Тоол Багай чанчыл
план-конспект урока по чтению (3 класс)

Кичээлдин хевири:

чаа билиг кичээли

Кичээлдин сорулгазы:

- Т. Кызыл-оолдун «Багай чанчыл» деп авторлуг тоолу-биле таныштырар

Чедип алыр туннелдери::

- номчулгага сонуургалын оттурары;
- шын, аянныг, утказынын аайы-биле ун аянын сагып билири;

Ооредилгенин бугу талалыг ажыл-чорудулгазын хевирлээри (формирование УУД):

Билип алырынын бугу-талалыг ажыл-чорудулгазы (познавательные): боттарынын билиглерин практикада ажыглап, чаа ооренип турары чогаал-биле деннеп билири; билири чогаалдардан чаа чогаалдын ылгалып турар чуулдерин тывары; чаа билигни боду тып, чедип алыры: номну ажыглап база бодунун дуржулгазындан, дыннааны информацияларга даянып тургаш, айтырыгларга харыыны тып билири.

Таарыштырып башкарар бугу талалыг ажыл-чорудулга (регулятивные): кичээлдин сорулгаларын тып, тодарадып, ону чугаалап билири; кичээлдин планын тургузуп, оон-биле ажылдап билири;  кичээлде кылдыныгларны (действия) шын унелеп билири; бодунун кылдыныгларын кичээлдин сорулгаларынга дууштур тургузуп, боттандырып билири.

Харылзаа тудуп, чугаалажырынын бугу-талалыг ажыл-чорудулгазы (коммуникативные): Бодунун бодалдарын шын дамчыдып, чугаалап билири; оскелерни санал-бодалын дыннап, унелеп билири.

Бот-тускайлан бугу-талалыг ажыл-чорудулга: Бодунун ажылын шын унелеп билири.

Кичээлдин дерилгези:

- ооредилге номнары, ажылчын кыдырааш, проектор, компьютер, презентация

Ажылдарнын хевирлери:

фронтальная, групповая, индивидуальная. 

Кичээлдин планы:

1. Организастыг кезээ.

2. Ооренген билиглеринге катаптаашкын

3. Кичээлде ооредилгенин сорулгаларын салыры.

4. Чаа тема.

5. Сула шимчээшкин

6. Эге катаптаашкын (первичное закрепление)

7. Бот-ажыл, бот  хыналдалыг.

8. Туннел.  (рефлексия учебной деятельности)

Кичээлдин чадалары

Башкынын ажыл чорудулгазы

Оореникчилернин ажыл чорудулгазы

УУД

1. Мооннээшкин кезээ  (2 мин)

Сорулгазы:

- уругларны кичээлче белеткээр, эки сагыш-сеткилди оттурар

-  Экии, уруглар! Уруглар, богун бистин клазывыста хой аалчылар келген кончуг оорунчуг. Аалчыларывыс-биле мендилежиптээлинерем.  

Конгавыс-даа дынзыг эдип,

Кичээливис эгеледи.

Кичээнгейни хаара тудуп,

Коргенивис сактып алыыл.

Чангыс-даа чуул эрттирбейн,

Кончуг таптыг дыннаалынар.

- Уруглар, силер богун кичээлде эки настроениелиг келдинер бе?

- Бо смайликте ышкаш бе? (коргузер)

☺. Мен база шак-ла  мындыг настроениелиг келдим уруглар. Кичээливис эгелээли.

 - Литературлыг номчулга кичээлинде бис чуну канчаар ийик бис?

- Шын, дынзыг, аянныг номчуп ооренип алыр дээн кижи бодунун мимиказын таарыштырып билир турар ужурлуг, ынчангаш ам бичии шенеп (тренировкалап) корээлинерем че.

- Менээ мындыг настроениени коргузуп беринерем: ☺. Ам бо: ☹. Ам, бо настроениени коргузуп корунерем: 😐. (Уруглар элээн каш катап тренировкалаар)

Тынарынга гимнастикалар

1. Думчук-биле киир тынар, аас-биле ундур тынар (3-4 катап)
2. Думчук-биле киир тынгаш, тынышты элээн тудар, оон аас-биле ундур тынар (3-4 катап)
3. Думчук-биле киир тынар, аас-биле ундур тынгаш,тынышты элээн тудар (3-4 катап)

Шулукту аянныг номчуур, кичээлде чуну кылыр дээнин, чуге ол дурумнерни сагыырын  чугаалаар.

Смайликтер аайы-биле мимиказын коргузер

Гимнастика

Бот-тускайлан бугу-талалыг ажыл-чорудулга. Сорулгаларны салып, бодунга болгаш эштеринге эки сагыш-сеткилди оттуруп билири

2. Ооренген билиглеринге катаптаашкын (актуализация знаний)  (4 мин)

Сорулгазы:: 

- боду тып, сайгарып, боданып билиринин чанчылдарын быжыктырар, чаа чуулду хайгаарап, шинчилеп, анализтеп ооредир.

- Эрткен кичээлде бис номувустун кандыг улуг эгезинин чогаалдарын номчуп турган бис?

