Кичээл :Тыва өг херексели .Тыва эдилелдернин сагыыр ужурлары.
план-конспект занятия

Өгбелерим бөдей өөнче аян –чорук

Темазы: Тыва өг херексели Тыва эдилелдернин сагыыр ужурлары.

Сорулгазы: Тыва улустун эдилелдерин уругларга таныштырар; оларнын сөс курлавырын байыдар;тыва улустун аас чогаалынга даянгаш уругларнын аас чугаазын сайзырадыр;

Тыва улустун ёзу-чанчылдарынга, куш-ажылга ынакболгаш найыралдыг болурунга кижизидер.

Дерии: Слайдылар, өг чуруктары, тыва эдилелдер, видеода тырттырган материалдар.

Кичээлдин чорудуу:

1. Организастыг кезээ.

1. Физминутка.

Алдын-хүнүм ак-көк дээрим

Арга-арыым, арыг-суум,

Аң-меңим, аңгыр-кужум,

Эш-өөрум башкыларым,

Амыр-ла, Амыр!

2.Кичээлдиң сорулгазы-биле таныштырар.

II.Катаптаашкын.

-Бистер эрткен кичээлде кайнаар экскурсиялап чораан бис, уруглар? ( Чайлаг фермазынче чораан бис).

- Аңаа баргаш чуну корген бис, уруглар? ( Өг көрген бис, анай, хураганнар).

( Видеофильмни корүп турар)

-Өгну тургузуун чугаалап бериңерем? ( Хана, хараача, улун, эжик).

-Тывызыктаптаалынарам, уруглар!

1. Узун оол удазын эзеңгилиг ( Улун)

2. Өг ишти долу тутткууш.( Хана)

3. Уне калбаң, кире калбаң ( Эжик).

( Видеода тырттырган экскурсияны телевизорда көргузуп каан)

3. Чаа тема.

-Самбырада чунуң чуруктары-дыр, уруглар? Кандыг өглер-дир уруглар?

-Шын-дыр, кидис өглер-дир. Шак мындыг өгну көрген болгай бис. Шаанда бо ышкаш бажыңнар турбаан. Бистин кырган-аваларывыс, кырган-ачаларывыс мындыг өглерге өзуп, доругуп, чурттап келгеннер. Бо өглерни кидис өглер дээр. Чүге дээрге шывыы кидис- биле шыпкан.

Ам өгбелеривис бөдей өглеринче аян-чорук кылыр бис.

Өгже кирерде, мендилежип, чолукшуулуңнар уруглар. ( аалчы бооп-даа кирерде, мендилежирин коргузер)

Бирги өгже кирерде, мындыг онаалганы күүседир бис. Тыва улустун эдилелдерин адап корунерем, уруглар! ( Слайдыда коргускен) Эр-хейлер! Кежээпейлер өөнде кирип келдивис.

Кежээпейлер өө

Ол Өгде кежээ кижилер тараа соктап, хооруп турар ышкажыл.

-Тарааны чунун-биле соктаарыл? ( Чурум ёзугаар чугаалаар)

(Слайдыда коргускен)

Бо өгде чурттап турар, улус билдингир кандыг уруглар-дыр?

( Кежээ, ажылгыр, чараш уруглар-дыр. Бистин аравыста кежээ улус база бар але, уруглар?)

Слайдыда шулукту өөренир.

Физминутка Тарааны соктаалыннар, уруглар.

Баланы так туткаштын

Башты өөру көдуруп

Чаагай тара ургаштың

Санап соктаар согаажым.

- Эр хейлер! Ам дараазында өгге баалыңар. Ол өгге кирерде база онаалга кууседир бис.

(Слайдыда шулук, тара соктаар эдилелдер көргузуп турар)

Тывынгырлар өө

Тыва улустун эдилелдеринге хамаарышкан тывызыктар.

Ашак-кадай чогушту,

Аал ишти тотту. ( Согааш, бала)

Дорт булун,

Донгур аас. ( Аптара).

Ам уруглар тыва эдилелдерниң сагыыр ужурлары.

Тараа соктаар деспини донгайтыр салбас,( улуг эт хомудай бээр.)

Согааш донгайтыр салбас(куруглай бээр.)

Бала черже салбас ( аштай бээр.)

Согааш кырынга сандайландыр орбас. ( орү аастыг эт-тир).

( Слайдыга коргузер)

- Кымнарнын өөнге кирдивис, чүнүң-биле таныштывыс.

Дараазында Хөглугбейлер өө

- Бо өгде тыва улустун хөгжум херекселдери-биле таныжар силер, уруглар!

(Слайдыда коргускен)

Уруглар адаар.

Хөглуг өгге киргеш, ырлажыптар бис бе? Ыры « Чарашпай».

IV.Быжыглаашкын.

Уругларның ооренгени тыва эдилелдерни пластилин-биле туттуруп кылдырар.

( Туңнелин чугаалаар.).

V.Түңнели.

- Кичээл силерге солун болду бе?

Кандыг тыва улустуң эдилелдерин билип алдывыс. Адап көрүңерем. Сагыыр ужурлуг чуулдерни чугаалап көруңерем.