм сүзләрен яттан беләләр . Болар исәбенә “ Йомшак су, йөгерек су”, “Туп”, “ Бу – мин”, “ Матрёшкалар җыры ”, “ Тукран ”, “ Песи ” кебек җырлар .

Слайд 8

Сюжетлы-рольле , хәрәкәтле уеннар үткәргәндә рольләргә бүлү гаять мөһим . Чөнки уен барышында баланың сәләте һәм холкы бик ачык күренә . Рольләрне төрлечә бүләргә мөмкин : теге яки бу рольне балага үзем тапшырам , яисә санамыш ярдәмендә билгелим . Балаларның диалогик сөйләмен формалаштыруда сюжетлы - рольле уеннарның әһәмияте зур . Балаларның бәйләнешле сөйләм телен формалаштыруда “ Йокла,курчагым ”, “ Савыт-саба кибете ”, “ Куык ”, Песи-тычкан ”, “ Уенчыклар кибете ” кебек уеннар ярдәмгә килә .

Слайд 9

Балаларның сөйләм телен үстерү һәм ныгытуда иң камиль ысуллардан – театральләшкән уеннар санала . Үз чиратында , бу төр уеннар , балаларның әдәби әсәрләрнең эчтәлеген белү , рольләрне башкарганда мимика, хәрәкәт һәм интонация белән әйтелергә тиешле фикерен аңлатуны үз эченә ала. Балаларны курчак театрының төрле төрләре белән таныштырып,аларны кечкенә - кечкенә шигырьләр , әкиятләр өйрәнү процессына этәрдем . Әкренләп балаларда актив сөйләм , уен осталыклары барлыкка килде . Балалар “ Кабартма ”, “ Теремкәй ”, “ Чуар тавык ”, “ Шалкан ” әкиятләрен балалар бик яратып сәхнәләштерәләр .

Слайд 10

Балаларның психологик үзенчәлекләрен истә тотып , уен эшчәнлеген оештыруда берничә төп юнәлешне күрсәтеп ү тәсем килә : - баланың фикерләү , күзаллау сәләтен үстерү ; - уенны баланың һәр төр эшчәнлегенә , режим моментларына кертү ; - һәр баланың характерын , темпераментын , шәхси мөмкинлеген , теләген истә тоту . Балаларның уенын оештыруда файдалы киңәшләр әйтеп үтәм : 1) уеннарны башка шөгыльләр белән алыштырырга тырышмагыз : 2) уенны бала тормышының барлык өлкәләрендә дә кулланыгыз ; 3) бала сезне уенга чакырса , каршы килмәгез ; 4) бала белән уйнаганда , үзегезнең олы кеше икәнлегегезне онытыгыз ; 5) уен кагыйдәләрен бозган балага тынычрак карарга тырышыгыз ; 6) уен вакытында рольләрне көчләп такмагыз , балаларга сайлау мөмкинлеге бирегез . Уеннар өчен методик кулланмалар : “Балачак- уйнап көлеп үсәр чак” К.В.Закирова “Үстерешле уеннар” З.М. Зарипова “Әй уйныйбыз, уйныйбыз” К.В.Закирова, Л.Р.Мортазина “Балачак аланы” К.В. Закирова “Туган телдә сөйләшәбез” аудио-кушымта