- Тоол деп чул? 2-ги класска ооренген бис, сактып корунерм, уруглар.

-  Тоолдарнын кандыг хевирлерин билир силер?

 - Тоолдар оске кандыг болурул?

- Авторлуг тоолдар дээрге кандыг тоолдар чувел?

- Дараазында чуруктарда чулерни коруп тур силер? Чуге мен бо чуруктарны коргузуп турарым ол?

- Бо чул? Куске кандыг тоолдун маадыры ийик?

- Ол тоолда эки маадыр кымыл? Багай маадыр кымыл? Чуге?

- Чыккылаа дээрге чуу чувел? Ол бисти кандыг чараш чуулге оореткен ийик?

- «Бодаган» деп тоолда автор чуну коргузуксээнеил?

Оюн «Тоолду авторун тып»

- Тоолдарны авторларын тыпкаш тудуштур шыяр. (тыпкан аайы-биле бичии кыска утказын сагынгаш, ол тоолда автор чуу чувеге ооредип турарын сагындырар)

-  Мында силернин номчуп танышпаанынар чогаал бар тур бе? Чуге мен ону бижип кааным ол?

Авторун кым билирил?  Номнарнын 82 дугаар арынын ажыткаш, тоолдун авторун тып корунерем.

- Авторлуг тоолдар номчаан бис.

ТООЛ – даап чогааткан маадырлар, болуушкуннар дугайында тоожаан улустун чогаалы. Тоолдарга хуулгаазын азы кузел-боданыышкынныг (фантастика) куштер албан киржилгелиг болур.

 - Тоолдарнын хевирлери:  маадырлыг тоол, дириг амытаннар дугайында тоол, хуулгазын тоол, анаа тоол

- Авторлуг тоол дээрге кандыг бир чогаалчынын чогаатканы тоол

- Тоолда авторлуг болгаш улустун болур.

- Бодаган деп тоолду 1-2 оореникчи ыдар, аянныг номчулгага моорей.

Харылзаа тудуп, чугаалажырынын бугу талалыг ажыл-чорудулгазы (коммуникативные УУД): 

бодалдарын шын, тодаргай илередип билири, шынзыдып билири, оскелернин бодал-саналдарын дыннап, сайгарып билири.

3. Кичээлдин сорулгаларын салыры

(4 мин)

Сорулгазы:        

-  берге, билдинмес чуулдерден уштунар аргаларны тып, кичээлдин сорулгаларын салыры

- кичээлдин темазын тодарадыры, бадыткаары;

- сорулгаларны чедип алырынын алгоритмин  (планын) тургузары;

-  Ам бо кичээлде чуну кылыр-дыр бис?

 -Анайлар дугайында тоол номчуур.

-Тоолдун адын номчааш, тоол чунун дугайында-дыр боданып корунерем. Кандыг аажы-чан дугайында чугаалажыр-дыр бис?

- Канчаар шын  номчуур  ужурлугул?

- Шын, аянныг, медерелдиг  номчуур . Номчаан чуулунун утказын билип алыр.

Ниити класс-биле  беседа (интервью)

Таарыштырып башкарар бугу талалыг ажыл-чорудулга (регулятивные УУД):

Тодаргай болгаш тодаргай эвес чуулдерге даянып тургаш, кичээлдин сорулгаларын салып билири;

Туннелдерни прогнозтап билири;

Чаа билигни ооренип алырынын ажыл чорудулгаларын тодарадып, бодунга унелелди берип билири;

Ажыл планын тургузуп билири.

4. Чаа билиглерни ажыдары

(10 мин)

Цель:

- реализация построенного проекта в соответствии с планом;

- фиксация нового способа действия в речи;

- фиксация преодоления затруднения;

- уточнение общего характера нового знания;

- Богун кичээливис сорулгазын чедип алырда бис малдар оъттаар дазыр шолче аалдаашкын кылыр бис уруглар.

Номчаан чогаалывыстын чуруун тургузар бис. Ынчангаш кичээл уезинде даалгаларны куусеткен кижи-ле шаннал кылдыр  янзы-буру чечектер, ыяш дээш оон-даа оске чуулдерни алыр, кичээлдин соолунде чурукту тургузуп коор бис.

1. Тоолдун номчулгазы (аудирование)

- Тоолду кичээнгейлиг дыннанар

- Чуу дугайында тоол дыннадынар. Чуге Т. Кызыл-оол бо чогаалдын «Багай чанчыл»  деп адааныл?

- Тоолдун кол маадыры кым-дыр, уруглар? Оон дугайында чуну чугаалап болурул?

Словарьлыг ажыл.

дазырга  – оът үнмээн тас черге (чуруун салыр)

чɵлдүр – кошкак (шушпең)

кыргыла берди – сына берди

овуузунналып мегеленир – баажыланып (авыяастап) мегеленир

2. Ам чогаалды боттарынар номчуптунар.

(уруглар номчуптарга, чогаалды сайгарар), план тургузар

- Бо чогаалдын хевирин тодарадынар.

- Шумаш-Кылак оору анайларны чуге мегелепкен-дир? Бодалынарны шынзыдынар.

3. ШИЛИГЕЛИГ НОМЧУЛГА,

Словарьлыг ажыл.

Чижек план:

1. Дешкилешкен тодуг анайлар (Дазырда анайлар)
2. Шумаш-Кулактын эжин чалааны (Шумаш-Кулак андара узуптер бодаан)
3. Шумаш-Кулак андарылган
4. Мегеленген Шумаш-Кулак
5. Шумаш-Кулактын мегезин эштери туткан
6. Эштеринин Шумаш-Кулакка чагыы

Таарыштырып башкарар бугу талалыг ажыл-чорудулга (регулятивные УУД):

:

Сорулгаларны салып, тодарадып, баш бурунгаар туннеп, планнап билири..

Бодунга болгаш билиинге хамаарыштыр унелеп билири

5. Сула шимчээшкин

(2 мин)

Хогжумнуг сула шимчээшкин

6. Эгеки быжыглаашкын

(5 мин)

Цель:

-  созуглел-биле ажылдап, оон чугула медээлерни ушта тыртып, тып шыдаары, сос курлавырын байыдары

4. ТООЛДУН кыска утказынын сайгарылгазы

- Шумаш-Кулак канчаар мегеленип турганын созуглелден тыпкаш, номчунар.

- Шумаш-Кылактын мегеленип турганын эштери канчаар тудуп алганын бижээн одуругларны тывынар.

- Автор бодунун тоолун чуге «Багай чанчыл» деп адааныл?

- Кандыг аажы-чанны багай деп санап турарыл? Бистин клазывыста азы школада Шумаш-Кулак ышкаш чанныг оолдар бар бе?

Кол маадырларнын характеристиказы.

Шумаш-Кулак – хоглуг, бодунга бузурээр,

авыяастыг, баажыргак, чугурук, кортук …

(берген характеристиказын тоолда домактар-биле бадыткадыр)

Анайлар – демниг, найыралдыг,

- Уё! Уё! Ээгилерим сыйлы берди! Амы-тынымны ап корунер!

-Бо тенекпей мени терек кырындан узуп бадырыпкан, ээгилерим кыргыла берди ышкажыл? Уё-уё!

- Тура хамаан чок, шимчээримге окпе-баарым усту бер чазар-дыр. Уё! Уё!

- Автор бодунун тоолунда овуузунналыр, авыяастаныр чорукту багай деп коргузуп турар.

Кол маадырларнын характеристиказын чугаалаар.

7. Бот хыналдалыг бот-ажыл.

(10 мин)

Сорулгазы:

- боттары ажылды организастап, ажылын унелеп ооредир;

-  бодунун, эжинин частырыгларны туп, эдип чанчыктырар

Карточкалар-биле ажыл.

Айтырыгларга харыыланар.

1. Тоолда кайы кезек узунду силерге таарышты?
2. Тоолдун маадырларындан кым силерге таарышты?  Чуге?

Каждая команда получает карточку

Таарыштырып башкарар бугу талалыг ажыл-чорудулга (регулятивные УУД):

боттары ажылды организастап, ажылын унелеп ооредир;

бодунун, эжинин частырыгларны тып, эдип чанчыктырар

Быжыглаашкын (5мин)

 - Шумаш-Кулактын кандыг аажы-чанын эскердивис?

-  Кижинин аажы-чанчылдары кандыг-кандыг болурул?

- Эки  чанчылдардан чугаалап корунерем?

- А кандыг чанчылдарны багай дээр бис? Чуге?

-  Хунчугештернин херелдеринде кижилернин аажы-чаннары бижиттинген, оларны ийи болукке чарып корунерем, уруглар!

Томаанныг, дузааргак, опчок, мегечи, авыяастыг, кажар, кужун догээр, мелегей, угаанныг, хундулээчел, тывынгыр, дидим, куштуг, шушпен, чалгаа.

Эки                  Багай

томаанныг                    опчок

дузааргак                     мегечи

угаанныг                      авыяастыг

хундулээчел               кужун догээр

кажар                           кажар

тывынгыр                   мелегей

дидим                         шушпен

куштуг                        чалгаа

8. Туннел ундурери

(рефлексия)

(3 мин)

Сорулгазы:

- чаа теманы канчаар билип алганын тодарадыр;                                              - кичээлге ажылдаанынга боттарынга боттары  унелел берип билиринге ооредир.

- Богун номчаан тоолче ам база эглип келиилинерем, уруглар?

- Тоолду номчааш, бис чуге ооренип алдывыс?

- Кандыг бодалдар силерде оттуп келди?

Онаалга. Тоолду план ёзугаар эдерти чугаалап ооренир.
 

- Кичээлде кончуг эки ажылдадынар. Эр-хейлер! Четтирдим, уруглар!

- Кичээл эгезинде настроениенер кандыг ийик? Ам кандыг настроениелиг тур силер, смайликтеринер кодуруп коргузуптунер.

чаа билиглерни хынаары.

Онаалганы бижиир

Таарыштырып башкарар бугу талалыг ажыл-чорудулга (регулятивныеУУД):

бодунун ажылын хынап, сайгарып, унелеп ооренип алыр